مسکن به عنوان یکی از مهمترین پیشرانه‌های اقتصادی کشور از سال‌ها پیش مورد توجه دولتها بوده است.

رونق ساخت و ساز و معاملات مسکن حدود ۳۰۰ صنعت را در کشور به تحرک واداشته و گردش مالی بین این صنایع منجر به جذب نقدینگی توسط بانک‌ها شده و در نهایت چندین مشکل بزرگ اقتصادی کشور اعم از رشد نقدینگی، کاهش سرعت گردش پول، کاهش و یا فریز منابع بانکی و در نتیجه کاهش توان تسهیلات دهی شبکه بانکی و ... مرتفع خواهد شد.

طی سال‌های اخیر و به دلیل وضعیت خاص اقتصادی حاصل شرایط سیاسی، انتظارات تورمی سرمایه‌ها را به سمت خرید ملک سوق داد. این در حالی بود که علاوه بر آپارتمان‌های کوچک متراژ نرخ معاملات املاک کلنگی نیز رو به افزایش گذاشت. در کنار این افزایش، قیمت زمین نیز که بیشترین سهم در تعیین قیمت املاک را به خود اختصاص داده است با شیب تند بالا رفت.

دولت نهم با در نظر گرفتن این شرایط طرح مسکن مهر را ارائه و با هدف واگذاری ملک بدون قیمت زمین به متقاضیان آغاز کرد.

طبق گفته نیکزاد وزیر مسکن و شهرسازی دولت نهم از ابتدای دولت نهم بالغ بر ۴٬۴۰۰٬۰۰۰ واحد مسکن مهر در شهرها و روستاها شروع به ساخت شده‌اند که نیمی از این تعداد در روستاها بوده‌اند که تعداد ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ از این تعداد تا خرداد ۱۳۹۲ تحویل شده و مابقی مسکن‌های روستایی می‌بایست تا پایان دولت دهم تحویل داده شوند. اما نحوه و کیفیت اجرای این طرح به نحوی به هدررفت منابع متقاضیان، بانک‌ها و انبوه سازان منجر شد که تا پایان دولت دهم کمتر از ۳۰ درصد ازاین تعهد اجرا شده و آن بخش اجرا شده نیز به معضلی برای سازندگان و خریداران تبدیل شد.

آخرین آمار اجرای این طرح، از قفل شدن بیش از ۸ هزار میلیارد تومان سرمایه در بیش از ۴.۷ میلیون واحد بدون متقاضی واحد مسکن مهر در مناطق مختلف کشور خبر می‌دهد.

جایگزینی مسکن ملی با مسکن مهر و اصلاح نواقص

دولت یازدهم بعد از روی کار آمدن تلاش کرد تا این طرح معیوب را به سرانجام برساند، اما اجرای طرحی ناقص‌الخلقه با مشکلاتی متعدد، هزینه و انرژی فراوانی از بخش‌های درگیر دولتی و خصوصی با آن را هدر داد.

در کنار تکمیل طرح مسکن مهر، حسن روحانی رئیس دولت یازدهم با گزارشاتی که از رکود در بخش مسکن دریافت می‌کرد تصمیم به اجرای سیاست تحریک تقاضا و همچین افزایش عرضه گرفته و طرح عظیم اقدام ملی مسکن را ارائه داد.

نکته مثبت اجرای این طرح اثرات مثبت آن در قیمت مسکن طی چند ماه گذشته است. اگرچه شاید بتوان رکود سنگین در بازار مسکن را نیز عامل افت قیمت آن دانست اما قطعاً عرضه ۴۰۰ هزار مسکن طی ۲ سال و یا اتمام و تکمیل واحدهای باقیمانده مسکن مهر طی ۵ ماه باقی مانده سال جاری می‌تواند تأثیر بسیار زیادی در قیمت و هزینه اجاره بها داشته باشو تأثیر این طرح طی روزهای گذاشته با افت بیش از ۳۰ درصدی قیمت ملک نمایان شده است. پیش بینی می‌شود با آغاز ارائه املاک به متقاضیان می‌توان در انتظار کاهش بیشتر قیمت ملک نیز ماند.

۱- تعداد واحدهای مسکونی در مسکن ملی چندتاست؟

در طرح «اقدام ملی برای مسکن» علاوه بر تکمیل ۵۰۰ هزار واحد ناتمام مسکن مهر مسکن مهر و احداث ۲۰۰ هزار واحد مسکن روستایی در کل، دولت دوازدهم، معادل یک میلیون و ۱۰۰ هزار واحد مسکن احداث خواهد کرد.

در واقع خود طرح، ساخت ۶۰۰ هزار واحد است.۲۰۰ هزار واحد روستایی که بزرگترین طرح ساخت مسکن روستایی محسوب می‌شود و همچنین ۴۰۰ هزار واحد شهری.

۲- تفاوت محل احداث مسکن ملی با مسکن مهرچیست؟

از زمان رونمایی طرح در زمستان سال گذشته تا شهریور امسال تمام جزئیات طرح مورد بررسی قرار گرفت و جانمایی، تعداد واحدها، امکانات و سایر مشخصاتی که مسکن ملی باید داشته باشد تا هیچ شباهتی به مسکن مهر که مردم نسبت به آن دافعه پیدا کرده‌اند نداشته باشد. یکی از ایرادات مهم مسکن مهر این بود که از اراضی و خارج از شهرها استفاده شد که امکانات و تأسیسات زیرساختی نداشت و همین امر باعث شد تا هزینه‌های سنگین ایجاد راه و زیرساخت‌های اصلی، امکانات رفاهی و ... روی دوش دولت مانده و با اتمام بودجه دولت بدهکار و طرح ناتمام و بدون مشتری رها شد. در طرح اقدام ملی مکان‌یابی درون شهرها است. بر اساس طرح اقدام ملی ۱۰۰ هزار واحد مسکن در بافت‌های فرسوده شهری، ۲۰۰ هزار واحد در شهرهای جدید و ۱۰۰ هزار واحد نیز در شهرهای کوچک و با جمعیت کمتر از ۱۰۰ هزار نفر ساخته خواهد شد.

۳- مدت زمان تکمیل طرح مسکن ملی و تحویل به متقاضیان چقدراست؟

دولت نهم زمان اجرای مسکن مهر را ۵ سال اعلام کرده و سال ۱۳۹۰ را به عنوان سال پایانی تکمیل و تحویل مسکن به متقاضیان قرار داده بود اما در نتیجه تمام اقدامات ناقص و غیرکارشناسی در طراحی و اجرای این پروژه تا سال ۹۲ تنها نزدیک به ۳۰ درصد از تعهدات آن انجام شده و بیش از ۷۰ درصد حتی آغاز به ساخت هم نشده بود. بخش‌هایی هم که ساخته و تقریباً تکمیلب ود به دلیل مشکلات زیرساختی اعم از برق و آب و گاز و مدرسه و درکانگاه و مسیرهای تردد و ... در نهایت با انصراف متقاضیان مواجه شد. در طرح اقدام ملی مسکن اما برنامه اصلی تکمیل و واگذاری تمام واحدهای مسکن مهر ناتمام تا پایان امسال اعلام شده و زمان ساخت واحدهای جدید در این طرح ۲ سال در نظر گرفته شده است.

قبل از آغاز رسمی عملیات طرح اقدام ملی، ساخت ۵۷ هزار واحد مسکونی در قالب این طرح در شهرهای جدید آغاز شده بود و به گفته حبیب‌اله طاهرخانی، مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید، برخی از آنها به مرحله فوندانسیون و حتی اسکلت رسیده است. به گفته وی با توجه به شروع پروژه‌ها از سال ۱۳۹۷ در شهرهای جدید متوسط پیشرفت پروژه‌ها در بخش ساخت و آماده‌سازی ۱۵ درصد است.

۴- مسکن ملی چه تفاوت ظاهری با مسکن مهر دارد؟

در این طرح دیگر ساختمانها بلندمرتبه و ۱۰ یا ۱۵ طبقه ساخته نخواهد شد. تعداد طبقات طرح مسکن ملی در نهایت ۷ طبقه خواهد بود.

۵- شرایط متقاضیان مسکن ملی چیست؟

متقاضیان مسکن ملی باید از شرایط زیر برخوردار باشند: متأهل باشند. سابقه سکونت در شهر موردتقاضای مسکن داشته و از امکانات و تسهیلات دولتی برای خرید مسکن استفاده نکرده باشند. شرایط دریافت تسهیلات اعم از اعتبارسنجی و ... را نیز داشته باشند.

۶- ثبت نام برای خرید مسکن ملی از چه زمانی آغاز می‌شود؟

سامانه ثبت نام برای مسکن ملی از ۱۵ آبان ماه (هفته آینده) آغاز به کار کرده و از همان روز نیز آماده ثبت نام متقاضیان می‌باشد.

۷- میزان تسهیلات متعلق به این طرح چقدراست؟

واحدهای مسکونی طرح ملی مسکن با قیمت تمام‌شده عرضه و به متقاضیان ۷۵ تا ۱۰۰ میلیون تومان وام پرداخت می‌شود. این وام توسط بانک مسکن ارائه می‌شود.

۸- چه کسانی می‌توانند ثبت نام کنند؟

طرح ملی مسکن با هدف خانه دار کردن ۶ دهک جامعه طراحی و در حال عملیاتی شدن است. تولید مسکن برای دهک‌های یک و دو که توسط نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد و بهزیستی صورت می‌گیرد که در این رابطه وزارت راه به میزان گسترده زمین ارائه کرده است.

فقط کسانی می‌توانند در طرح اقدام ملی مسکن ثبت‌نام کنند که فرم (ج) آن‌ها سبز باشد. براساس فرم (ج) هر فردی می‌تواند یک‌بار از امکانات دولتی برای خانه‌دار شدن استفاده کند و کسانی که فرم (ج) آن‌ها قرمز باشد، بدین معنا است که قبلاً از این امکانات استفاده کرده‌اند.

تمامی افرادی که در صندوق پس‌انداز یکم مسکن برای دریافت تسهیلات خرید خانه سرمایه‌گذاری کرده‌اند، نیز می‌توانند در طرح اقدام ملی مسکن ثبت نام کنند.