براساس آنچه از سوی مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی ایران اعلام شده است، وضعیت تجارت خارجی کشور در دو بخش مزبور طی ۱۰ ماه منتهی به دی‌ماه ۹۸ نشان می‌دهد که میزان صادرات اقلام کشاورزی و صنایع غذایی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۵/ ۱۴ درصد افت کرده و در مقابل میزان واردات محصولات این بخش با رشد ۲/ ۲۵ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۹۷ همراه شده است.

بر این اساس نتیجه این تحولات سبب ۲ برابر شدن تراز تجاری منفی اقلام کشاورزی و غذایی بوده است. مطابق آمارهای اعلامی، مجموع تراز تجاری محصولات این دو بخش در ۱۰ ماه امسال منفی ۵۷۸۴ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل دوبرابر کسری تراز را نشان می‌دهد. اما این گزارش با پردازش و تحلیل اطلاعات بخش کشاورزی و صنایع غذایی داده‌های آمار گمرک تهیه‌ شده و اطلاعات ۱۰ ماهه سال‌جاری با داده‌های مدت مشابه شش سال گذشته (سال‌های ۹۱ تا ۹۷) مقایسه شده است؛ علاوه‌بر این واردات محصولات اساسی کشاورزی و صنایع غذایی، صادرات محصولات عمده کشاورزی و صنایع غذایی و تراز تجاری ۱۰ ‌ماهه سال ۹۸ و مدت مشابه سال‌های قبل نیز مورد توجه قرار گرفته است.

جزئیات آماری

صادرات: در 10 ماهه سال 1398، میزان صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی 5692 هزار تن و به ارزش 4673 میلیون دلار است که ازنظر وزن 9/ 4 درصد و ازنظر ارزش 2/ 13 درصد کل صادرات کالاهای غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات 10 ماهه سال 1398 نسبت به گزارش مدت مشابه سال قبل 5/ 14 درصد کاهش داشته و در مقایسه با متوسط 6 سال منتهی به سال 1396 نیز 6/ 8درصد کاهش دارد. اقلام عمده صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی شامل انواع میوه‌های درختی به ارزش 2/ 1576 میلیون دلار با سهم 7/ 33 درصد، انواع سبزیجات و محصولات جالیزی به ارزش 1049 میلیون دلار با سهم 4/ 22 درصد، شیر و فرآورده‌های آن به ارزش 1/ 358 میلیون دلار با سهم 7/ 7 درصد، زعفران 7/ 230 میلیون دلار با سهم حدود 5 درصد و ماهی و میگو به ارزش 5/ 190 میلیون دلار با سهم 1/ 4 درصد از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده است. متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی بخش کشاورزی 821 دلار بوده که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی غیرنفتی کشور (308 دلار) 6/ 166 درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی صادراتی در 10 ماه سال 98، 107430 ریال و متوسط کل صادرات غیرنفتی کشور 83162 ریال بوده است.

واردات: مقدار واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در 10 ماه سال 98 بیش از 19686 هزار تن و با ارزش 10458 میلیون دلار بوده که به ترتیب ازنظر وزن 1/ 17 درصد و ازنظر ارزش 4/ 29 درصد کل واردات کشور را شامل می‌شود. ارزش واردات در این مدت 2/ 25 درصد بیشتر از سال قبل و درمجموع نیز 5/ 12 درصد بیشتر از میانگین 6 سال منتهی به سال 96 بوده است. اقلام عمده وارداتی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در 10 ماه سال 98، ذرت به ارزش 4/ 1709 میلیون دلار با سهم 3/ 16 درصد، برنج به ارزش 1391.3 میلیون دلار با سهم 3/ 13 درصد، روغن نباتی به ارزش 1073 میلیون دلار با سهم 3/ 10 درصد، دانه سویا به ارزش 4/ 842 میلیون دلار با سهم 8 درصد، کنجاله به ارزش 800 میلیون دلار با سهم 6/ 7 درصد، جو به ارزش 4/ 772 میلیون دلار با سهم 4/ 7 درصد، گوشت قرمز به ارزش 4/ 663 میلیون دلار با سهم 3/ 6 درصد، قند و شکر به ارزش 577.7 میلیون دلار با سهم 5.5 درصد، چای به ارزش 346.5 میلیون دلار با سهم 3/ 3 درصد و انواع میوه به ارزش 4/ 299میلیون دلار با سهم 9/ 2 درصد، از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده که درمجموع حدود 3/ 80درصد ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی را شامل می‌شوند. متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی بخش کشاورزی در 10 ماه سال جاری، 536 دلار است که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی کل کشور (776 دلار) حدود 69 درصد کمتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی وارداتی 42460 ریال و متوسط واردات کشور42001 ریال بوده است.

تراز تجاری: تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در 10 ماه سال 1398 منفی 5784 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل دو برابر کسری تراز نشان می‌دهد (ارزش صادرات 5/ 14 درصد کاهش و ارزش واردات 2/ 25 درصد افزایش داشته است) کسری تراز تجاری 10 ماه سال 98 نسبت به میانگین شش سال منتهی به 1396 که منفی 4183 میلیون دلار بوده، 3/ 38 درصد کسری داشته است.

نهاده‌های کشاورزی

آفت‌کش‌ها: در 10 ماه سال 1398 جمعا 26178.9 تن آفت‌کش به‌صورت آماده مصرف و 15769 تن به‌صورت تکنیکال وارد کشور شده که در مقایسه با سال قبل، آفت‌کش‌های آماده مصرف 159درصد و تکنیکال‌ها 6/ 84 درصد افزایش نشان می‌دهد.درمجموع با تبدیل آفت‌کش‌های تکنیکال به آماده مصرف (با اعمال ضریب تبدیل 5/ 2) می‌توان نتیجه گرفت که در 10 ماه سال 98 مقدار واردات آفت‌کش‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل 5/ 108 درصد افزایش دارد و در این رابطه سهم افزایشی علف‌کش‌ها 6/ 111 درصد قارچ‌کش‌ها 7/ 168درصد و حشره‌کش‌ها 4/ 117 درصد بوده است. جمع کل ارزش آفت‌کش‌های وارداتی در 10 ماهه سال 98 بالغ ‌بر 322 میلیون دلار است که حدود 8/ 115 درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل است. در 10 ماهه سال 1398 مقدار 6/ 1432 تن آفت‌کش آماده مصرف و 6/ 347 تن آفت‌کش تکنیکال جمعا با ارزش 5/ 3364 هزار دلار صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ازنظر مقدار آماده مصرف 6/ 18 درصد کاهش و تکنیکال 2/ 15 درصد افزایش داشته و از نظر ارزش جمعا 3/ 23 درصد کاهش دارد.

کودها: کل واردات کودها در 10 ماهه سال 1398، معادل 9/ 516هزار تن با ارزش 9/ 280 میلیون دلار بوده که در مقایسه با سال قبل از نظر وزنی 6/ 62 درصد و از نظر ارزش 8/ 67 درصد افزایش نشان می‌دهد. در بین انواع کودهای وارداتی به ترتیب کودهای پتاسه 2/ 133درصد، کودهای فسفره 3/ 116 درصد و ازته 7/ 17 درصد افزایش و NPK 2/ 27 درصد، کودهای میکرو 1/ 14 درصد، به ترتیب ازنظر مقدار نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته‌اند.

بذر: درمجموع کل واردات بذر و سایر اندام‌های تکثیر شونده گیاهی در 10 ماهه سال 1398، 7600 تن با ارزش 1/ 115 میلیون دلار بوده که نسبت به سال قبل از نظر وزنی حدود 1/ 22 درصد و از نظر ارزش 9/ 19 درصد افزایش نشان می‌دهد از بین بذور مهم مقدار واردات بذر سبزیجات با کاهش 7/ 49 درصدی روبه‌رو بوده است.