با شیوع ویروس کرونا در کشور بسیاری از صنایع دچار ضرر و زیان شدند که صنعت آبزیان نیز از این قاعده مستثنی نبود؛ به طوری که تولیدکنندگان با شیوع کووید_۱۹ در کشور و به تبع آن تعطیلی رستوران‌ها و هتل‌ها و  بسته شدن مرزهای صادراتی و وارداتی کشورها و به طور کل با کاهش تقاضای خرید، با مازاد و انباشت ماهی در مزارع مواجه شدند و همین امر باعث شد که تولیدکنندگان به دلیل کاهش نقدینگی میل و رغبت خود را برای ماهی‌ریزی در دوره بعدی از دست بدهند.

چندی پیش اما نبی‌الله خون میرزایی_ رییس سازمان شیلات کشور اعلام کرد که با تصویب در ستاد تنظیم بازار و دستور ویژه وزیر جهاد کشاورزی خرید حمایتی محصولات پرورش ماهی در دریا آغاز شده است و امیدواریم با آغاز این خرید حمایتی از محصول انباشته شده در مزارع پرورش ماهی در دریا کاسته شود و تولیدکنندگان از این بابت متضرر نشوند.

در خصوص خرید حمایتی و اینکه آیا این خرید می تواند تولیدکنندگان را در این برهه خاص تا رسیدن به شرایط پایدار حمایت کند با دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان، مدیرعامل اتحادیه ماهیان سردابی، مدیرکل دفتر بهبود کیفیت، فرآوری و توسعه بازار آبزیان شیلات، مدیرعامل اتحادیه ماهیان گرمابی و مدیرعامل یکی از شرکت‌های پرورش دهنده ماهی در قفس گفت‌وگو کردیم.

علی اکبرخدایی_ دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان - با بیان اینکه شیوع ویروس کرونا باعث تعطیلی بسیاری از رستوران‌ها و مراسم‌ها شد که همین امر در نهایت باعث شد تولیدکنندگان آبزیان به خصوص پرورش دهندگان ماهی در قفس با کاهش تقاضای ماهی مواجه شوند، اظهار کرد: برای اولین بار ماهی در کانون توجه وزارت جهادکشاورزی قرار گرفت و تصویب خرید حمایتی ماهی در ستاد تنظیم بازار خبر بسیار خوبی برای این بخش است. زیرا همیشه حساسیت‌ها بر روی مرغ، گوشت و لبنیات بوده و صنعت آبزیان در مقایسه با رقبای خود از این نظر مورد توجه نبوده است. به نظر می‌رسد قرار گیری ماهی در لیست خرید حمایتی دولت تصمیم مفید و موثری است که نشان دهنده توجه دولت به حفظ اشتغال و کسب و کار و حمایت ازسرمایه‌ گذاری‌ها در حوزه آبزیان است.

وی تصریح کرد: باید از تهدید کرونا فرصتی برای تولیدکننده و مردم بسازیم. اینکه مصرف کم شده وتولید در مزارع باقی مانده است واقعیت است. اما قبل از آن باید بگوییم آیا با جمع‌آوری مازاد ماهی، مشکل تولیدکنندگان برای همیشه حل خواهد شد؟. نقطه ضعف در بخش آبزیان خصوصا ماهیان پرورشی، عادت مردم به تازه خوری است. واحدهای فرآوری تلاش بسیاری در این زمینه کردند و محصولات متنوعی از  آبزیان تولید کردند اما اگر مردم را به مصرف محصولات بسته بندی شده عادت داده بودیم در نتیجه مشکل کمتر بود. در حقیقت این شرایط این فرصت را برای ما فراهم می‌کند تا  محصولات را به واحدهای فرآوری برده و بسته‌بندی کنیم. اگر این اقدام به خوبی صورت گیرد برای آینده شاید دیگر نیازی به خرید تضمینی نباشد.

دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان با بیان اینکه‌ امسال میگو کمتر از سال قبل تولید شده است، گفت: با وجود اینکه میگو بازار صادراتی دارد اما شیوع کرونا در همه کشورها باعث کاهش  تقاضای جهانی آن شده است. وقتی تقاضا کم می شود باید تولیدات هم کاهش یابد. در آینده باید مدیریت به نحوی باشد که مطابق با نیاز بازار تولید داشته باشیم.

ایران جزو ۵ کشور اول تولیدکننده ماهی قزل آلا در آب‌های شیرین 

 در ادامه آرش نبی زاده_ مدیرعامل اتحادیه ماهیان سردابی - با بیان اینکه ماهی قزل آلا یکی از اقلام استراتژیک در بخش تولید کشور است، اظهار کرد: قزل آلا بیشترین میزان تولید را در بین ماهی‌های پرورشی دارد و جزو  ۵ کشور  اول تولید کننده ماهی قزل آلا در آب شیرین در جهان هستیم.

وی ادامه داد: در سازمان شیلات دیدگاهی وجود دارد که قیمت ماهی باید براساس عرضه و تقاضا تعیین شود. در بخش تولید این موضوع باید با دقت بیشتری بررسی شود. وقتی تولید‌کننده بابت تولید هزینه می‌کند و قیمت تمام شده محصول نیز مشخص می‌شود، اگر محصول پایین‌تر از قیمت به فروش برسد طرح از توجیه خارج شده و تولید کننده دچار ورشکستگی می‌شود. بنابراین نیاز است در برخی موارد خصوصا در شش ماه اول سال که با شیوع کرونا نیز همراه شده بازار توسط دولت تنظیم شود وخرید حمایتی در این راستا اقدام بسیار خوبی است و امیدواریم که در این موضوع از تولیدکنندگان و اتحادیه‌ها که با ساختارها آشنایی دارند، کمک گرفته شود.

اگر مازاد ماهی از بازار جمع شود، بازار متعادل می‌شود

مدیرعامل اتحادیه ماهیان سردابی اضافه کرد: اگر بار مازاد از بازار جمع شود می‌توان قیمت را در بازار متعادل کرد و در شش ماهه دوم سال که قیمت‌ها اندکی افزایش می‌یابند این بار را در بازار عرضه کرد. همچنین می‌توان بازارهای صادراتی را در این بین در نظر گرفت. در حقیقت خرید حمایتی به تولید‌کننده کمک خواهد کرد که در شش ماهه اول سال آسیب نبیند.

حدود ۴۰ درصد بازار ماهی را از دست دادیم

نبی زاده با اشاره به اینکه گفته می‌شود  ۳۵ درصد مصرف مرغ مربوط به مراکز جمعیتی است، اظهار کرد: اعلام می‌کنیم که این رقم قطعا در ماهی بیشتر خواهد بود. زیرا پخت ماهی در منزل برای مردم سخت است و مردم در مراجعه به رستوران یا در سفر به شهرهای شمالی حتما ماهی سفارش می‌دهند. بنابراین شاید بتوان گفت ۴۰ درصد ماهی در مراکز جمعیتی ارائه می‌شود و با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی‌ها این ۴۰ درصد بازار را از دست داده‌ایم.

مدیرعامل اتحادیه ماهیان سردابی با اشاره به اینکه تولیدکنندگان بخش قزل آلا امسال محصولات خود را  ۶تا ۷هزارتومان زیر قیمت تمام شده فروخته‌اند و این تولیدکنندگان رغبت خود را برای تولید از دست داده اند و تا این لحظه نیز ماهی‌ریزی صورت نگرفته است، گفت: در بخش ماهی قزل‌آلا با ۳ تا ۵ هزارتن مازاد ماهی در ۵ ماهه اول سال مواجه هستیم. اگر دولت این مقدار مازاد را از بازار جمع‌ آوری کند کمک بزرگی به تولیدکنندگان خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه سایز ماهی قزل آلا در فروش آن تاثیر بسزایی دارد، گفت: به دلیل تعطیلی رستوران ها ماهی قزل آلا در این مدت فروش نرفت و سایز آن به ۸۰۰ گرم تا یک کیلو  رسیده است. این سایز مصرف تازه خانگی است. یعنی از مراکز جمعیتی مانند رستوران‌ها و ...به خانه‌ها رسیده است. این سایز ماهی توسط این مراکز جمعیتی خریداری نمی شود. از طرفی مصرف ماهی خانوار هم در تابستان کاهش می‌یابد.

این فعال بخش آبزی پروری کشور  ضمن اشاره به کاهش نقدینگی تولیدکنندگان برای ماهی ریزی جدید به آمار تولیدات ماهی قزل آلا نیز اشاره کرد و گفت:در سال ۱۳۹۸، ۱۸۳هزارتن ماهی قزل آلا تولید شد که حدود ۹۰۰۰ تن آن صادر و ۱۷۴هزارتن نیز به مصارف داخلی رسید.

وی در ادامه به رونق مراکز فرآوری ماهی در پروسه خرید حمایتی نیز اشاره کرد و گفت: وقتی این ماهی‌ها خرید حمایتی شوند، بایستی فرآوری و بسته بندی شده و در فرصتی مناسب روانه بازار شوند. این اقدام حتی می تواند بسیاری از  مراکز فرآوری که در بخش قزل آلا فعال بودند ولی به دلیل رغبت مردم به تازه خوری ماهی کم کار شده بودند را فعال کند.

مراکز فرآوری ماهی نیز تحث تاثیر کرونا قرار گرفته‌اند

در این راستا عیسی گلشاهی _مدیرکل دفتر بهبود کیفیت، فرآوری و توسعه بازار آبزیان شیلات ایران - در پاسخ به این سوال که چرا نقش واحدهای فرآوری در این میان کمرنگ شده است و آیا اگر حضور این مراکز پر رنگ تر بود باز هم تولیدکنندگان با مازاد محصولات مواجه بودند، گفت:همانطور که کرونا بحث تولید را تحت تاثیر قرار داده است مراکز فرآوری نیز تحت تاثیر قرار گرفته‌اند. واحدهای فرآوری تازه شروع به فعالیت کردند و همچنین از تمام ظرفیت هم استفاده نمی‌کنند. در حقیقت این واحدها در طول سال حجم ماهی مشخصی را دریافت و فرآوری می‌کنند. اما وقتی حجم زیادی از ماهی بعد از چندماه وارد بخش فرآوری می شود این  واحدها ظرفیت فرآوری این تعداد را ندارند.

وی در پاسخ به سوال دیگری مبنی براینکه آیا به جریان افتادن صادرات مشکل تولیدکنندگان را به جهت کاهش مازاد محصولاتشان کم نکرده است، گفت: اینگونه نیست که چندین ماه صادرات صورت نگیرد و بعد از به جریان افتادن صادرات جبران ماه‌های گذشته شود. وقتی بازار صادراتی گشایش یابد براساس نیاز روز حرکت می‌کند.  

مدیرکل دفتر بهبود کیفیت، فرآوری و توسعه بازار آبزیان شیلات همچنین به خرید حمایتی ماهی نیز اشاره کرد و با بیان اینکه حمایت‌های دولتی در این مقطع  می‌تواند برای تولیدکنندگان و همچنین مصرف کننده فرصت ایجاد  کند، گفت:یکی از موفقیت های صنعت آبزیان این است که تاکنون بر روی پای خود ایستاده، یعنی با کمترین نگاه به حمایت‌های مستقیم یارانه دار دولتی فعالیت کرده است. اما در حال حاضر نیاز است دولت دراین شرایط ویژه به تولید کننده و فرآوری کننده کمک کند  تا خودشان را احیا کنند.

به گفته وی در فرهنگ ما این موضوع جا افتاده است که مردم ماهی را تازه بخرند. ممکن است در هربار خرید چندین کیلو هم خریداری کنند اما الزاما همه را مصرف نمی‌کنند و برای  چندین وعده دیگر در فریزرهای خانگی نگه می دارند. باید این موضوع را جا بیاندازیم که مردم می‌توانند ماهی را به نیاز روز خریداری کرده و اجازه دهند صنایع فرآوری این ماهی های را در شرایط سالم تر از فریرز خانگی نگهداری کنند و کیفیت آن نیز حفظ شود. نگهداری بیش از حد مواد غذایی در خانه عادتی است که باید اصلاح شود.

افزایش وزن بچه ماهی‌ها

گلشاهی در ادامه همچنین به مشکلاتی که پرورش‌دهندگان ماهی در این ایام با آن مواجه شدند اشاره کرد و گفت: پرورش‌دهندگان برای پرورش دوره بعدی ثبت سفارش کرده و خوراک مورد نیاز نیز خریداری کرده‌اند. پیش‌بینی آنها این بود که در فاصله اسفند تا فروردین ماهی‌ها برداشت می‌شود و آنها برای پرورش دوره بعد اقدام می کنند. اما این ماهی‌ها با شیوع کرونا برداشت نشد. از طرفی بچه ماهی بایستی با وزن ۵۰ گرمی وارد دریا شود. با شیوع ویروس کرونا این مراکز ماهی را بیشتر از زمان موعد نگه داشتند و وزن آن بیش از ۵۰ گرم شده  و هزینه‌ها نیز به تبع آن افزایش یافته است. از طرفی هرچه بچه ماهی بیشتر در استخر ها بماند انتقال آن نیز سخت تر خواهد شد.

 در ادامه حسن یوسفی _ مدیرعامل یکی از شرکت‌های پرورش‌دهنده ماهی در قفس-  با اشاره به اینکه پرورش ماهی در قفس در جنوب کشور و در خلیج فارس طی چندسال گذشته شروع شده و اساس تولید آن صادرات محور است، گفت: ما تاکنون درخواستی از دولت نداشتیم و  تولید براساس شرایط بازار و متناسب با منابع مدیریت شده است، ولی از قبل از اسفندماه کل صادرات ما به صفر رسیده است. شیوع کرونا فقط مختص به کشور ما نیست و در کل دنیا اتفاق افتاده است و سیستم های حمل و نقلی نیز طی آن مختل شده است. از طرفی ماهی محصولی نیست که گشایش صادرات آن بتواند عدم صادرات چندماه گذشته راجبران کند.

خودخوری در ماهی‌های جنوب شایع است

این پرورش دهنده ماهی در قفس با بیان اینکه وقتی ماهی از وزن مشخص خود عبور کند نگهداری آن توجیه اقتصادی ندارد، گفت: موضوع حائز اهمیت دیگر این است که در ماهیان جنوب خودخوری وجود دارد. مثلا ممکن است ۱۵۰ تن ماهی بدون تلفات و هدر رفت در مدت کوتاهی تبدیل به ۱۳۰تن شود. طی این اتفاق ماهی‌هایی که وزن بیشتری دارند ماهی‌های کوچک را می بلعند و این صدمه پنهان و زیان ناپیدایی است که به تولید کننده وارد می شود.

 یوسفی تصریح کرد: توسعه دریا محور از شعارهای اقتصاد مقاوتی و تاکید دولت نیز است و بایستی تا ۱۴۰۴، ۴۰۰ هزارتن ماهی در دریا توسط قفس تولید شود. این  موضوع با توجه به منابع و تخصصی که داریم دور از انتظار نیست اما شیوع کرونا باعث تعطیل شدن تمام مراکز عمده مصرف ماهی شده است. قطعا حمایت دولت و ورود آن به معنی حضور و خرید مستمر نیست. به لحاظ اقتصادی هم به دنبال این نیستیم که کالا را به صورت تضمینی به فروش برسانیم. اما امروز نیازمند حمایت دولت برای عبور از این بحران هستیم.

برای تامین خوراک دام و بچه ماهی نیازمند نقدینگی هستیم

وی با اشاره به اینکه برای خرید بچه ماهی و خوراک دام نیازمند نقدینگی هستیم، اضافه کرد: امیدواریم مدیریت زمان پیوست این حرکت ملی و تصمیم دولت شود. زیرا زمان از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر دولت امروز به داد ما برسد می توانیم سرپای خود بایستیم اما اگر قرار باشد این خرید یکماه دیگر صورت گیرد پولی برای تامین بچه ماهی و خوراک ماهی نخواهیم داشت.

این پرورش دهنده ماهی در قفس با بیان اینکه از اسفند تاکنون با حدود ۱۵۰۰ تن انباشت ماهی در قفس مواجه شده‌ایم، گفت:اشتغال و ایجاد امنیت در سواحل و بنادر کشور بسیار حائز اهمیت است. امنیتی که دراثر اشتغال در جزایر و سواحل ایجاد می‌شود ارزشمند است. ما اگر نتوانیم مواد اولیه به خصوص بچه  ماهی را تامین کنیم نمی توانیم روند تولید را ادامه دهیم و ممکن است عده ای شغلشان را از دست بدهند.

 درادامه حسن آقازاده_مدیرعامل اتحادیه ماهیان گرمابی - نیز با تاکید بر اینکه خرید تضمینی در هر بخش به معنای حفظ شرایط و جلوگیری از تعطیلی واحدهای تولیدی است، گفت: اگر خرید تضمینی وجود نداشته باشد کارگاه و مزرعه و... تعطیل می‌شوند و این تعطیلی ها تبعات خود را دارد. این اصل در اقتصاد دنیا هم پذیرفته شده است که در شرایط بحران از تولید و واحدهای تولیدی حمایت شود.  این موضوع دائمی نیست دولت در مقطعی وارد می‌شود و حمایت را انجام می دهد و با عبور از بحران و پایداری واحدها، روال سابق ادامه می‌یابد.

کسانی که خرید تضمینی ماهی را زیر سوال می‌برند، اهداف دیگری دارند

مدیرعامل اتحادیه ماهیان گرمابی در ادامه اضافه کرد: طرح این موضوع که خرید تضمینی درست نیست، بحث انحرافی است. کسانی که این موضوعات را مطرح می‌کنند و خرید تضمینی را زیر سوال می برند شاید هدفشان موضوعی  غیر از خرید تضمینی است. کسی که در بخش آبزیان  فعالیت کند این موضوع برایش روشن است که خرید تضمینی یکی از مهمترین و  عاقلانه‌ترین کاری است که باید در مواقع بحرانی انجام شود. اگر کسی غیر از این فکر می‌کند یا باید استدلال فنی قابل درک داشته باشد یا بحث و هدف دیگری دارد.