روسیه و عربستان دو تولیدکننده بزرگ نفت جهان هر کدام معتقدند که بهتر از دیگری می توانند رنج مالی ناشی از جنگ قیمت نفت را که این دو کشور در هفته گذشته آغاز کردند تحمل کنند و به نتایج مورد نظر خود دست یابند.

این شرایط 2 سوال مهم را در ذهن تحلیلگران بازار نفت مطرح می سازد: آیا این دو کشور قادر به تحمل فشار مالی این جنگ قیمت آغاز شده در بازار نفت هستند؟ عربستان و روسیه دقیقا چه اهدافی را دنبال می کنند؟

یک هفته قبل در حالی که عربستان و دیگر تولیدکنندگان بزرگ عضو اوپک به همراه روسیه برای برنامه ریزی کاهش تولید نفت در وین گرد هم جمع شده بودند تا مانع از افت قیمت نفت به دلیل شیوع ویروس کرونا و کاهش تقاضای جهانی شوند، قیمت نفت در بالای 50 دلار در هر بشکه قرار داشت. اما زمانی که مسکو تصمیم گرفت زیر ائتلاف سه ساله خود با اوپک و عربستان بر سر کاهش تولید بزند و از تایید کاهش تولید پیشنهادی ریاض سر باز زد، قیمت جهانی نفت به شدت سقوط کرد. عربستان هم با کاهش قیمت نفت خود و اعلام عرضه مقادیر بالایی نفت به بازارهای جهانی اقدام روسیه را تلافی کرد.

برای روسیه و عربستان که هر دو کم و بیش برای تامین درآمدهای بودجه ای خود به فروش نفت متکی هستند، این به معنای آغاز یک بازی خطرناک است. روسیه به چند دلیل معتقد است که می تواند افت قیمت نفت را برای چند سال تحمل کند. ابتدا اینکه از زمان آخرین افت شدید قیمت نفت تاکنون منابع مالی فراوانی را به لطف رشد قیمت ها جذب کرده است. ثانیا بزرگترین بازندگان هر جنگ قیمتی در بازار نفت از نظر روسیه تولیدکنندگان نفت شیل خواهند بود که نفت را با قیمت بالایی تولید می کنند و این مسئله توانایی آمریکا برای استفاده لجام گسیخته از ابزار مورد علاقه خود یعنی تحریم را کاهش خواهد داد.

سوفیا دوفنتس، تحلیلگر موسسه رنسانس کپیتال در این باره گفت: «روسیه برای زنده بیرون آمدن از این بحران در وضعیت بهتری قرار دارد... این چالش دشواری خواهد بود اما مسکو از منابع کافی برای عبور از آن برخوردار است.»

روسیه در طی 5 سال گذشته بودجه خود را به شکلی انقباضی تنظیم کرده تا 550 میلیارد لار ذخیره ارزی را جمع آوری کند و به گفته مقامات این کشور می تواند یک دهه نفت 25 تا 30 دلاری را تحمل کند. روز دوشنبه وزیر دارایی روسیه گفت اگر قیمت نفت پایین بماند مسکو از صندوق ثروت ملی 150 میلیارد دلاری خود برای تامین منابع بودجه ای خود کمک خواهد گرفت.

روسیه پس از مواجهه با تحریم های غرب بر سر ماجرای کریمه و بروز رکود در اقتصاد این کشور در سال 2015 تصمیم به تجدید ساختار اقتصادی گرفت. هرچند تلاش های این کشور برای تنوع بخشی به اقتصادش دستاورد چندان ملموسی نداشته، اما رشد اقتصادی روسیه در سال های اخیر تثبیت شده و از بسیاری جهات این کشور در وضعیت بهتری نسبت به سال های گذشته برای تحمل شوک سقوط قیمت نفت قرار دارد.

اما مشکل اینجاست که پوتین برای تقویت اقتصاد روسیه و افزایش محبوبیت خود به صرف هزینه بیشتری نیاز دارد و مسکو باید سرمایه گذاری های گسترده ای در بخش های زیرساختی و رفاه اجتماعی انجام دهد تا بتواند سطح استاندارد زندگی شهروندان روسی را ارتقا بخشد.

همچنین تثبیت قیمت های پایین نفت می تواند موجب کاهش ارزش روبل شود و دولت روسیه را ناگزیر سازد تا برای تامین هزینه های بودجه ای خود رست به اقداماتی همچون کاهش هزینه ها یا افزایش مالیات ها بزند که از نظر سیاسی چندان جذاب به نظر نمی رسد. از سوی دیگر صنعت شیل آمریکا هم در گذشته و از جمله در سال های 2014 و 2015 که اوپک بازار را با نفت ارزان پر کرده بود نشان داد که به راحتی از میدان رقابت خارج نمی شود. زمانی که قیمت ها پایین می آید تولید نفت شیل هم پایین می آید و زمانی که قیمت ها بالا رفت مجددا تولید نفت شیل سرعت می گیرد.

از سوی دیگر عربستان هم از منابع ارزی کافی برای تحمل وضعیت نفت ارزان برخوردار است هرچند منابع این کشور نسبت به سال 2014 تضعیف شده است و ریاض به اندازه مسکو تاب تحمل قیمت های پایین نفت را ندارد. عربستان حتی قبل از افت قیمت نفت نیز در مسیر ثبت کسری بودجه 50 میلیارد دلاری قرار داشته و افت درآمدهای نفتی 70 میلیارد دلار دیگر کسری بودجه به این کشور تحمیل خواهد کرد. عربستان در بهترین حالت 4 سال می تواند قیمت های پایین کنونی نفت را تحمل کند اما ریاض امیدوار است دوره نفت ارزان کوتاه مدت باشد.

ژان فرانسوا سزنک کارشناس بازار نفت در شورای آتلانتیک گفت: «سعودی ها فکر می کردند روس ها خیلی زود و احتمالا طی 30 روز تسلیم خواهد شد... اما روس ها فکر می کنند این سعودی ها هستند که زودتر تسلیم خواهند شد.»

سعودی ها برای پیشبرد برنامه سعودی ویژن 2030 و تنوع بخشی به اقتصاد عربستان به درآمد سرشار نفتی نیاز دارند و افت قیمت نفت بزرگترین ضربه به استراتژی کلان اقتصادی عربستان به شمار می رود. سزنک افزود: «من فکر می کنم این اقدام برنامه سعودی ویژن را نابود می کند.»

در نهایت به نظر می رسد که هم عربستان و هم روسیه وارد این قمار پرریسک شده اند که کدامیک از طرفین زودتر تسلیم خواهد شد. هر دو طرف دلایلی دارند که فکر کنند حق با آنهاست. از سوی دیگر استدلال هر دو طرف نیز می تواند نادرست باشد. هم مسکو و هم ریاض خود را برای درد و رنج اقتصادی کوتاه مدت آماده کرده اند به این امید که طرف مقابل زودتر تسلیم شود.