زعفران که از آن به عنوان طلای سرخ یاد می‌شود، یکی از محصولات کشاورزی است که تقریباً انحصار تولید آن در اختیار کشاورزان ایرانی است ولی این تنها انحصاری است در دنیا که نفعی برای انحصارگر نداشته و سهم کشاورزان ایرانی از تولید و فروش این طلای سرخ ناچیز است، در مقابل، انحصار فروش و سودآوری این محصول در اختیار کشورهای دیگری از جمله اسپانیا است و جالب‌تر اینکه دنیا هم زعفران ایران را به نام ایران نمی‌شناسد و نهایت اینکه سهم زعفران‌کاران ایرانی از این طلای سرخ گمنامی و ارزانی است. در عین حال مسئولان و دولتمردان طی سال‌های متمادی گذشته اجازه دادند که این دزدی آشکار از جیب کشاورزان ایرانی به نفع دلالانِ عمدتا خارجی انجام شود و تدبیری برای این مساله نداشته‌اند.

علی شریعتی مقدم رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران اظهار کرد: ایران در تولید زعفران تاریخچه طولانی دارد و زمان تولید و مصرف آن به دوران هخامنشی برمی‌گردد، به طوری که روزانه یک کیلوگرم زعفران در دربار استفاده می‌شد و سربازان قبل از آغاز جنگ برای افزایش روح افزایی از آن استفاده می‌کردند.

اسپانیا صد سال زودتر از ایران برند صادراتی زعفران داشته است

وی افزود: با وجود اینکه ایران خاستگاه تولید زعفران در جهان است اما در 150 سال تا 200 سال گذشته ساختار تجاری کشور ما بر اساس مصرف و واردات بوده و همواره مصرف و واردات به جای صادرات افزایش یافته است.

رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی ، صنایع، معادن و کشاورزی ایران ادامه داد: درحالی اکثر شرکت‌های صادراتی زعفران در اسپانیا در فاصله زمانی سال‌های 1885 تا 1900 میلادی شکل گرفته‌اند که شرکت‌های تخصصی صادرات زعفران ایران فعالیت خود را در اویل دهه هفتاد شمسی شروع کرده‌اند.

وی با تاکید بر اینکه اسپانیایی‌ها فعالیت خود برای صادرات این محصول را زود تر از ما شروع کرده اند گفت: شرکت‌های تخصصی صادرات زعفران ایران بعد از دهه 70 به دنبال برندیگ و توسعه بازار این محصول رفتند.

وی تصریح کرد: اسپانیا غذایی رسمی دارد به نام "پاییا" که در آن از زعفران استفاده می‌شود و سالانه 300 میلیون بشقاب از آن برای مردم‌شان و توریست‌ها پخته می‌شود که باعث معرفی برند زعفران اسپانیا به دنیا شده است اما زعفران در ایران تا سال‌های سال به عنوان یک کالای لوکس شاخته می‌شد و در سال‌های اخیر است که در برخی از محصولات مانند شله زرد و برنج و غیره استفاده و مصرف آن همه‌گیرتر شده است.

موانع کسب‌وکار داخلی بیشتر از تحریم‌ها است

عضو هیئت رئیسه شورای ملی زعفران اظهار داشت: در حال حاضر شرکت‌های مختلفی برای تولید و صادرات زعفران در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند و الزامات اصولی تولید و بسته‌بندی این محصول نیز در کشور ایجاد شده است، حتی این شرکت‌ها با هزینه‌های خود در نمایشگاه‌های بین‌المللی حضور می‌یابند اما چیزی که مانع توسعه بیشتر این صنعت در کشور می‌شود، محدودیت و مشکلات فضای کسب و کار داخلی است.

شریعتی مقدم گفت: شرکت‌هایی که در ایران سرمایه‌گذاری می‌کنند محبور به پرداخت سود بانکی 18 تا 20 درصدی هستند، همچنین مجبور به برگشت ارز به کشور هستند که به خاطر تحریم عملا امکان آن وجود ندارد و صادرکنندگان تنها برای حفظ بازارهای خود صادرات ریالی دارند.

مدیر عامل صندوق توسعه صادرات زعفران تاکید کرد: نفرات اول صادرات زعفران کشور صادر‌کنندگان واقعی این محصول نیستند و بخش زیادی از آن توسط این افراد و به صورت فله‌ای صادر می‌شود.

وی اظهار داشت: انزاوی تجاری، لجستیک، حمل‌و‌نقل هوایی، عدم پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی توسط دولت، بررسی دفاتر و جریمه صادرکنندگان از دیگر مشکلات پیش روی صادرات این محصول هستند.

صادرات غیر مستقیم زعفران به آمریکا

رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران تاکید کرد: صادرات زعفران با ارزش افزوده بالا به معنای صادرات این محصول در بسته‌بندی‌های نیم تا 10 گرمی است که در این شکل از صادرات وزن محموله‌های صادراتی تا 20 برابر افزایش می‌باید، درحالی که اسپانیا در اروپا و حتی بازار آمریکا بدون صرف هزینه بالا برای حمل و نقل، این محصول را صادر می‌کند و از طرفی تعرفه‌های گمرکی نیز توسط آنها پرداخته نمی‌شود.

شریعتی مقدم تاکید کرد: بسیاری از صادرکنندگان ایرانی بسیار بیشتر از اسپانیایی‌ها برای صادرات تلاش می‌کنند اما به دلیل شرایط یاد شده به نتیجه لازم نمی‌رسند که مهم‌ترین مشکل در این ارتباط موانع کسب و کار داخلی است.

وی در پاسخ به اینکه آیا ایران به ایالات متحده آمریکا صادرات زعفران دارد اظهار داشت: به خاطر تحریم‌ها، این محصول به آمریکا به طور مستقیم صادر نمی‌شود و ابتدا به کشورهای ثالث و سپس به این کشور صادر می‌شود.

صدور کارت اهلیت برای صادرکنندگان زعفران

مدیر عامل صندوق توسعه صادرات زعفران در واکنش به اینکه عمده خرده‌فروشی زعفران در دنیا توسط اسپانیا است؛ چه زمانی ایران می‌تواند سهم خرده‌فروشی خود را در دنیا افزایش دهد؟ تصریح کرد: بسیاری از تشکل‌های صادراتی زعفران خود دواطلب شده‌اند کارت اهلیت برای آنها صادر شود تا صادر کنندگان متفرقه از دور خارج شوند؛ بر این اساس بخشی از هزینه‌های تبلیغات زعفران ایرانی در دنیا، توسط تولید‌کنندگان داخلی پرداخت خواهد شد. دولت بسته حمایتی به صادرات این محصول را پیشنهاد کرده که در صورت تصویب در سازمان برنامه وبودجه به مرحله عملیاتی می‌رسد.

رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران گفت: برای بودجه سال آینده پیشنهاد شده است که از محل واردات گیاهان دارویی به صادرات آن کمک شود؛ همچنین پانزده شاخص دیگر از جمله آموزش برای افزایش راندمان تولید زعفران کاران پیشنهاده شده است.

وی اظهار داشت: در این طرح سازمان توسعه تجارت، از صادر کنندگانی که ارزش افزوده بالایی دارند حمایت می‌شود اما این به معنی آن نیست که جلوی صادرات زعفران به اشکال دیگر گرفته شود بلکه دولت صادر کنندگان را تشویق می‌کند که زعفران را در بسته‌های کوچک و با ارزش افزوده بیشتری صادر کنند.

شریعتی مقدم اظهار داشت: در گذشته محدودیت‌هایی برای صادرات فله زعفران از طریق اعمال تعرفه ایجاد شده بود اما بعد از مدتی این محدودیت برای صادرات برداشته شد.

وی افزود: یکی از در خواست‌هایی که برای صادرات زعفران از دولت وجود دارد کاهش تعرفه صادرات به دیگر کشورها به ویژه چین و هند است اما محقق نشده است. هم اکنون چین به عنوان بزرگترین بازار نهایی زعفران ایران ظهور کرده اما اطلاعاتی نیز در مورد خیز تولید انبوه زعفران در چین با روش های نوآورانه وجود دارد.