با اینکه بازار نفت در چند هفته اخیر با مولفه های گوناگون و گاه متناقضی در مورد آینده روبرو شده است اما روزهای به نسبت آرامی را طی می کند و نسبت به برخی تحولات مهم واکنش های محتاطانه ای را بروز می دهد. درحالی که در هفته گذشته روند کاهش اندک قیمت نفت خام بر بازار حاکم بود اما انتشار برخی گزارش ها در مورد کاهش بیش از حد انتظار ذخیره نفت خام ایالات متحده هم نتوانست تاثیر چندانی بر قیمت ها داشته باشد. گفته می شود در قبال خبر فوق بهای نفت های برنت و وست تگزاس تا حدود نیم درصد کاهش داشتند.

برخی تحلیلگران این رفتار خنثی در بازار نفت را تحت تاثیر امیدواری به حل و فصل مشکلات تجاری میان آمریکا و چین می دانند. رفع موانع میان دو کشور و توقف یا متعادل شدن جنگ تعرفه ای آن ها می تواند به بهبود روند رشد اقتصادی هر دو کشور به ویژه چین و جهان کمک کند. همین امر ممکن است امیدواری به افزایش تقاضای جهانی نفت را بیشتر کند. این دیدگاه مثبت به آینده از سوی «محمد بارکیندو» دبیرکل اوپک هم بیان شده است.

دبیرکل اوپک حتی پیش بینی کرد که چشم انداز بازار نفت در سال آینده میلادی احتمالا مثبت و با افزایش تقاضا همراه خواهد بود. بارکیندو به همین دلیل دورنمای کاهش بیشتر تولید نفت اوپک را ضروری ندانست.

البته در چارچوب تحلیل وی، چشم انداز بازار در سال ۲۰۲۰ به دلیل تغییرات در اقتصاد جهانی خوشبینانه خواهد بود. با این وجود حتی گزارش چشم انداز جهانی نفت که از سوی اوپک منتشر شد هم به نقش مخرب بازیگران خارج از اوپک در بر هم زدن موازنه و افزایش عرضه اشاره داشت.

اوپک و نفت غیرمتعارف

طبق ارزیابی های سازمان اوپک، دورنمای بازار نفت به علت وضعیت کنونی تولید نفت شیل در آمریکا و روندهای جهانی در آینده طی ۵ سال آینده چندان قابل اتکا نخواهد بود. نفت شیل تاکنون عاملی برای بی نیازی آمریکا به واردات نفت بوده و حتی این کشور را به یک صادرکننده نفت خام تبدیل کرده است. از سوی دیگر سطح قیمت جهانی نفت که بین ۵۵ تا ۶۵ دلار در نوسان است هم اکتشاف و استخراج نفت در لایه های رسوبی را نسبتا مقرون به صرفه نگاه داشته و موجب رشد چشمگیر تولید آن شده است.

پیش بینی اوپک برای سال های آینده از کم تر شدن سهم این سازمان در بازار جهانی انرژی خبر می دهد. در حالی که در سال ۲۰۱۹ اوپک روزانه حدود ۳۵ میلیون بشکه نفت به بازار عرضه کرده است اما برآورد اخیر نشان می دهد تا پنج سال دیگر این سهم به کمتر از ۳۳ میلیون بشکه نفت کاهش می یابد. البته اوپک نیاز جهانی نفت در آن سال را هم اندکی کمتر از شرایط کنونی عنوان داشت.

دو دلیل عمده برای این کاهش بیان می شود؛ توجه کشورها به انرژی سبز و گرایش کمتر به سوخت های فسیلی به دلیل مسائل زیست محیطی در کنار تولید نفت از روش های غیرمتعارف از مهمترین دلایل هستند. اگرچه در شرایط کنونی جهان شاهد رشد تولید نفت شیل از سوی ایالات متحده است اما به تدریج با توجه به سطح قیمت نفت، در آینده تولید نفت این کشور هم ثابت باقی خواهد ماند.

بااین حال برخی تحلیلگران اعتقاد دارند نفت شیل در بلندمدت قابل اتکا نیست زیرا به علت سخت تر شدن استخراج آن در کنار به صرفه نبودن سرمایه گذاری در این حوزه، به تدریج در سال های بعد نقش کمتری را در بازار نفت خواهد داشت. گفتنی است مهمترین دلیلی که چند سال قبل عربستان و روسیه را به امضای توافقی میان اعضای درون و بیرون اوپک برای کاهش سطح تولید نفت تشویق کرد سرعت رشد تولید نفت شیل آمریکا و تاثیر آن بر کاهش قیمت نفت خام بود.

این نکته ای است که «الکساندر نواک» وزیر انرژی روسیه نیز به آن اعتقاد دارد. به نظر وی اکنون هم از سرعت رشد این صنعت حتی در آمریکا کاسته شده است و تعداد چاه های حفر شده جدید در سال ۲۰۱۹ از سال قبل از آن کمتر بوده است.

نواک ابراز امیدواری کرد اگرچه در شرایط کنونی جهان شاهد رشد تولید نفت از سوی ایالات متحده است اما به تدریج با توجه به سطح قیمت نفت، در آینده تولید نفت این کشور هم ثابت باقی خواهد ماند.

دیدگاه های مشابهی از سوی بانک های بزرگ و موسسات مالی سرمایه گذاری هم در مورد نفت های غیرمتعارف بیان می شود. حتی برخی تحلیلگران از فرارسیدن دوران بلوغ صنعت نفت شیل سخن می گویند که به نوعی پایانی بر رشد سریع آن خواهد بود. با چنین نگاهی از قدرت این فناوری که توانسته بود ظرفیت تولید نفت آمریکا را به بیش از ۱۲ میلیون بشکه در روز برساند، به تدریج کاسته خواهد شد.

ریاض به دنبال کاهش بیشتر عرضه نفت

موضوع مهم دیگری هم وجود دارد که بر تعیین خط مشی ها در بازار جهانی نفت سایه انداخته و ممکن است شرایط را تاحدودی تغییر دهد. دولت ریاض اعلام کرده است که به تدریج بخش عمده ای از سهام بزرگترین شرکت نفتی جهان یعنی «آرامکو» را در بورس به فروش می رساند. البته این اقدام در مرحله نخست از طریق بورس ریاض آغاز شد اما ممکن است این وظیفه در آینده به بورس های بزرگ جهان سپرده می شود. تحلیلگران اعتقاد دارند ابتدا حجم کوچکی از سهام این غول نفتی عرضه شد تا سطح قیمتی آن برای مقام های سعودی مشخص شود و سپس بلوک بزرگتری از سهام آرامکو عرضه خواهد شد.

مقام های سعودی و مدیران آرامکو به شدت نیاز دارند تا قیمت های جهانی نفت خام در سطحی فراتر از ۶۵ دلار باقی بماند تا سرمایه گذاران برای خرید سهام این شرکت انگیزه کافی داشته باشند.گفته شد این خواسته از چند روز قبل با عرضه یک درصد سهام این شرکت باارزشی حدود ۱۵ میلیارد دلار آغاز شده است. اما مساله ای که اکنون موجب هراس مقام های عربستانی و تردید فعالان بازار انرژی شده، آن است در صورتی که قیمت نفت در سطح پائینی باقی بماند، سرمایه گذاران دلیلی برای خرید سهام آرامکو نمی بینند. بخش تجاری تارنمای شبکه خبری «سی ان ان» با بیان این نکته تاکید دارد سرمایه گذاران به صورت مصنوعی قیمت نفت را پائین نگاه می دارند (دامپینگ) و دیگر انگیزه ای برای استقبال از سهام آرامکو وجود ندارد.

طبق این تحلیل هرچند آرامکو سودآورترین شرکت جهان است اما قیمت های پایین نفت در کنار بحران های اقلیمی و چالش های ژئوپلیتیکی مانع از آن می شوند تا سرمایه گذاران استقبال چشمگیری از عرضه بخشی از سهام این شرکت داشته باشند.

پررنگ بودن این استدلال ها در توکیو، نیویورک و دیگر شهرهای تصمیم ساز جهان ممکن است باعث شود تا تنها خانواده های سرمایه دار عربستانی برای خرید سهام پیشقدم شوند. به نوشته تارنمای سی ان ان مهمترین تهدید برای سهام آرامکو، پیش بینی های ناامیدکننده در مورد کاهش سرعت رشد تقاضای جهانی نفت هستند که ممکن است ارزش گذاری این شرکت دو تریلیون دلاری را دچار مشکل کند.

از هم اکنون تلاش هایی برای مقابله با این وضعیت شروع شده است. تحلیل نشریه «بیزینس اینسایدر» حاکی از آن است که مقام های عربستان سعودی تلاش دارند تا با فشار بر اوپک زمینه را برای افزایش بهای نفت خام فراهم نمایند تا بتوانند آرامکو را با قیمت های بهتری بفروشند.

حتی روزنامه «وال استریت ژورنال» هم فاش ساخت عربستان به عنوان رهبر غیررسمی اوپک بر دیگر تولیدکنندگان نفت فشار می آورد تا با کاستن از تولید خود به ارزشمندتر شدن این شرکت سعودی کمک کنند. تاکنون نیجریه با این تقاضا موافق کرده و ممکن است بر دیگر تولیدکنندگان آفریقایی هم برای افزایش قیمت نفت خام فشار بیاورد.

عربستان سعودی ارزش کل آرامکو را ۲ تریلیون دلار می داند حال آنکه بانک های غربی به ویژه در آمریکا ارزش آن را حدود ۱.۲ تریلیون دلار ارزیابی می کنند. آرامکو به شدت محتاج آن است تا قیمت های جهانی نفت خام در سطحی فراتر از ۶۵ دلار باقی بماند تا سرمایه گذاران برای خرید سهام این شرکت انگیزه کافی داشته باشند.