حجت الله میرزایی، معاون اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در نشست اندیشکده حکمرانی شریف، به بیان تجربه‌های حاصل از مسیر اشتباه خصوصی‌سازی انجام شده در این صنعت پرداخته و نتیجه این رویه اشتباه را انتصاب مدیران عمدتاً سیاسی و فاقد تخصص در این حوزه فنی، دانست.

وی گفت: نمود دیگر این تجربه تاریخی را در بروکراسی‌های متعدد حاکم بر یک تصمیم ساده مانند توسعه فنی یکی از واحدها، شاهد هستیم؛ به نحوی که برای مثال، ساز و کار تصمیم‌های توسعه‌ای برای یک شرکت پتروشیمی ذیل وزارت رفاه، در حال حاضر از هیات مدیره شرکت آغاز و حتی تا هیات مدیره شستا و سازمان تأمین اجتماعی به درازا می‌کشد که طبیعتاً این امر، مانع چابکی سازمانی و تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی، خواهد شد.

وی در پاسخ به سوالی در خصوص عدم بهره‌گیری از مدیران متخصص در شرکت‌های زیرمجموعه صندوق‌ها یا به طور کلی غیردولتی، افزود: نظام انگیزشی ناکارآمد فعلی در شرکت‌های زیرمجموعه دولت، سبب شده تا مدیران باسابقه و متخصص، انگیزه زیادی برای تصدی پست‌های اصلی این صنعت را نداشته باشند.

در ادامه این نشست یاسر میرزایی، مدیر کل بودجه و طرح‌های وزارت نفت، به نقش تعیین‌نشده وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی در حکمرانی فعلی بازیگران صنعت پتروشیمی، بعد از واگذاری‌های انجام شده در دو دهه اخیر اشاره کرد و گفت: در شرایط جدید، وزارت نفت به جای ایفای نقش هدایت‌گری و تعیین استراتژی‌های توسعه، از طریق زیرمجموعه‌های خود از جمله صندوق بازنشستگی نفت یا سهام عدالت، به یکی از بازیگران این صنعت تبدیل شده است.

وی در عین حال، یکی از مزایای تجربه خصوصی‌سازی در صنعت پتروشیمی را شفافیت نسبی هزینه‌ها و درآمدهای هر شرکت دانست که منجر به بهبود سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری این صنعت در مقایسه با محیط غیرشفاف و یکپارچه دولتی شده است.

در ادامه، محمدحسن پیوندی، معاون سابق برنامه‌ریزی شرکت ملی صنایع پتروشیمی و رئیس هیات مدیره شرکت سرمایه‌گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تأمین، با اشاره به ورود آمریکا به تجارت پتروشیمی در دنیا، سهم بالای متانول و پروپیلن در پیش‌بینی‌های آینده صنعت پتروشیمی را یکی از نقاط امیدوارانه آینده این صنعت دانسته که با سرمایه‌گذاری هوشمندانه در ایران، می‌توان همچنان در این صنعت بازیگری جدی ماند.

وی همچنین یکی از دلایل عدم توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی را عدم سرمایه‌گذاری مناسب در بخش پروپیلن دانست و در عین حال، یکی از فرصت‌های این موضوع را تبدیل متانول به پروپیلن با احداث واحدهای MTP و یا تولید الفین‌ها با توسعه واحدهای MTO دانست.

پیوندی در ادامه، اشاره کرد که با توجه به دسترسی به منابع عظیم گاز خصوصاً در منطقه پارس جنوبی، همچنان یکی از مزیت‌های صنعت پتروشیمی ایران، تولید متانول حاصل از فرآیند سنتز گاز خواهد بود.

وی همچنین به خلط دو سیاست حمایت از مناطق محروم و توسعه صنعت پتروشیمی، به عنوان یکی از اشتباهات انجام شده در این حوزه اشاره کرد و افزود: این امر سبب شده تا بعضاً واحدهایی دور از ترمینال‌های صادراتی جنوب ایران و با دسترسی کم به منابع آبی، احداث شوند یا در مرحله احداث قرار گیرند که در نهایت، سبب افزایش هزینه‌های تمام شده و کاهش سود شرکت‌ها خواهد شد.

همچنین پیوندی در بخش آخر صحبت‌های خود پیشنهادی مبنی بر تثبیت نرخ خوراک برای بازه‌های ۱۰ ساله توسط قانون‌گذار را مطرح کرد که می‌تواند منجر به ایجاد اطمینان سرمایه‌گذاری در توسعه واحدهای پتروشیمی خصوصاً در بخش‌های پایین دستی گردد.

در این نشست، همچنین طهماسبی، پژوهشگر حوزه انرژی اندیشکده حکمرانی شریف، به مرور تجربه تاریخی تغییر بازیگران در تعادل جهانی نفت خام و سناریوهای احتمالی برای تکرار این تجربه در آینده صنعت پتروشیمی، پرداخت و افزود: شواهدی مانند انقلاب شیل در منطقه آمریکای شمالی و در نتیجه آن افزایش تولید خوراک‌هایی مانند متان، اتان و پروپان، تبدیل ایالات متحده به صادرکننده اتان در قالب محموله‌های اتان مایع به مقاصد دوردست با سرمایه‌گذاری مشترک با شرکای هندی و چینی و سرمایه‌گذاری ۲۰۰ میلیارد دلاری آمریکا در توسعه واحدهای پتروشیمی طی ۱۰ سال اخیر، از جمله نشانه‌های تغییر پارادایم تجارت جهانی پتروشیمی است.

وی افزود: این در نهایت سبب شده طی سال‌های اخیر آمریکا به یکی از صادرکنندگان محصولات پتروشیمی تبدیل شود و برای مثال بیش از ۵۰ درصد صادرات آن در بخش‌های بالادستی مانند پلی‌اتیلن‌ها و متانول باشد. بنابراین یکی از رقبای جدی محصولات پتروشیمی ایران در آینده نزدیک در مقاصدی همچون چین و هند، ایالات متحده خواهد بود.