صنعت پیشرو در معاملات بورس کالا

ارزش کل معاملات بورس کالا در چهار ماه ابتدایی امسال شامل معاملات نقدی، نسیه، سلف و مچینگ برابر ۵۸۰ هزار میلیارد ریال بوده است. این معاملات در چهار گروه اصلی صنعتی، پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی، معدنی و کشاورزی صورت گرفته است. تعداد معاملات نیز در این ۴ ماه برابر ۶۸۸۴ معامله بوده است.

در میان گروه‌های مختلف معاملات بورس کالا بخش پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی بیشترین تعداد معامله را به خود اختصاص داده‌اند، به‌گونه‌ای که ۵۴۴۹ معامله در این بخش در ۴ ماه ابتدایی امسال صورت گرفته که البته تعداد محدودی نیز تایید نشده است. در بخش پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی میزان حجم کل معاملات برابر ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تن بوده که این میزان معامله ارزشی معادل ۲۵۶ هزار میلیارد ریال داشته‌اند. به این ترتیب این حوزه ۳۷ درصد ارزش کل معالات بازار فیزیکی بورس کالا را در اختیار داشته است.

ارزش معاملات بخش کشاورزی نیز در ۴ ماه ابتدایی امسال برابر ۶۹۹ میلیارد ریال بوده است. در بخش کشاورزی بورس کالا شاهد عرضه انواع زعفران بوده است. همچنین ارزش معاملات بخش معدن نیز ۴ هزار میلیارد ریال بوده و در این مدت در این بخش تنها خاک روی عرضه و به فروش رفته است.

در این میان در بخش صنعت در ۴ ماه ابتدایی امسال ۱۵۴۸ معامله برگزار شده است. معاملات تایید شده در این مدت به فروش ۳ میلیون و ۵۱۴ هزار تن محصول صنعتی منجر شده است که این معاملات ارزشی برابر ۳۲۳ هزار میلیارد ریال داشته‌اند. معاملات بخش صنعت بورس کالا از ابتدای امسال تا پایان تیر ماه شاهد عرضه محصولاتی در گروه‌های اصلی شامل فولاد، آلومینیوم، مس، روی، کنسانتره فلزات گران‌بها، کنسانتره مولیبدن، طلا، کک متالوژی، کنسانتره سنگ‌آهن و آهن اسفنجی بود. البته بخش عمده معاملات بخش صنعت مربوط به فولاد و محصولات فولادی بوده است به گونه‌ای‌که از ۱۵۴۸ معامله این حوزه ۵۰۰ مورد یعنی ۳۲ درصد تنها در گروه فولاد صورت گرفته است.

حجم معاملات فولاد در رینگ صنعتی بورس کالا برابر ۳ میلیون و ۳۵۰ هزار تن و ارزش معاملات فولاد نیز در این مدت ۲۲۷ هزار میلیارد بوده است. اگرچه فولادی‌ها ۹۵ درصد حجمی معاملات رینگ صنعتی را به خود اختصاص داده‌اند اما ارزش معاملات این بخش تنها ۷۰ درصد کل ارزش رینگ صنعتی بوده است. بسیاری از محصولات عرضه شده در این رینگ همچون آلومینیوم، مس، طلا و روی ارزش به مراتب بالاتری دارند.
شمش فولادی که به بورس نیامد

براساس آمار ارائه شده توسط انجمن فولاد کشور در سه ماه ابتدایی امسال، میزان صادرات شمش فولاد نسبت به دوره مشابه سال قبل کاهش ۳۷۰ هزار تنی داشت، درحالی که در این دوره میزان تولید فولادسازان ایران نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش ۳ درصدی را نیز تجربه کرده است، انتظار می‌رود که بازار داخل در اثر محدودیت بازار صادراتی و افزایش تولید داخلی با رشد عرضه روبه‌رو شود.

بررسی معاملات شمش فولاد در رینگ معاملاتی بورس کالا در ۳ ماه ابتدایی امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل حاکی از آن است که فولادسازان در این مدت میزان عرضه خود را درمجموع ۱۵۶ هزار تن افزایش داده‌اند. همچنین در ۴ ماه ابتدایی امسال نیز فولادسازان در مجموع ۸۹۹ هزار و ۷۰۰ تن شمش (انواع بلوم و بیلت) در رینگ معاملاتی بورس کالا عرضه کرده‌اند که این رقم نسبت به میزان عرضه در مدت مشابه سال قبل رشد ۱۸۹ هزار تنی داشته است.

بنابراین باید گفت از ۳۷۰ هزار تن شمش فولادی که در ۳ ماه ابتدایی امسال صادر نشد، تنها ۴۲ درصد از طریق رینگ معاملاتی بورس کالا به بازار داخل وارد شد. در بازاری سالم زمانی که تولیدکننده با محدودیت صادرات روبه‌رو می‌شود به‌دنبال کسب سهم بیشتری از بازار داخل می‌رود اما در بازاری غیرشفاف تمامی مناسبات متفاوت بوده و درحالی که برخی تولیدکنندگان با محدودیت صادرات روبه‌رو شوند، ترجیح می‌دهد محصول را در بازار داخل نیز وارد نکند تا با برهم زدن عدم تعادل عرضه و تقاضا از افزایش قیمت ناشی از رقابت خریداران بهره‌مند شود. بررسی روند تقاضا برای شمش فولاد در رینگ معاملاتی بورس کالا بیانگر آن است که در ۴ ماه ابتدایی امسال در مجموع برای ۸۹۹ هزار و ۷۰۰ تن عرضه، برابر ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تقاضا به ثبت رسید (این میزان تقاضا و عرضه بدون احتساب معاملات تایید نشده محاسبه شده است) که به این ترتیب میزان تقاضا ۵/ ۲ برابر عرضه بوده است. در بازاری که میزان تقاضا بیش از ۲ برابر عرضه است، رقابت بی‌منطق قیمت کاملا امری واضح و قابل توجیه است. اگرچه انتقاد از قیمت‌های پایه را مطرح می‌کند.
تقاضای غیر واقعی

درحالی که خریداران شمش فولاد با تکیه بر آمار عرضه و تقاضای شمش فولاد، آشفتگی در این بازار را به کمبود عرضه مربوط می‌دانند، فولادسازان معتقدند بخش قابل‌توجهی از این تقاضا واقعی نیست. درواقع ارزان بودن بهای شمش در کشور عامل این حجم تقاضا شده و صنایع پایین‌دستی فولاد تنها با تکیه بر مواد اولیه ارزان است که به تولید محصول می‌پردازند. همچنین بخشی از تقاضای بازار داخل نیز از کاهش ارزش پول ملی نشات گرفته و درواقع ترس از گرانی در ماه‌های آتی باعث شده تا مصرف‌کننده اقدام به خرید پیش از موعد کند. تقاضای غیرواقعی درحالی در رینگ معاملاتی شمش بورس کالا اتفاق می‌افتد که متقاضیان خرید شمش در رینگ معاملاتی بورس کالا دارای کد بهین‌یاب و درواقع به‌نوعی تولیدکننده به‌شمار می‌روند اما برخی فعالان این بازار معتقدند تمام تقاضا در این رینگ مربوط به بخش تولید واقعی نبوده و بخشی از تقاضا نیز از سوی واحدهای دارای ظرفیت تولیدی به ثبت می‌رسد که مواد اولیه را خریداری کرده و در بازار آزاد به فروش می‌رسانند و از تفاوت بهای شمش آزاد و شمش در بورس کالا بهره‌مند می‌شوند.

میزان تقاضا برای شمش فولاد در رینگ معاملاتی بورس کالا در ۴ ماه ابتدایی امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش ۱۷۰ هزار تنی (۸ درصدی) داشته است، طبیعتا افزایش نرخ دلار و پیش‌بینی افزایش تورم در ماه‌های آتی در این رشد تقاضا دخیل بوده است. اما حتی بدون احتساب این رشد تقاضا نیز همچنان میزان عرضه تفاوت قابل‌توجهی با عرضه‌ها داشته و رسیدن به تعادل در این بازار در چنین شرایطی غیرممکن است.
جبران کاهش صادرات از گرانی بازار داخل

شرکت‌های فولادی در سال‌های اخیر همواره بر استمرار صادرات تاکید دارند و در صحت این خواسته نیز تردیدی وجود ندارد، بالا بودن نرخ ارز و پایین‌تر بودن قیمت پایه فولاد برای مصرف‌کننده داخلی باعث می‌شود، تولیدکنندگانی که بخشی از محصول خود را صادر می‌کنند به سود قابل توجه‌تری دست پیدا کنند. در این شرایط میزان صادرات فولاد کشور به دلایل متعددی در ماه‌های اخیر کاهش داشته و این امر می‌تواند کاهش سوددهی فولادسازان را درپی داشته باشد، به‌خصوص زمانی که میزان محصول صادر نشده به بازار داخل تزریق شود. اما بررسی آمارها حاکی از آن است که بخش قابل‌توجهی از شمش فولاد صادر نشده از کشور به بازار داخل نیز تزریق نشده است. درحالی که شاید اگر این میزان محصول به بازار وارد می‌شد قیمت شمش داخلی تا ارقامی حتی بالاتر از نرخ جهانی نیز در کشور بالا نمی‌رفت. این موضوع شائبه حرکتی از پیش تنظیم شده برای جلوگیری از ورود این محصول به بازار برای دامن زدن به التهاب و افزایش قیمت در بازار برای جبران زیان فولادسازانی که امسال دست آنها از صادرات کوتاه مانده را به ذهن متبادر می‌کند.
بازار مس در امان از جنجال دلار

شرکت ملی صنایع مس ایران در چهار ماه ابتدایی امسال ۶۸ هزار تن کاتد مس در رینگ معاملاتی بورس کالا عرضه کرد که برای این میزان محصول تقاضایی برابر ۶۳ هزار و ۶۰۰ تن به ثبت رسید. برخلاف بازار فولاد، کاتد مس از عرضه‌ای مستمر و متناسب با تقاضا برخوردار بوده که همین موضوع عامل ایجاد ثبات در این بازار بوده است. علاوه بر این میزان عرضه در رینگ معاملاتی بورس کالا برابر ۱۳ هزار و ۵۰۰ تن کاتد مس نیز از ابتدای امسال تا پایان تیر ماه به‌صورت مچینگ فروخته شده است. درواقع ثبات عرضه و تعادل میان عرضه و تقاضا باعث شده تا معاملات کاتد مس در چهار ماه ابتدای امسال اثرپذیری اندکی از افزایش نرخ ارز داشته باشد و تنها نرخ پایه متناسب با افزایش ارز نیمایی رشد کند.