رینگ صنعتی بورس کالا در بهار امسال به محلی برای تقابل نیروهای بازار تبدیل شد. در این دوره حجم و ارزش مبادلات کالاهای صنعتی و عمدتا کالاهای پایه مرتبط با حوزه فلزات فولاد، مس و سنگ آهن به سرعت رشد کرد. یافته‌ها نشان می‌دهد؛ مبادلات این رینگ در ۳ ماه گذشته عمدتا تحت تاثیر انتظارات تورمی با هجوم تقاضا مواجه بوده چنان که براساس آمارهای رسمی حجم مبادلات این بازار در بهار امسال ۲۳درصد و از نظر ارزش ۵۳ درصد رشد نشان می‌دهد. نگاهی به روند مبادلات رینگ صنعتی گویای این واقعیت است که هرچه به روزهای پایانی بهار نزدیک ‌شدیم فشار کفه تقاضا مشهودتر از قبل نمایان ‌شد؛ بر این مبنا رینگ صنعتی بورس کالا در خرداد ماه رشد ۸۵ درصدی حجم و ۱۳۸ درصدی ارزش معاملات را نسبت به مدت مشابه سال قبل شاهد بود.

اثر کرونا و سرکوب قیمت

رینگ صنعتی بورس کالا عمدتا میزبان فولاد، مس، سنگ‌آهن، سیمان و نظایر آن است. حجم معاملات این رینگ در بهار امسال تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا و کاهش سطح تقاضا در بازار‌های جهانی قرار گرفت. ضمن اینکه شدت گرفتن سخت‌گیری‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت و الزام این وزارتخانه به تولیدکنندگان برای افزایش عرضه با قیمت‌های دستوری و همچنین دشوارتر شدن صادرات در افزایش حجم معاملات این رینگ نقشی موثر داشته است.

افزایش در حجم و ارزش معاملات

بررسی روند معاملات رینگ صنعتی بورس کالا از افزایش استقبال از این معاملات حکایت دارد. در بهار امسال شیوع ویروس کرونا اغلب بازارهای دنیا را با رکود مواجه کرده و از سطح تقاضا به‌خصوص در زمینه محصولات صنعتی به‌شدت کاسته بود.

براساس آمار معاملات فیزیکی در بورس کالای کشور میزان معاملات انجام شده در فصل بهار به لحاظ حجم به ۲ میلیون و ۲۴۴ هزار تن محصول رسید که این رقم نسبت به مدت مشابه در سال قبل رشد ۲۳ درصدی داشت. ارزش معاملات در بهار سال جاری نیز به ۲۰۱ هزارمیلیارد ریال رسید که این رقم نسبت به مدت مشابه در سال ۹۸ رشد ۵۳ درصدی داشت. حجم معاملات در رینگ صنعتی بورس کالا هم در خرداد سال جاری به یک میلیون و ۲۴۶ هزار تن محصول رسید که این رقم نسبت به مدت مشابه در سال قبل افزایش ۸۵ درصدی به لحاظ وزنی داشت. همچنین ارزش معاملات صورت گرفته در خرداد سال جاری به ۱۰۳هزار میلیارد ریال رسید که این رقم نسبت به مدت مشابه در سال قبل رشد ۱۳۸ درصدی را تجربه کرد. معاملات صورت گرفته در رینگ صنعتی بورس کالا در خرداد سال جاری نسبت به ماه پیشین خود نیز به لحاظ حجم رشد ۷۶ درصدی و به لحاظ ریالی افزایش ۶۴ درصدی را تجربه کرد.

رشد تقاضا در اثر انتظارات تورمی

به باور کارشناسان، اگرچه میزان تقاضا و معاملات انواع محصولات صنعتی ارائه شده در رینگ صنعتی بورس کالا در فصل بهار سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشت، اما میزان مصرف نهایی محصول در کشور در این مدت افزایش نداشته و ذهنیت تورمی علت اصلی افزایش تقاضا برای انواع محصولات صنعتی در کشور به شمار می‌رود.

درباره بسیاری از کالاهای ارائه و معامله شده در بورس کالا همچون محصولات ذوب‌آهن اصفهان و فولاد مبارکه که به‌صورت سلف ۳ ماهه معامله می‌شود، رشد تقاضا در زمینه این محصولات نیز موید ذهنیت تورمی در ماه‌های آینده بوده و همین موضوع نیز پیچیدگی بازار را افزایش داده است.

از دیگر تحولات بورس کالا در فصل بهار سال جاری رشد عرضه نسبت به مدت مشابه سال قبل بود. سختگیری‌های دولتی به‌خصوص در زمینه فولاد به رشد عرضه در این بازار منجر شده هرچند انتظارات تورمی در کشور به‌حدی بالاست که این رشد عرضه نتوانسته بازار را کنترل کند و همچنان فولاد با افزایش قیمت روبه‌رو است.

علاوه بر موارد یاد شده داستان‌های پیشین درمورد قیمت‌گذاری دستوری و فاصله نرخ بین قیمت‌های پایانی و نرخ‌های بازار آزاد نیز به افزایش تقاضا کمک کرده است. البته نکته جانبی دیگری نیز در این بازار تاثیرگذار می‌شود که عبارت است از شدت گرفتن دشواری‌های بازگشت ارز حاصل از صادرات برای برخی صادرکنندگان بزرگ محصولات صنایع معدنی کشور. این موضوع باعث شده تمایل این تولیدکنندگان به عرضه داخلی به نسبت صادرات افزایش پیدا کند. همچنین زمانی که صحبت از افزایش عرضه می‌شود نباید از افزایش ظرفیت تولید غافل شد، درواقع افزایش ظرفیت‌های تولید در محصولات صنایع معدنی در سال‌های اخیر به رشد پتانسیل عرضه در بورس کالا منتهی شده است. باتوجه به این مطلب که افزایش ظرفیت تولید فولاد خام به ۵۵ میلیون تن یک اصل جدی برای صنعت فولاد است، بنابراین استمرار رشد عرضه‌ها تا سال ۱۴۰۴ در بورس کالا وجود دارد.

رانت مستتر در قیمت‌گذاری بر پایه نیما

ولید هلالات، کارشناس بورس درباره علل افزایش حجم و ارزش معاملات رینگ صنعتی بورس کالا در فصل بهار سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل گفت: افزایش ایجاد شده در میزان ارزش معاملات صورت گرفته در رینگ صنعتی بورس کالا متاثر از چند عامل از جمله افزایش قیمت پایه محصولات، افزایش تقاضا و رشد میزان عرضه بوده است. او ادامه داد: همواره در مقاطعی که فاصله میان نرخ ارز آزاد و نیمایی زیاد می‌شود، میزان تقاضا برای محصولات صنعتی در بورس کالا نیز افزایش پیدا می‌کند، زیرا قیمت عرضه محصول در بورس کالا برمبنای قیمت جهانی و بر پایه ارز نیمایی تعیین می‌شود، اما خریدار این امکان را دارد که محصول خریداری شده را در بازار آزاد به قیمت ارز آزاد به‌فروش برساند و به این ترتیب از تفاوت قیمت ایجاد شده در این زمینه بهره‌مند شود. درواقع افزایش تفاوت نرخ ارز نیمایی و آزاد فرصتی برای افرادی است که طبق نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت امکان خرید محصول از بورس کالا را دارند.

این کارشناس بورس افزود: درحالی‌که رشد تقاضا در زمینه محصولات صنعتی در بورس کالا از رشد تقاضا در بخش مصرف نشات نمی‌گیرد، اما وزارت صنعت برمبنای این تقاضای غیر موثر در بخش تولید و اقتصاد ایران که تنها به سود عده‌ای خاص منجر می‌شود. ممنوعیت‌های صادراتی برای تولیدکنندگان محصولات صنایع معدنی کشور ایجاد کرد و این بخش از فعالان اقتصادی را که در شدیدترین دوران تحریم منبع اصلی تامین ارز برای کشور بودند با محدودیت صادراتی مواجه کرد. اقدامی که نه‌‎تنها به زیان این تولیدکنندگان تمام می‌شود که با کاهش درآمدهای ارزی منافع ملی را نیز تحت الشعاع قرار می‌دهد. در نهایت نیز محصول خریداری شده به ارزش افزوده خاصی منجر نشده و به مصرف صنایع پایین دست و مصرف‌کننده نهایی نمی‌رسد و تنها به انبار تجار منتقل می‌شود.

هلالات به شیوع ویروس کرونا در دنیا و ایران اشاره کرد و گفت: اگرچه شیوع این بیماری بازارهای دنیا را تحت تاثیر قرار داد و با افت تقاضا روبه‌رو کرد اما پیش‌بینی‌ها حاکی از بازگشت تقاضا به سطح عادی بوده و همین موضوع زمینه تقویت قیمت بازار در بسیاری از محصولات را فراهم کرده، بنابراین تجار و تولیدکنندگانی که امکان خرید محصول یا ماده اولیه در برهه کنونی را دارند، در بهترین موقعیت برای خرید آتی به‌سر می‌برند. در ایران علاوه بر مورد یاد شده شاهد روند افزایشی نرخ ارز و همچنین رشد تورم نیز هستیم که همین موضوع باعث شدت گرفتن تقاضا و درواقع سرازیر شدن سیل تقاضا به این بخش شده است.