از ابتدای سال گذشته «توسعه و احیای معادن کوچک» جزء اهم برنامه‌های معاونت معدنی وزارت صنعت معدن تجارت، اعلام شد که این طرح با استقبال خوبی از سوی صاحب نظران و کارشناسان صنایع معدنی همراه بود.

امروزه در دنیا یکی از موثرترین راهکارهای اشتغالزایی، سرمایه‌گذاری بر روی صنایع کوچک است که این امر در حوزه معدن با تمرکز بر روی معادن کوچک میسر خواهد بود. اما نکته قابل توجه در این طرح فرصت‌ها و تهدیدات آن می‌باشد. در بخش فرصت‌های طرح احیاء و توسعه معاون کوچک می‌توان به امکان استفاده از امکانات زیرساختی «شهرک‌های صنعتی» در سراسر کشور اشاره کرد که به نوعی کار تأمین مایحتاج اولیه جهت ایجاد فرصت‌های شغلی برای این طرح را آسان‌تر کرده و برای سرمایه‌گذار جذابیت‌های لازم را فراهم می‌کند. به عبارت دیگر؛ هنگامی که معادن کوچک بتوانند از امکانات زیرساختی شهرک‌های صنعتی استفاده نمایند، بخش زیادی از هزینه‌ها کاهش یافته و این فرصت برای سرمایه‌گذار ایجاد می‌شود تا در مراحل دیگر مثل فرآوری یا تهیه ماشین آلات، حق انتخاب مناسب‌تری داشته باشد.

فرصت دیگری که در این طرح باید به آن اشاره کرد، امکان «بازگشت سرمایه» در بازه زمانی کوتاه‌تری است که همیشه یکی از چالش‌های سرمایه‌گذاری در صنایع معدنی محسوب می‌شود. نکته مثبت دیگر در طرح احیای معادن کوچک که باید به آن اشاره کرد، سرعت بخشیدن به تعین تکلیف «پهنه های معدنی» سراسر کشور است که از اهداف معاونت معدنی وزارت صمت می‌باشد. این طرح همچنین، به تکمیل بانک اطلاعاتی معادن کشور که همواره یکی از چالش‌های بخش معدن بوده است، نیز کمک شایانی خواهد کرد و همچنین در تعین نقاط «ذخایر معدنی قطعی و احتمالی» و میزان «عیار ماده معدنی» موثر است. ضمن اینکه طرح احیای معادن کوچک در بخش بازرگانی نیز اثرگذار است به طوری که شرکت‌های داخلی می‌توانند با استفاده از ظرفیت «کنسرسوم» یا مشارکت در سرمایه‌گذاری با شرکای داخلی و خارجی، جهت تأمین مالی پروژه فعالیت مشترک داشته باشند.

اما مواردی که درباره این طرح به عنوان چالش با آن روبه رو هستیم؛ اولأ بحث حاکمیت در تصمیم‌گیری است که متأسفانه به دلیل عدم اطلاع جامع برخی از مدیران استانی از شرایط و قوانین معدنی در کشور، مشکلاتی در این زمینه بوجود می‌آید. پیشنهاد می‌شود برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی، دستورالعمل قاطعی توسط شورای عالی معادن به تفکیک هر استان تهیه شود و مدیران سازمان‌های صنعت معدن تجارت استانی، مکلف به اجرای همان دستورالعمل باشند.

چالش دیگری طرح احیای معادن کوچک، عدم توجه به قوانین «محیط زیست» است که گاهی سرمایه‌گذار و حتی خود معادن را با بحران رو به رو میکند. به این دلیل که در موارد بسیاری شاهد تغییر نظر مدیران و کارشناسان محیط زیست در حوزه معادن بودیم. یعنی معدنی از نظر مولفه‌های محیط زیستی توانسته بود معیارهای مشخص را کسب کند و مجوزهای لازم را اخذ نماید، اما بعد از مدتی مجوز آن معدن توسط مسئولین محیط زیست باطل شده است! این چالش که به نوعی جزء «موانع تولید» محسوب میشود را می تواند با تدبیر و انعقاد تفاهم نامه های دوجانبه و یا همکاری فی ما بین، برطرف کرد تا هم محیط زیست کشور دچار آسیب نشود و هم سرمایه و انرژی معدن‌کاران به هدر نرود. در مجموع، طرح احیای معادن کوچک، در شرایط فعلی می‌تواند بسیار اثرگذار باشد در صورتی که از سوی اجرا کنندگان، مدیریت شده و نقشه راه معینی برای آن در نظر گرفته شود تا در زمینه تولید وهمچنین بازرگانی، کمک حال وضعیت اشتغالزایی پایدار در کشور باشد.

سید افشین گنج بخش عضو سازمان نظام مهندسی معدن