از معضلات فعلی کشور که در بلند مدت بحران آفرین بوده و اخیرا نیز بدان پرداخته شده است، موضوع جمعیت و هرم سنی است.
همانطور که بررسی‌ها نشان می‌دهد، هرم سنی جمعیت کشور به سوی پیری می‌رود و جمعیت جوان کشور در حال کاهش است که به طور حتم کاهش جمعیت جوان، مشکلات زیادی را در آینده برای کشور به‌وجود می‌آورد.
هرچند هم اکنون افزایش جمعیت را در کشور شاهد هستیم و سالانه حدود یک میلیون نفر به جمعیت کشور افزوده می‌شود، اما نرخ رشد جمعیت نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافته است و اگر همین روند ادامه پیدا کند، با رشد منفی جمعیت در سال‌های آینده روبه‌رو خواهیم شد.
از عواقب کاهش رشد و پیری جمعیت می‌توان به کاهش پویایی و تحرک جامعه، تاثیر منفی بر شاخص‌های اشتغال و رشد اقتصادی و آسیب پذیری کشور در حوزه‌های مختلف اشاره کرد.
لذا لازم است تا جهت جلوگیری از حرکت میانگین جمعیت کشور به سمت پیری، سیاست‌های همه جانبه اتخاذ شود، تا بتوان از ایجاد این معضل پیشگیری کرد.
با نگاهی سیستمی به این موضوع در می‌یابیم که مشکلات اقتصادی از جمله دلایلی هستند که باعث ترس جوانان از ازدواج و پس از آن فرزند دار شدن می‌شود و در نتیجه افزایش سن ازدواج، جامعه را به سمت خانواده‌های تک نفره و در نهایت کاهش جمعیت سوق می‌دهد.
برای رفع این مشکل، اتخاذ تصمیماتی جهت تسهیل ازدواج افراد و فرزنددار شدن خانوارها، می‌تواند تا حد خوبی به افزایش آمار ازدواج و کاهش ترس والدین از صاحب فرزند شدن بینجامد و سبب رشد جمعیت شود.
در این راستا، معافیت‌های مالیاتی می‌تواند یکی از راه حل‌هایی باشد که در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مالیات علاوه بر اینکه به عنوان یکی از منابع درآمدی کشور محسوب می‌شود، می‌تواند به صورت یک ابزار تنظیم‌گری بخش‌های مختلف، توسط دولت مورد استفاده قرار گیرد.
ابزارهای تنظیم‌گری مثل مالیات، این خاصیت را دارند که می‌تواند در حوزه‌های مختلف به کنترل و جهت دهی پرداخته و بخش مورد نظر را به سمت اهداف سیاستگذار هدایت کنند.
این نکته نیز قابل ذکر است که پیش نیاز استفاده از ابزار مالیات در سیاستگذاری، وجود شفافیت اطلاعات و مرتبط بودن سامانه‌های اطلاعاتی است.
بنابراین مالیات از جمله ابزارهایی است که می تواند در جهت دهی جمعیت تاثیرگذار واقع شود که البته در حال حاضر از آن استفاده‌ای در این حوزه نمی‌شود.
توجه به ساز و کارهای مالیاتی و سیاستگذاری مناسب در این حوزه باعث می‌شود که بتوان از مزایای این ابزار مالی در موضوع جمعیت نیز علاوه بر سایر قسمت‌های کشور، به خوبی استفاده کرد.
در این مورد، دولت می‌تواند با اتخاذ قوانینی مبنی بر معافیت مالیاتی متاهلان و ایجاد اعتبار مالیاتی به ازای هر فرزند، به افزایش آمار ازدواج و افزایش جمعیت در کشور کمک کند.
برای مثال در حال حاضر، معافیت از مالیات بر درآمد افراد پس از ازدواج تا پنج سال و معافیت سالانه یک میلیون تومان از مالیات تا پنج سال به ازای تولد هر فرزند، می‌تواند از جمله قوانینی باشد که لازم است، ایراد شود تا بتوان به افزایش آمار ازدواج و جمعیت کشور سرعت بیشتری بخشید.
بدین ترتیب، ماهانه به طور میانگین حدود 100 هزار تومان به افرادی که متاهل یا صاحب فرزند می‌شوند، طی مدت پنج سال کمک می‌شود که در این امر تاثیر به سزایی است.
بررسی‌هایی که روی سایر کشورهای جهان و سیستم مالیاتی آنها شده است، نشان می‌دهد که کشورهایی همچون آلمان و آمریکا نیز چنین قوانینی را جهت رشد جمعیت اتخاذ کرده‌اند.
در آلمان، تاهل و تعداد فرزندان در میزان مالیات هر شخص تاثیر گذار است و افراد به ازای هر فرزند، 3456 مارک تخفیف مالیاتی دارند. همچنین در آمریکا هر شخص به ازای هر نفری که تحت تکفل دارد، معادل 1000 دلار اعتبار مالیاتی دارد که قابل وصول نیز است.
این بدان معناست که در صورتی که میزان مالیات شخص از میزان معافیت هایش کمتر باشد، قادر است تا مابه التفاوت را از سازمان مالیات وصول کند.
با این اوصاف و تفاسیر لازم است، تا با استفاده بهینه از این ابزار، به افزایش آمار ازدواج و رشد جمعیت که از معضلات فعلی کشور است، پرداخته شود.
محمد امینی رعیا، دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه علم و صنعت ایران.
