بیت‌کوین، اولین رمزارزی است که می‌شناسیم و ایده مقدماتی آن برای اولین بار در سال ۲۰۰۷/۱۳۸۵ مطرح شد. آشنایی با بیت‌کوین شروع خوبی برای آشنایی با رمزارزها است. این پول جدید توسط فرد یا مجموعه‌ای با نام مستعار «ساتوشی ناکاموتو» مطرح شد که البته هنوز هم بعد از گذشت حدود ۱۳ سال کسی هویت واقعی وی را نشناخته است.

ساتوشی ناکاموتو برای معرفی بیت‌کوین، دلایل نیاز به این پول جدید و سازوکار فنی آن را روی اینترنت منتشر کرد. وی دلیل اصلی تلاش برای معرفی پول جدیدی به نام بیت‌کوین را مسئله اعتماد معرفی کرد. یک معامله ساده خرید و فروش را در نظر بگیرید. طرفین این معامله یعنی خریدار و فروشنده، همواره به فرد سومی اعتماد می‌کنند که ممکن است چندان هم قابل اعتماد نباشد. این فرد سوم کسی است که پول را منتشر کرده، آن را کنترل می‌کند و با روش‌های خود در اختیار جامعه قرار می‌دهد؛ یعنی بانک مرکزی هر کشور.

چرا بانک‌های مرکزی قابل اعتماد نیستند؟

پیش از این، پول‌ها به پشتوانه فلزات گران‌بها ماند طلا و نقره، ارزش پیدا می‌کردند. در واقع پول‌های کاغذی رسید طلاها و نقره‌هایی بودند که مردم در بانک داشتند. این رسیدها آن‌قدر اعتبار پیدا کردند که جای طلا و نقره را گرفتند و مردم معاملات بین خود را با استفاده از آنها انجام می‌دادند.

حدوداً تا پایان جنگ جهانی دوم، این پشتوانه پا برجا بود. بانک مرکزی هر کشوری، بر اساس ذخایر طلای خود اعلام می‌کرد یک واحد پول آن کشور، معادل چه میزان طلاست. البته اعتماد به بانک‌های مرکزی تا جایی بود که کسی سراغ طلاهای ذخیره شده در بانک را نمی‌گرفت و معاملات با رسیدها یا همان پول‌های کاغذی که مردم در دست داشتند، انجام می‌شد.

بعد از جنگ جهانی دوم، با تضعیف اقتصادهای دنیا و کاهش ارزش پول‌ کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای اروپایی، در سال ۱۹۴۴/۱۳۲۲ در کنفرانسی به‌نام برتون‌وودز، توافقنامه‌ای مورد پذیرش کشورها قرار گرفت که بر اساس آن، پشتوانه همه پول‎‌ها از طلا به دلار آمریکا تغییر کرد و قرار شد طلا فقط پشتوانه دلار باشد.

برخی کشورها مثل آلمان غربی، فرانسه و انگلیس با تکیه بر همین پشتوانه، ذخایر ارزی‌شان یعنی دلارهای خود را به آمریکا می‌دادند و طلا می‌گرفتند. این تبدیل‌ها تا سال ۱۹۷۱/۱۳۴۹ ادامه پیدا کرد، اما بعد از آن فدرال رزرو یا همان بانک مرکزی آمریکا برای عمل به تعهدات خود دچار مشکل شد. در اینجا بود که نیکسون، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا گفت پشتوانه دلار، طلا نیست بلکه اقتصاد آمریکا است.

این یک تجربه جهانی از اعتماد به بانک‌های مرکزی است. در اقتصاد داخلی هر کشور نیز مسائلی وجود دارد که موجب بی‌اعتمادی به بانک مرکزی می‌شود؛ کنترل بر عرضه پول و سیاست‌های تورمی بخشی از این مسائل هستند که با معرفی یک پول جدید تا حدودی برطرف می‌شوند. این پول جدید، باید ویژگی‌هایی داشته باشد تا مسائل پول‌های بدون پشتوانه امروزی را حل کند.

رمزارزها چه ویژگی‌هایی دارند؟

پول‌هایی که امروزه در دست مردم دنیا هستند، به‌طور متمرکز توسط بانک‌های مرکزی عرضه می‌شوند و همین تمرکز، مسائلی را به‌وجود می‌آورد. به‌دلیل این تمرکز، در جابه‌جایی پول، به حضور یک واسطه یعنی بانک نیاز داریم. در واقع بانک، پول را از ما می‌گیرد و به طرف مقابل می‌دهد.

رمزارزها، به‌دلیل غیر متمرکز بودن، نیاز به چنین واسطه‌هایی ندارند و کمک می‌کنند تراکنش‌ها به‌صورت مستقیم و در نتیجه با امنیت بالاتری انجام شوند. به مثال بیت‌کوین به‌عنوان اولین رمزارز معرفی‌شده برمی‌گردیم. بیت‌کوین بر پایه یک فناوری به نام «بلاک‌چین» کار می‌کند که می‌تواند در فضایی که افراد به یکدیگر اعتماد ندارند، اعتمادزایی کند. این اعتمادزایی به‌وسیله یک سازوکار رمزنگاری‌شده‌ غیرمتمرکز ایجاد شده که شاید اسم آن طولانی و عجیب باشد، اما مفهوم ساده‌ای دارد.

بلاک‌چین چیست؟

بلاک‌چین در واقع یک دفتر کل توزیع‌ شده است. اما دفتر کل چیست؟ فرض کنید یک گروه بازرگان داریم که به هم اعتماد ندارند، اما با هم کار می‌کنند. اعضای این گروه برای جلوگیری از تقلب، هر معامله‌ای را که انجام می‌شود، بعد از اینکه مورد تأیید همه قرار گرفت، ثبت می‌کنند. ثبت معامله‌ها چگونه انجام می‌شود؟ همه این بازرگان‌ها یک دفتر کل دارند که هر معامله تأیید شده‌ای را که توسط اعضای گروه انجام شده، در آن ثبت می‌کنند.

خاصیت دفتر کل توزیع‌شده چیست؟ همه اعضای گروه، یک نسخه از اطلاعات معامله انجام‌ شده را دارند. تاریخچه همه معاملات موجود است، امکان جعل وجود ندارد و مهم‌تر از همه، اینکه فرد ثالثی به‌نام دفتردار وجود ندارد تا به‌طور متمرکز حساب‌ها را ثبت و ضبط کند و عمدی یا سهوی در ثبت معاملات دچار خطا شود.

بیت‌کوین هم به‌وسیله همین ثبت‌ کردن‌ها در شبکه بلاک‌چین بین افراد جابه‌جا می‌شود. یک مسئله ریاضی به شبکه داده می‌شود و هر کدام از اعضا، یعنی کامپیوترهایی که در شبکه هستند، زودتر این مسئله را حل و در دفتر کل ثبت کند، یک امتیاز می‌گیرد. این امتیازها بیت‌کوین هستند.

چرا به پول جدید، رمزارز گفته می‌شود؟

رمزارز، ترجمه‌ای برای کلمه Cryptocurrency است که شاید خیلی دقیق نباشد. این کلمه از دو بخش crypto به‌معنای رمزنگاری و currency به‌معنای پول ساخته شده و مفهوم دقیق‌تر آن، «پول رمزنگاری‌ شده» است.

ثبت‌های انجام شده در دفتر کل توزیع‌ شده را به‌ یاد دارید؟ این ثبت‌ها به‌صورت رمزنگاری شده در بلاک‌چین ثبت می‌شوند. مثلاً عبارت «کامپیوتر الف مسئله را در ساعت ۱۵:۳۰ دقیقه حل کرد» به چند حرف و عدد در ظاهر بی‌معنی تبدیل می‎شود. به الگویی که این تبدیل یا رمزنگاری را انجام می‌دهد، «هَش» گفته می‌شود.

برگه‌های دفتر کل یا «بلوک‌»ها، اطلاعات مربوط به هَش را در خود ذخیره می‌کنند و زمانی که «زنجیره‌»ای از این بلوک‌ها در کنار هم قرار می‌گیرند، شبکه «بلاک‌چین» یا زنجیره بلوک را داریم.

رمزارز، ارز دیجیتال، پول مجازی، بیت‌کوین، آلت‌کوین

حالا فناوری بلاک‌چین و یکی از محصولات آن یعنی بیت‌کوین را که اولین رمزارز معرفی‌ شده است، می‌شناسیم. با این حال هنوز کلماتی وجود دارند که شاید برایمان آشنا نباشند. یکی از کلماتی که در کنار بیت‌کوین زیاد شنیده می‌شود، «آلت‌کوین» است. در دنیای رمزارزها، دو نوع پول داریم؛ بیت‌کوین و هرچیز غیر از بیت‌کوین، به‌ گروه‌ دوم یعنی رمزارزهای غیر از بیت‌کوین، آلت‌کوین گفته می‌شود. اتر، استلار و ریپل از دیگر انواع رمزارزها هستند.

سه کلمه پرتکرار دیگر که خوب است با آنها آشنا شویم، «رمزارز»، «ارز دیجیتال» و «پول مجازی» هستند که برخی اوقات به‌اشتباه به‌جای یکدیگر استفاده می‌شوند.

پول یا ارز دیجیتال، در مقابل پول فیزیکی قرار دارد. هر پولی که به‌صورت الکترونیکی قابل ذخیره و انتقال باشد، ارز دیجیتال است. رمزارزها و همچنین ارز یا پول مجازی، از انواع ارزهای دیجیتال هستند. تفاوت رمزارز و پول مجازی در تمرکز و رمزنگاری است. پول مجازی بر خلاف رمزارز، لزوماً رمزنگاری شده نیست و نکته مهم‌تر اینکه در پول‌های مجازی، همچنان شخص ثالثی وجود دارد که به‌طور متمرکز بر این پول نظارت دارد.