ریشه ماجرای پر سر و صدای برنج‌های وارداتی به یک ماه پیش، یعنی زمان لغو قانون انتزاع و بازگرداندن اختیارات بازرگانی از وزارت جهادکشاورزی به وزارت صنعت باز می‌گردد. این مصوبه سرآغاز ابهام‌ها و چالش میان دو وزاتخانه بود که یکی از این چالش‌ها دامن برنج‌های وارداتی را گرفت.

سال‌هاست که در فصل برداشت برنج، این محصول برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی اجازه واردات ندارد، اما اردیبهشت ماه امسال ستاد تنظیم بازار برای نخستین بار اعلام کرد که به دلیل نگرانی‌های ناشی از شرایط تحریم، محدودیت واردات این محصول در فصل برداشت برطرف می‌شود. این خبر با واکنش جامعه کشاورزی همراه شد، سرانجام این فشارها نتیجه داد و رییس سازمان برنامه و بودجه در مرداد ماه بر اجرای ممنوعیت واردات فصلی تاکید کرد.

در همین بازه زمانی حدودا دو ماهه، تعدادی از واردکنندگان برنج اقدام به ثبت سفارش برای واردات کردند اما بخشی از این محموله‌ها به دلیل عدم تخصیص ارز در گمرکات کشور رسوب کرد.

پس از آن نامه‌نگاری‌های پینگ‌پونگی بین دو وزارتخانه جهاد کشاورزی، صنعت و گمرک شروع شد. ابتدا «عباس قبادی» دبیر گارگروه تنظیم بازار دست به کار شد و در مکاتبه‌ای با «علی اکبر مهرفرد» معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی نوشت: «ثبت سفارش حدود ۱۶۰ هزار تن برنج در زمان تصدی آن وزارت‌خانه بر پورتال صدور مجوز سامانه جامع تجارت انجام شده است، در این راستا بخشی از محموله‌ها تامین ارز شده اما تامین ارز بخشی دیگر از محموله‌های ثبت سفارش شده متوقف شده است.» او در این نامه از وزارت جهاد کشاورزی خواست که نسبت به تامین ارز محموله‌های ثبت سفارش شده اقدام کند.

مهرفرد نامه قبادی را بی‌پاسخ نگذاشت و پس از چند روز اعلام کرد که وزارت جهاد کشاورزی از ۲ مرداد هیچ اختیاری در تخصیص ارز واردات برنج نداشته و همه اختیارات به وزارت صنعت‏، معدن و تجارت منتقل شده است. وی همچنین تاکید کرد که مسئول تامین ارز، بانک مرکزی است.

نهایتا دود چالش‌های این دو دستگاه به چشم گمرک رفت و این نهاد را برای اقدام دچار ابهام کرد. در حالیکه دبیر ستاد تنظیم بازار اعلام کرده بود هیچ ابهامی برای گمرکات ایران به لحاظ واردات برنج وجود ندارد، گفته‌های مسئولان گمرک خلاف این موضوع را تائید می‌کرد.

چنانچه به گفته معاون فنی گمرک ایران چون تاریخ اجرای ممنوعیت فصلی واردات برنج مشخص نشده بود، برنج‌های تامین ارز شده و پروانه‌دار نیز برای ترخیص با ابهام مواجه بودند.

از سوی دیگر دبیرکل ستاد تنظیم بازار اعلام کرد که این وزارتخانه صنعت اجازه توزیع برنج وارداتی را تا پایان برداشت برنج داخلی نخواهد داد و این برنج‌ها در انبار نگهداری می‌شوند، پس از آن معاون فنی گمرک در مصاحبه‌ای تاکید کرد که این نهاد بعد از پایان تشریفات ترخیص و خروج کالا هیچ‌گونه نظارتی روی کالاهای خارج‌شده و موجود در انبار ندارد و اگر مقرر است اجازه توزیع این کالاها صادر نشود، مرجع ذی‌صلاح باید نسبت به این موضوع اقدام کند.

در نهایت موضوع ترخیص برنج‌های در گمرک مانده دیروز (دوشنبه) با نامه دبیر ستاد تنظیم بازار به مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران، تعیین تکلیف شد و این نهاد اجازه ترخیص برنج‌های دپو شده را داد. بر اساس این نامه، صاحبان برنج‌های متوقف در گمرک باید این برنج‌ها را پس از فصل برداشت برنج داخلی عرضه کنند.

در متن این نامه که شروطی برای ترخیص محموله‌های برنج در نظر گرفته، آمده است:

"با توجه به فرآیند واردات کالاهای اساسی و ضروری در وزارت جهاد کشاورزی (قبل از مصوبه سران قوا و انتقال آن به این وزارتخانه) مبنی بر انجام واردات و دریافت قبض انبار با هدف صیانت از منابع عرضه رسمی و هم‌زمان انجام ثبت سفارش و متعاقبا مراجعه برای دریافت ارز به آگاهی می‌رساند، مقادیر قابل توجهی از محموله‌های متقاضیان واردات برنج به بنادر کشور رسیده ولی به دلایل مختلفی ترخیص آنها با مشکل مواجه شده است بنابراین برای جلوگیری از ادامه پرداخت هزینه‌های سنگین دموراژ، کاهش بروز آسیب در کیفیت و کمیت محموله‌های رسیده به بنادر (ناشی از گرما و دپوی طولانی محموله‌های وارده) و همچنین حفظ حقوق مکتسبه صاحبان کالا ناشی از دریافت مجوز ورود از وزارت جهاد کشاورزی، (ثبت سفارش) و با توجه به موافقت وزارت جهاد کشاورزی طی نامه شماره ۱۴۳۴/۹۸ مورخ ششم شهریور ۹۸ ضمن دعوت از تمامی صاحبان محموله‌های برنج دارای قبض انبار نسبت به اخذ تعهد به شرح ذیل اقدام و مجوز ترخیص محموله‌ها صادر شود.

الف: محموله‌های برنج وارداتی که تأمین ارز شده است:

۱ - در خصوص محموله‌های دارای ثبت سفارش و تامین ارز شده، شرکت بازرگانی دولتی ایران با تعهد محضری از صاحبان محموله‌های دارای قبض انبار رسمی مبنی بر نگهداری محموله در انبارهای تحت کلید آن شرکت و عرضه کالا به نرخ مصوب، فقط با مجوز و تعیین شبکه مجاز دفتر برنامه‌ریزی تامین توزیع و تنظیم بازار پس از فصل برداشت برنج داخلی، نسبت به انجام مکاتبات لازم با گمرک جمهوری اسلامی ایران برای ترخیص اقدام کند.

۲ - صدور مجوز ترخیص با عنوان گمرک باید با ذکر شماره سفارش ثبت سفارش، نام شرکت، مقدار کالا، قبض انبار، شماره تعهد محضری و تعیین انبار ذکر شده در تعهد محضری به عنوان مقصد تخلیه کالا در اظهار گمرکی صورت گیرد.

ب: محموله‌های برنج وارداتی که ثبت سفارش شده ولی تامین ارز نشده است:

برای آن دسته از محموله‌های برنج وارداتی دارای قبض انبار و ثبت سفارش که تامین ارز نشده‌اند ضمن اخذ تعهد محضری مطابق شرایط ذکر شده در بند الف فوق نسبت به معرفی صاحب محموله با درج شماره ثبت سفارش‌ها، قبض انبار، میزان کالا، شماره تعهد محضری و انبار تحت کلید برای نگهداری کالا پس از ترخیص به دفتر امور خدمات بازرگانی این معاونت برای طی فرآیند تخصیص و تامین ارز اقدام شود".

به این ترتیب به نظر می‌رسد که پرونده برنج‌های وارداتی متوقف در گمرک و حواشی آن باید با این دستور بسته شود.

حال باید منتظر ماند و دید آیا توزیع برنج‌های وارداتی طبق وعده ستاد تنظیم بازار، پس از فصل برداشت برنج داخلی آغاز می‌شود یا بازهم باید شاهد اتفاق‌های غیرقابل پیش‌بینی دیگری برای این محصول بود.