از آنجا که در کنار تکانه‌های ارزی و روند صعودی نرخ‌های پایه، ایام سوگواری ماه محرم را نیز در پیش داریم که همه ساله تقاضای پلیمرها به ویژه پلاستیک‌ها در این مدت مشخص رشد محسوسی را تجربه کرده است، به گفت‌وگو با سید سعید زمان‌زاده، کارشناس بازار و عضو هیات رئیسه انجمن ملی صنایع پلیمر ایران پرداخته ایم تا شرایط فعلی و دورنمای این بازار را دقیق‌تر مورد بررسی قرار دهد.
وضعیت کلی مربوط به بازار پلیمرها را چطور ارزیابی می‌کنید؟

مبنای تکانه‌های قیمتی بازار پلیمرها مربوط به نوسان‌های بهای ارز نیمایی است. با توجه به روند صعودی آن، اثر مستقیم بهای ارز بر قیمت مواد اولیه پلیمری به وضوح مشخص است. به رغم اینکه افزایش قیمت‌ها را در سال‌های پیش از امسال نیز تجربه کردیم، اما به دلیل شتاب رشد بهای ارز طی سه ماه گذشته، اثرگذاری آن بر این بازار پررنگ‌تر بوده است. در کنار نوسان بهای ارز، رشد بازارهای موازی نظیر طلا و بازار بورس اوراق بهادار بر بازار پلیمرها تاثیرگذار ارزیابی می‌شود. سرمایه در گردش تولیدکنندگان یا در قالب مواد اولیه‌ای است که در کارخانه خود به تولید آن می‌پردازند یا مبالغ نقدی و اعتباراتی است که در بانک‌ها داشته و می‌توانند از آن استفاده کنند. برای بررسی این موضوع که چرا انگیزه برای خرید مواد پلیمری طی چندماه اخیر به این اندازه افزایش پیدا کرده، نیاز است که این موارد پیگیری شود. به عبارت دیگر سوددهی بازارهای مشابه مانند بازار بورس که بعضا رشدهای ۳۰۰ تا ۴۰۰ درصدی را نیز تجربه کرده است سبب شده که اهالی بازار ( با تحریک تورم روانی ) به این فکر باشند که از قافله تورم عقب نمانند. بنابراین رونقی که در سه ماه گذشته در بازار مواد اولیه پلیمری شاهد بودیم ریشه در سوددهی بالای بازارهای موازی دارد. این موضوع زمینه‌ساز ورود سفته‌بازی به بازارهای کالایی شده است و با تبدیل سرمایه خود به کالاها و به‌طور خاص کالاهای پلیمری که قابل استفاده در محصولات پایین‌دستی است، سعی در حفظ ارزش پول خود داشتند. این موارد کلیاتی است که انگیزه‌های بالا رفتن تقاضا و خرید در این بازار را مشخص می‌کند. می‌توان گفت الزاما مواد اولیه خریداری شده در بورس کالا، ظرف مدت کوتاه ۱۰ تا ۱۵ روزه به محصول نهایی تبدیل نشده است. زیرا کشش بازار به اندازه این میزان محصول نیست. به‌طوری که با شرایط رکود فراگیر در اقتصاد دنیا و همچنین در اقتصاد داخلی روبه‌رو هستیم و بعضا برای برخی بازارها رشد منفی را سپری می‌کنیم، بررسی‌ها نشان داده که میزان خرید مواد اولیه پلیمری بعضا نسبت به سالی که با رشد اقتصادی مثبت همراه بودیم، افزایش پیدا کرده است. براین اساس این مواد به کالا تبدیل نشده است، زیرا اگر به کالا یا محصول نهایی تبدیل می‌شد حکایت از رونق بازار داشت. اکثر این مواد اولیه در قالب سرمایه‌های دپو شده، راهی انبارهای کارخانه‌ها شدند تا به تدریج به محصول نهایی تبدیل شود و تا حدی تولیدکنندگان از این روند افزایشی قیمت‌ها در امان بمانند. محرک اصلی همه این بازارها عدم اطمینان از شرایط آینده در کوتاه‌مدت به شمار می‌رود. زمانی ممکن است قیمت‌ها افزایش یابند اما در ادامه این افزایش، در بین اهالی بازار انتظار تثبیت شرایط در چندماه آینده وجود دارد اما در حال حاضر چنین تصوری وجود ندارد و امید چندانی به آینده قیمتی بازار وجود ندارد بر این اساس و در شرایط فعلی تمرکز خود را بر حفظ سرمایه می‌گذارند.

در ابعاد جهانی نیز می‌توان دید که نرخ مواد اولیه پلیمرها نسبت به چند سال گذشته در پایین‌ترین میزان خود قرار گرفته و این افزایش قیمت‌ها در بازار داخلی و بورس کالا صرفا به دلیل تفاوت قیمتی است که میان نرخ ارز آزاد و بهای نیمایی ایجاد شده است.
با توجه به در پیش بودن ماه محرم و افزایش تقاضا برای پلاستیک‌ها دورنمای این بازار را چگونه برآورد می‌کنید؟

در سال جاری به دلیل شیوع ویروس کرونا و قرار‌گیری در زمان موج دوم آن، حتی اگر مراسم‌های عزاداری ماه محرم با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار شود، باز هم مصرفی که در سال‌های گذشته در این ماه وجود داشت، امسال اتفاق نخواهد افتاد و قطعا با کاهش محسوس مصرف در مدت مشابه گذشته همراه هستیم. به دلیل اینکه بسیاری از افراد به دقت مسائل بهداشتی را رعایت می‌کنند و طبخ غذا به نیت نذری و پخش کردن بین عموم به شکل سابق دیده نخواهد شد. به‌طوری که این شائبه وجود دارد که عزم عمومی بر آن است که تا جای ممکن این موارد مصرف را با روش‌های دیگری که آسیب کمتری به مردم می‌رساند جایگزین کرده و به نوعی دیگر نذر خود را ادا کنند. بنابراین انتظار کاهش مصرف دور از تصور نخواهد بود.
دلیل آرامش کوتاه‌مدت التهاب پلیمرها را چه موضوعی می‌دانید؟

در حوزه‌های مختلف پلیمرها این موضوع متفاوت است و بررسی محصول به محصول را می‌طلبد. به‌عنوان مثال در رابطه با محصول پلی وینیل کلراید (PVC) انجمن ملی پلیمر ایران (با همکاری وزارت صمت) اقدام به تفکیک گریدها و کنترل سهمیه‌ها کرد.ه است که بسیار بر آرامش نسبی بازار اثر گذار بوده است. همچنین در کنار این موارد گزارش‌ها و مصاحبه‌هایی که در رسانه‌های گوناگون انجام شد، به خروج واسطه‌گرانی که صرفا با اهداف سفته‌بازی وارد بازار این محصول شده و جو آن را متشنج می‌کردند، کمک بزرگی کرد. تنها هفته‌ای که رقابت قیمتی تا حدود زیادی کاهش پیدا کرد مربوط به هفته پنجم ماه گذشته است که در بورس کالا پنج هفته به جای چهار هفته عرضه محصول انجام گرفت. اما مجددا در اواسط هفته جاری شاهد افزایش رقابت قیمتی بودیم. شاید عمده‌ترین دلیل آن مربوط به آزاد شدن سهمیه‌ها در ابتدای ماه جاری بود. در مورد پلی اتیلن گرید لوله که بازار نهایی آن پروژه‌های عمرانی دولتی است، التهاب چندانی دیده نشد. به دلیل اینکه بازار نهایی آن با رونق چندانی همراه نیست و حتی انتظار این را داریم که معاملات آن وارد مچینگ شود، زیرا کف عرضه‌ها با دقت خوبی رعایت شده است و ظرفیت پتروشیمی‌ها در رابطه با تولید پلی‌اتیلن گرید لوله بسیار بالا ارزیابی می‌شود. همچنین مهاجرت تقاضا در گرید لوله این محصول وجود ندارد. به‌طوری که می‌توان بیان کرد رفتار قیمتی که در بازار مواد اولیه پلیمری اتفاق می‌افتد تا حد زیادی وابسته به نرخ تبدیل این مواد به محصول نهایی است. به عبارت ساده‌تر پلی اتیلن گرید لوله که صرفا برای ساخت لوله‌های پلی اتیلنی در پروژه‌های عمرانی مصرف می‌شوند در هنگام رکود این بازار، در جای دیگر قابلیت مصرف ندارد. اما در سایر مواد اولیه پلیمری نظیر PVC و پلی استایرن‌ها به راحتی می‌توانند برای تولید محصول نهایی متفاوتی آن را به کار برند، بر این اساس طبیعی است که رقابت قیمتی را تجربه خواهند کرد.
دغدغه اهالی بازار پلیمر در حال حاضر چه مواردی است؟

ابهاماتی در مکانیزم قیمت‌گذاری مواد اولیه پلیمری در بورس کالا وجود دارد که مربوط به ارز نیمایی به‌عنوان اهرم اصلی کشف قیمت پایه است. با توجه به اینکه این نرخ به شکل میانگین هفتگی در محاسبات کشف قیمت مورد استفاده قرار می‌گیرد، دیده می‌شود که در مقاطعی از زمان، با وجود اینکه روند این نرخ در عموم روزهای هفته کاهشی بوده، ممکن است یک تا دو روز تکانه‌های افزایشی در بهای آن رخ دهد که با تاثیر قدرتمندی که بر میانگین‌گیری بهای نیمایی ارز می‌گذارد سبب خنثی‌سازی یا کمرنگ کردن روند نزولی بهای ارز در سایر روزهای هفته می‌شود. منشأ این قیمت‌گذاری نیاز به بحث و تحلیل کارشناسی دارد تا این موضوع که به‌عنوان دغدغه مهم فعالان بازار می‌توان از آن یاد کرد، رفع شده و از تحمیل قیمت‌های اضافی جلوگیری به عمل‌ آید. از آنجا که مبنای قیمت‌های محصولات پلیمری، ارز نیمایی و قیمت‌های فوب است، این نرخ‌ها در کنار رقابت‌های بالایی که در بستر معاملات بورس کالا شکل می‌گیرد سبب می‌شود که مواد اولیه بعضا با نرخ‌های بالاتر از سایر کشورهای منطقه نظیر ترکیه و امارات به دست تولیدکننده داخلی برسد و بدیهی است این زنجیره صعود قیمت‌ها تا محصول نهایی افزایش یابد. نتیجه این امر کاهش رقابت‌پذیری محصولات تولید داخل با محصولات تولید شده خارجی است که لطمه بزرگ آن در حجم صادرات ما منعکس خواهد شد.