پس از صدور و انتشار بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح مبنی بر اصابت موشک بر هواپیمای اوکراینی بویینگ 737 به دلیل خطای انسانی، شمار زیادی از شرکت‌های هواپیمایی خارجی به طور رسمی اعلام کردند که فعالیت خود را از فضای آسمان ایران خارج می‌کنند.

هر چند که هزینه‌های جانی و روانی این خطای انسانی قابل ارزش‌گذاری و جبران نیست اما نمی‌توان از هزینه‌های اقتصادی آن هم چشم پوشی کرد. در شرایطی که درآمدهای حاصل از فروش نفت به حداقل رسید‌ه‌است و پول فروش حداقلی نفت هم به دلیل تحریم‌های بانکی به کشورمان نمی‌رسد، درآمدهایی مانند پروازهای عبوری از فضای آسمان کشورمان هم می‌تواند گره‌ای را از اقتصادمان باز کند به طوری که بارها مطرح شده شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی با منابع حاصل از این درآمد که رقم کمی هم نیست، توانسته کسری‌های مالی مقطعی وزارت راه و شهرسازی را جبران کند وگرنه همین کسری باید از منابع دیگری خارج از وزارت‌خانه تامین شود.

پس از سقوط هواپیمای اوکراینی در محدوده فرودگاه حضرت امام به دلیل اصابت موشک شاهد آن هستیم که آسمان کشورمان از پروازهای عبوری خالی شده‌ است. در این روزها در حالی پروازهای عبوری به حداقل میزان خود رسیده که چهار سال گذشته بیشترین درآمد را از این محل داشتیم به طوری‌که طبق گفته سیاوش امیر مکری، مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، میزان درآمد سالانه از محل پروازهای عبوری حدود 1800 میلیارد تومان در سال بوده‌ است.

*خسارت ایران از ترک ایرلاین‌ها از فضای عبوری آسمانش چقدر است؟

باید دید کشورمان در جریان خروج شرکت‌های هواپیمایی از فضای آسمانش چقدر زیان می‌بیند. تمام محاسبات انجام شده در این گزارش با استناد به مطالعات یک کارشناس و متخصص در شرکت فرودگاه‌های کشور انجام شده‌است.

تعرفه‌های عبور از فضای آسمان کشورها در سطح بین الملی طبق سند 7100 ایکائو تعیین و براساس این سند تعرفه‌های فرودگاهی و خدمات ناوبری برای هر کشوری تعیین و به ایرلان‌ها اعلام می‌شود. در ایران براساس آیین نامه اجرایی ماده 63 قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین، فرمولی برای تعرفه عبور هواپیماها از آسمان ایران تعریف شده است.

نرخ هر پرواز عبوری براساس حداکثر وزن هواپیما در زمان تیک آف (برخاستن ) یعنی هر تن آن ضرب در چهار هزارم دلار و ضرب در مسافت طی شده (کیلومتر) تعیین می‌شود که براساس این فرمول قیمت کوتاه ترین مسیر عبور هواپیما از ایران 100 دلار است.

حال اگر هر یک از این هواپیماها برای انجام سرویس‌های فنی در ایران فرود بیایند در هزینه‌های عبوری آن‌ها 50 درصد تخفیف داده ‌می‌شود. همچنین هواپیماهای با وزن بیش از 150 تن شامل حال تخفیف 30 درصدی می‌شوند.

براساس گفته این کارشناس صنعت هوانوردی، متوسط درآمد هر پرواز از آسمان ایران کمتر از 800 دلار نیست و روزانه حدود 950 الی 1000 پرواز در روزهای عادی از فضای آسمان ایران عبور می‌کند. حداقل درآمد کشورمان از پرواز‌های عبوری در سال چیزی حدود 300 تا 350 میلیون دلار است که معادل آن با نرخ دلار در بازار آزاد حدود 4 هزار میلیارد تومان است. حال این درآمد برای یک شرکت زیر مجموعه وزارت راه و شهرسازی در شرایط کاهش منابع دولت با به حداقل رسیدن درآمدهای نفتی رقم قابل توجهی محسوب می شود.

* آسمان عربستان، عراق و افغانستان جایگزین کریدور ایران شدند

در شرایطی که به اذعان ایرلاین‌های خارجی کریدور هوایی ایران نزدیک‌ترین و به‌صرفه‌ترین مسیر برای عبور هواپیماها در منطقه محسوب می‌شود اما در شرایط فعلی بسیاری از ایرلاین‌ها مسیر تردد خود را تغییر داده‌اند و فضای آسمان کشورهایی مانند عراق، افغانستان، پاکستان و عربستان جای کریدور ایران را گرفته اند.

حال اینکه طبق سند 7100، نرخ عبور هواپیما از آسمان عراق و افغانستان ثابت و به ترتیب 375 دلار و 400 دلار است. یعنی اگر هواپیمایی بخواهد حتی مسیر کوتاهی را از آسمان این کشورها طی کند که این رقم در فضای آسمان ایران 100 دلار است باید در آسمان عراق و افغانستان باید نزدیک به 400 دلار بپردازد.