اخیرا مرکز آمار ایران گزارشی از شاخص ضریب جینی در سال ۱۳۹۸ اعلام کرد که نشان داد نسبت به سال قبل با کاهش همراه بوده است؛ به طوری که در سال گذشته در کل کشور ضریب جینی ۰.۳۹۹۲ بوده است که در مقایسه با سال۱۳۹۷ که ۰.۴۰۹۳ گزارش شده بود، کاهش داشت. همچنین در خانوارهای شهری از ۰.۳۸۲۸ به ۰.۳۹۴۰ و در خانوارهای روستایی از حدود ۰.۳۵۹۵ به ۰.۳۵۳۹ کاهش یافته بود.

این در حالی است که ضریب جینی یکی از شاخص‌های تحلیلی توسعه درآمد است که بین صفر تا یک قرار دارد و هر چقدر به عدد صفر نزدیک‌تر باشد، نشان دهنده توزیع مناسب ثروت و هر اندازه از صفر فاصله گرفته و به یک نزدیک شود، نشان دهنده افزایش فاصله طبقاتی بین مردم یک کشور است.

در شرایطی در اوضاع اقتصادی موجود، اعلام کاهش ضریب جینی و به نوعی کاهش اختلاف طبقاتی با خود ابهاماتی به همراه داشت که مرکز آمار دلیل آن را تغییرات رخ داده در پایان سال گذشته اعلام کرده است.

کمک‌ها، دهک‌های پایین را بالا آورد

بر اساس توضیح حسین زاده- رئیس مرکز آمار ایران - از دلایل عمده بهبود ضریب‌ جینی را می‌توان بهبود در دهک‌های پایین درآمدی به دلیل کمک سازمان‌ها و نهادهای دولتی به آنها اشاره کرد. کمک سالانه این سازمان‌ها به خانوارها در سه دهک پایین در سال 1398، در مناطق شهری ٢.٨ برابر و در مناطق روستایی ٣.٥ برابر این کمک‌ها در سه دهک مشابه سال ١٣٩٥ بوده است.

گرچه توضیح مشخصی از سوی رئیس مرکز آمار درمورد نحوه کمک به دهک‌های پایین مطرح نشده است، اما می‌توان به پرداخت کمک‌های معیشتی از آبان‌ماه سال گذشته اشاره کرد که از بین ۷۸ میلیون یارانه بگیر حدود ۶۰ میلیون نفر گزینش تا به آنها مبلغی در هر ماه پرداخت شود که از محل افزایش قیمت بنزین برای دولت ایجاد شده بود. در این بین سه دهک بالای درآمدی از دریافت این کمک کنار گذاشته شدند.

در عین حال که در اواخر سال گذشته و با شیوع ویروس کرونا، بسته‌های حمایتی برای اقشار آسیب‌پذیر در نظر گرفته شد که در یک مورد بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان برای حدود سه میلیون فاقد درآمد بود که پرداخت آن از اسفندماه آغاز شده است که این کمک نیز دهک‌های بالای درآمدی را در بر نمی‌گرفت. البته در جریان افزایش کمک به دهک‌های پایین، شرایط تورمی و افزایش هزینه‌ها به خصوص در ماه‌های پایانی سال گذشته عمدتا به دلیل شیوع ویروس کرونا نیز قابل توجه است.

کاهش قدرت خرید دهک‌های بالا

اما رئیس مرکز آمار در رابطه با وضعیت دهک‌های بالای درآمدی نیز اینگونه توضیح داده است که باتوجه به محاسبات شاخص قیمت مصرف کننده به تفکیک دهک‌های درآمدی در سال ١٣٩٨ دهک‌های بالای درآمدی با متوسط تورم ماهانه بالاتری در مقایسه با دهک‌های پائین مواجه بوده‌اند، بر این اساس دهک‌های بالای درآمدی به طور نسبی با کاهش قدرت خرید بیشتری مواجه شده‌اند.

به گفته وی، تورم دهکی شاهدی بر کاهش قدرت خرید خانوارها در دهک های بالاست؛ به طوری که تورم در دهک اول ٣٣.٩ درصد و در دهک دهم ٣٦.٦ درصد است. در سال ١٣٩٨ دهک اول به‌طور میانگین با تورم ماهانه ١.٥ درصد و دهک دهم با میانگین تورم ماهانه ١.٨ درصد مواجه بوده است که این گواهی بر کاهش نسبی قدرت خرید دهک های بالای درآمدی در سال ١٣٩٨ است.

رئیس مرکز آمار با بیان اینکه هر دو حالت در مورد دهک بالا و پایین در سال ۱۳۹۸ رخ داده است و نتیجه آن کاهش ضریب جینی در این دوره بوده است یادآور شد: صرفا کاهش یا افزایش ضریب جینی نشان دهنده بهبود و یا افول وضعیت معیشت خانوارها نیست بلکه نشان دهنده نحوه توزیع درآمدها در بین خانوارهای کشور در یک دوره مشخص است و برای ارزیابی وضعیت معیشت خانوار در کنار شاخص ضریب جینی باید از سایر شاخص‌های مکمل هم استفاده کرد.