سیدعلی حسینی کارشناس حوزه پتروشیمی درباره فرایند تولید پروپیلن در کشور گفت: اخیرا معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی اعلام کرده است با توجه به کمبود پروپیلن در کشور در نظر دارد ضمن افزایش تولید این محصول، زنجیره آن را با انتقال از شمال کشور به دامغان و از عسلویه به مرودشت توسعه دهد. در طرح­‌های پتروشیمی که در ده سال اخیر از وزارت نفت مجوز گرفته­‌اند، بالغ بر 40 تا 50 طرح وجود دارد که همه آنها می‌بایست به تولید پروپیلن ختم ­شوند. یک دسته از این طرح­‌ها تولید پروپیلن از گاز (GTP) بود و دسته دیگر تولید پروپیلن از پروپان هست که از طریق واحدهای PHD انجام می‌شود.

وی در ادامه افزود: در یک دهه گذشته حدود 11 مجوز برای احداث واحدهای PDH گرفته شده که نمونه‌­های آن واحدهای سلمان فارسی، جم، نفت و گاز رضوی و ... هستند. در این راستا به جز پروژه سلمان فارسی که آن هم فقط 20 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است برای احداث مابقی پروژه‌ها هیچ اقدامی انجام نشده است. بنابراین خبری از تولید پروپیلن در کشور ما از طریق واحدهای PDH نیست.

حسینی گفت: در دسته GTPها هم جز در یکی دو مورد از طرح‌ها مابقی پیشرفت قابل ملاحظه‌ای نداشته‌اند. بنابر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس سرمایه‌­گذاران بخش خصوصی با قیمت خوراک گاز کنونی حاضر نیستند متانول تولیدی را به پروپیلن تبدیل کنند. در واقع هیچ عقل سلیمی چنین کاری نمی­کند. IRR تبدیل گاز به متانول حدود 30 تا 40 درصد است اما با تبدیل متانول به پروپیلن IRR پروژه به زیر 15 درصد می­‌رسد.

این کارشناس پتروشیمی اظهار داشت: در چین برای ایجاد منطق اقتصادی این کار، به سرمایه‌­گذارانی که ذغال سنگ را به پروپیلن تبدیل کند، ذغال سنگ رایگان می­‌دهند و آن موضوع دلیل خاص خود را دارد. اما در ایران تمام کسانی که در طرح‌های GTP سرمایه­‌گذاری کردند فقط به دنبال متانول بودند چون احداث واحد تبدیل متانول به پروپیلن صرفه اقتصادی ندارد و IRR پروژه را به شدت کاهش می‌دهد.

پیشنهاد مرکز پژوهش‌های مجلس برای ایجاد زنجیره پروپیلن در کشور

وی علت بروز این مشکل را در نوع قیمت­‌گذاری خوراک گاز دانست و عنوان کرد: اگر دولت اعلام کرد فقط در صورت تولید پروپیلن، به سرمایه­‌گذار خوراک ارزان تخفیف می­‌دهد این مساله حل خواهد شد، این در حالی است که به رغم خوراک ارزان فعلی، اکنون گفته می‌­شود اگر شما گاز را به پروپیلن تبدیل کنید، خوراک با تخفیف­ بیشتری در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می­‌گیرد.

حسینی گفت: همین الان هم خوراک گازی پتروشیمی‌ها در ایران ارزان است. پس گام نخست برای توسعه زنجیره پروپیلن گران کردن خوراک برای واحدهای متانولی و سپس اعطای تخفیف خوراک به واحدهایی است که متانول را به پروپیلن تبدیل کنند. با این تفاسیر در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید شده است که با شیوه قیمت‌گذاری کنونی خوراک، فرایند GTP در کشور ما شکل نمی‌­گیرد.

این کارشناس پتروشیمی تاکید کرد: فرایندهای تولید پروپیلن در کشور چه از مسیر گاز طبیعی و چه مسیر پروپان مساله ریشه­‌ای دارد. پس لازم است مسئولین ابتدا این موضوعات را حل کنند و سپس در جمع‌های رسانه‌ای به طرح موضوعات خود بپردازند. با قیمت کنونی گاز، تبدیل متانول به پروپیلن باعث کاسته شدن از ارزش آن خواهد شد و در واقع ارزش افزوده‌­ای برای سرمایه‌گذاران ایجاد نمی‌­شود.

وی افزود: در خصوص تجربه دنیا در فرایند تولید پروپیلن گفت: به جز چین هیچ کشوری در دنیا پروپیلن را از گاز تولید نمی‌کند. پروسه تبدیل گاز به پروپیلن دو مرحله­‌ای است. در چین یا متانول را از ذغال سنگ به دست می­‌آورند و یا از ایران وارد می‌­کنند تا به پروپیلن برسند که به آن فرآیند MTP می‌­گویند. وقتی قیمت متانول افزایش یابد دیگر تبدیل آن به پروپیلن اقتصادی نیست. همواره در نیمه دوم سال قیمت متانول در دنیا افزایش می‌یابد. در این شرایط برای مثال متانول را تنی 400 دلار می‌­خرند و بعد تبدیل به پروپیلن 800 دلاری می‌­کنند که صرفه ندارد. از این رو فرایند مذکور به قیمت جهانی متانول وابسته است.

حسینی اظهار داشت: البته برخی مسئولین به اشتباه ادعا می‌کنند که فرایند MTP در کشوری مانند ایران که گاز و متانول زیادی دارد، به صرفه است در حالی که این گونه نیست. در این حوزه ما درباره بنگاه‌های اقتصادی بخش خصوصی‌ای صحبت می­‌کنیم که قرار است متانول تولید کند. این بنگاه دو مسیر پیشرو دارد یا می‌­تواند متانول را صادر کند و به راحتی به ارز حاصله دست یابد و یا از طریق سرمایه‌­گذاری مجدد آن را به پروپیلن تبدیل کند.

این کارشناس پتروشیمی گفت: همان طور که اشاره شد به دلیل هزینه‌­کرد مجدد IRR تبدیل متانول به پروپیلن کاهش می‌­یابد. ضمن آنکه پروپیلن به درد کسی نمی­خورد زیرا محصول نهایی نیست، لذا سرمایه‌گذار مجبور است برای بار سوم سرمایه­‌گذاری و آن را به محصول دیگری تبدیل کند. بر این اساس حتی اگر خوراک رایگان هم باشد، هیچ کسی در کشور چنین محصولی را تولید نخواهد کرد.

هزینه سرمایه‌گذاری واحدهای GTP دو برابر واحدهای PDH است

وی درباره راهکار تولید پروپیلن و پلی پروپیلین در کشور بیان کرد: فرایندی به اسم PDH وجود دارد که بر اساس آن پروپان خیلی راحت به پروپیلن تبدیل می‌­شود. این مدل مزایای زیادی هم دارد از جمله اینکه حجم سرمایه‌­گذاری آن نسبت به GTP خیلی کمتر است. به این معنا که برای یک واحد 450 تنی نیاز به 400 تا 500 میلیون دلار است ولی در روش GTP فقط تا مرحله تولید متانول باید 400 میلیون دلار هزینه کرد. ضمن آنکه 300 تا 400 میلیون دلار دیگر هم لازم است تا واحد تبدیل متانول به پروپیلن احداث شود. یعنی هزینه احداث واحد GTP دو برابر واحد PDH است.

حسینی افزود: از سوی دیگر در کشور ما پروپان زیاد است اما گاز موارد مصرف متعددی دارد. همچنین اقتصاد واحدهای GTP نسبت به سایر پتروشیمی­‌ها ضعیف است. IRR آن زیر 15 درصد است ولی IRR واحد تولید متانول بیش از 30 درصد است. پس از بعد اقتصادی تولید متانول جذاب­‌تر است.

این کارشناس پتروشیمی تاکید کرد: فرآیند PDH در دنیا در اختیار سه لایسنسر قرار دارد که دو تا از آنها آمریکایی هستند و تا آنجا هم که بتوانند از اعطای این لایسنس به ما خودداری می‌کنند. در این بین اما چین 5-4 واحد PDH دارد که لایسنس آن را از شرکت‌های آمریکایی گرفته است و الان در حال احداث چند واحد PDH دیگر نیز هستند که با کپی از لایسنس آمریکایی ساخته خواهند شد. لذا ما هم می‌­توانیم برای حل مشکل لایسنس این واحدها با چین وارد مذاکره شویم.

سیاست­گذاری غلط وزارت نفت ترمز تولید پروپیلن را کشیده است

وی ادامه داد: بنابراین مناسب‌ترین روش تولید پروپیلن در کشور ما، استفاده از نسخه PDH است نه GTP. اگر بخواهیم واحدهای PDH در کشور شکل بگیرد در گام نخست باید اقتصاد آن را جذاب کرد. این اقدام هم از طریق اعمال تخفیف در پروپان است. وزیر نفت تاکید دارد که می­خواهد تولید پروپیلن را در کشور توسعه دهد؛ برای تحقق این امر باید روی خوراک PDH تخفیف داد.

حسینی گفت: در واقع همان طور که روی گاز طبیعی اینقدر خوب تخفیف داده می­شود باید در بحث پروپان هم این کار را تکرار کرد. این در حالی است که در آیین­‌نامه اجرایی قانون الحاق 2 در بخش تخفیف پلکانی، در کنار تخفیف 30 درصدی خوراک گازی با توسعه زنجیره ارزش افزوده، برای خوراک­‌های مایع 2 الی 3 درصد تخفیف در نظر گرفته شده است که همین سیاست­گذاری ترمز تولید پروپیلن در کشور به شمار می‌­رود.

این کارشناس پتروشیمی در پایان خاطر نشان کرد: دولت باید روی قیمت خوراک پروپان تخفیف اعمال کند. اگر این کار صورت بگیرد، مشکل نبود فناوری ‌که اولویت دوم است قابل حل خواهد بود. براین اساس در قدم اول باید اقتصاد این بخش برای سرمایه­گذار جذاب شود تا تمایل به ورود داشته باشد. در صورت وجود مزایای اقتصادی، بخش خصوصی می‌­تواند فناوری را از چین کپی کند ضمن آنکه در حال حاضر هم با همین قیمت خوراک عده‌­ای در حال کار با چینی‌­ها در این زمینه هستند.