موسسه فیچ در جدیدترین گزارش خود از صنعت خودروی ایران به بررسی چشم انداز 10 ساله این صنعت پرداخته است.

در این گزارش آمده است: با توجه به این که ایران درگیر بحران کرونا، تحریم های آمریکا و کاهش قیمت نفت است، وضعیت صنعت خودرو این کشور در سال 2020 بدتر خواهد شد. سال 2020 سومین سال متوالی است که تولید خودرو ایران با کاهش مواجه خواهد شد. در پی بازگشت تحریم های آمریکا تولید خودرو ایران طی سال 2018 با افت 37.8 درصدی مواجه شد. ایران در سال 2019 نیز شاهد افت 10.3 درصدی تولید خودرو بود و انتظار می رود در سال جاری نیز این افت به 29.2 درصد برسد.

به موازات کاهش تولید، فروش خودرو در ایران نیز کاهش داشته است. در سال 2019 بالغ بر 14.5 درصد از فروش خودرو در ایران کاسته شد و انتظار داریم طی امسال نیز 21.1 درصد فروش خودرو در این کشور کاهش یابد.

براساس گزارش ها، بخش تولید قطعات خودرو در ایران با بدهی های کلان مواجه است. این بدان معناست که این بخش با فشار زیادی در سال 2020 مواجه است و بدون حمایت دولت به سختی می تواند خود را سر پا نگه دارد. دولت هم به دلیل مشکلات مالی نمی تواند از این بخش حمایت کند.

تولید خودرو ایران بین 20 آوریل تا 20 می 14.6 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است. ایران خودرو و سایپا 78190 دستگاه خودرو در این دوره یک ماهه تولید کردند که 13436 دستگاه کمتر از سال قبل است. ایران خودرو علاوه بر خودروهای سواری، خودروهای تجاری مثل ون، پیکاپ، کامیون و اتوبوس هم تولید می کند که خط تولید چندین نوع از این خودروها متوقف شده است.

فروش

به موازات افت تولید، فروش خودرو در ایران طی سال 2020 نیز با افت قابل توجه رو به رو خواهد شد. شیوع کرونا، تحریم های آمریکا، افت قیمت نفت و بدتر شدن وضع اقتصاد از جمله عوامل این کاهش است. بر این اساس فروش خودرو در ایران طی سال جاری 21.1 درصد نسبت به سال قبل کاهش خواهد یافت. فروش خودروهای سواری در این سال با کاهش 20.9 درصدی و خودروهای تجاری با کاهش 24 درصدی مواجه می شود. شیوع کرونا در کوتاه مدت فعالیت های اقتصادی در ایران را با اختلالات گسترده مواجه می کند. بر همین اساس ما که قبلا رشد منفی 0.4 درصدی را برای اقتصاد ایران در سال جاری پیش بینی کرده بودیم، اکنون این رقم را حدود منفی 2.2 درصد ارزیابی می کنیم.

کاهش شدید قیمت نفت به همراه تحریم ها توانی در دولت برای حمایت از صنعت خودرو و ارائه بسته های محرک اقتصادی باقی نگذاشته است. درآمد نفتی ایران از نوامبر 2018 بالغ بر 70 درصد کاهش یافته است. البته برنامه هایی مثل ارائه وام های کم بهره به حدود 3 تا 4 میلیون خانوار به اجرا گذاشته شده است، اما این برنامه ها چنان گسترده نیست که بتواند سطح تقاضای داخلی برای کالاهایی مثل خودرو را افزایش دهد.

با این حال در سال های بعد اوضاع صنعت خودرو ایران بهتر خواهد شد و تا سال 2029 این صنعت با رشد دو رقمی فروش مواجه خواهد شد. انتظار می رود فروش خودرو در ایران طی سال 2021 با رشد 12.7 درصدی فروش مواجه شود. و این رقم در سال 2022 به 14.6 درصد افزایش خواهد یافت.

تولید

به دنبال بازگشت تحریم های آمریکا علیه ایران در سال 2018 شاهد فرار سرمایه های خارجی از صنعت خودرو این کشور بودیم. طرح های سرمایه گذاری خارجی ها در این صنعت لغو شد و پروژه های سرمایه گذاری مشترک بین خودروسازان داخلی و خارجی کنار گذاشته شد.

روند تولید خودرو در ایران طی سال 2020 کاهشی است، اگرچه وجود خودروهای ناقص بسیار در پارکینگ خودروسازان که به تدریج تکمیل می شوند مانع افت بسیار بیشتر تولید خودرو در ایران طی این سال می شود.

صنعت خودرو ایران در حال حاضر با مشکل کمبود قطعات لازم مواجه است. تحریم های آمریکا مانع مهمی در برابر دسترسی ایران به قطعات مورد نیاز صنعت خودرو است. این مسئله باعث انباشت انبوهی در خودروهای ناقص در پارکینگ خودروسازان شده است و افت شدید تولید خودرو در سال 2020 را رقم می زند. به علاوه زنجیره های تامین قطعات از چین به دلیل شیوع کرونا مختل شده است که باعث افت بیشتر تولید خودرو خواهد شد. پس از تحریم های آمریکا، چین تقریبا تنها کشوری است که به ایران قطعه خودرو صادر می کند. بر این اساس ما پیش بینی می کنیم تولید خودرو در ایران طی سال 2020 بالغ بر 29.2 درصد کاهش یابد و به 610 هزار دستگاه برسد. این در حالی است که طی دو سال گذشته تولید خودرو ایران تقریبا نصف شده است. در سال 2019 تولید خودرو در ایران 10.3 درصد و در سال 2018 نیز 37.8 درصد کاهش یابد.

افت واردات قطعات خودرو یکی از عوامل مهم افت تولید خودرو در ایران است. کل واردات ایران در سال 2018 بالغ بر 26.5 درصد و در سال 2019 بالغ بر 29 درصد کاهش یافته است. حدود 37 درصد واردات ایران ماشین آلات و محصولات پیچیده صنعتی مثل قطعات خودرو است. به همین دلیل خودروسازان ایرانی نتوانسته اند به قطعات مورد نیاز خود دست پیدا کنند و بر اساس برخی گزارش ها بیش از 150 هزار خودرو ناقص در برخی کارخانه ها پارک شده است. با توجه به این موضوع و همچنین نظر به سطح بالای تقاضای خودرو در ایران اعتقاد داریم چنانچه تحریم ها برداشته شود صنعت خودرو ایران به سرعت می تواند موقعیت گذشته خود را بدست بیاورد.

بر این اساس انتظار می رود طی سال های بعد تولید خودرو در ایران صعودی شود و ما متوسط رشد سالانه 12.4 درصدی را برای تولید خودرو در ایران طی دوره ده ساله 2021 تا 2029 پیش بینی کرده ایم.

به نظر ما چین و روسیه کشورهایی هستند که از خلاء حضور شرکت های اروپایی استفاده کرده و در ایران خودرو تولید خواهند کرد. خودروسازان ایرانی هم می توانند برای تکمیل خودروهای ناقص خود زنجیره های جدید عرضه قطعات پیدا کنند. بزرگترین خودروساز روسیه، آتوواز، در دسامبر 2019 اعلام کرد قرار است سهام جنرال موتور آمریکا را در شرکت سرمایه گذاری مشترک خریداری کند. ما معتقدیم جدایی از جنرال موتور راه را برای ورود آتوواز به بازار ایران و تولید خودرو در این کشور باز خواهد کرد. این شرکت طی دو سال گذشته برای تولید خودرو در ایران ابراز تمایل کرده است. خودروسازان چینی مثل چری، لیفان، دانگ فنگ، بریلیانس و هافی موتورز نیز از تمایل خود برای توسعه فعالیت هایشان در ایران خبر داده اند.

کل تولید خودرو ایران در سال 2019 بالغ بر 860 هزار دستگاه برآورد شده که انتظار می رود این رقم طی سال 2029 به 1.18 میلیون دستگاه برسد. از سال 2024 به بعد تولید خودرو ایران بیش از یک میلیون دستگاه در سال خواهد شد.

صنعت خودرو ایران و ویروس کرونا

همه صنایع و اقتصادها در سطح جهان از شیوع ویروس کرونا آسیب دیده اند. آسیا، اروپا و آمریکای شمالی در حال حاضر بیشترین درگیری را با این ویروس دارند.

صنعت خودرو جهان، به ویژه با چالش های جدی از سوی کرونا مواجه شده است. این ویروس مصرف کنندگان را واداشته است تا بیشتر بر روی تامین کالاهای ضروری مورد نیاز خود تمرکز کنند. به عقیده ما فروش خودرو در جهان طی سال جاری 9.9 درصد کاهش خواهد یافت.

شیوع کرونا، علاوه بر کاهش تقاضای مصرف کننده، زنجیره های تولید و تامین قطعات خودرو را نیز مختل می کند. کارخانه های بسیاری برای مقابله با شیوع این ویروس به تعطیلی کشیده شده اند. در عین حال اگر ویروس کرونا در سال 2020 مهار شود انتظار داریم در سال 2021 صنعت خودروسازی جهان وارد رشد شود.

ویروس کرونا برای نخستین بار در 19 فوریه 2020 در ایران گزارش شد و هنوز مهار نشده است. دولت ایران برای مقابله با این ویروس اقداماتی را انجام داد که از آن جمله، لغو پروازها، بستن مدارس و فروشگاه ها و بازارها و مکان های مذهبی بوده است. در پی این اقدامات شاخص مدیران خرید در مارس 2020 با افت 30 درصدی نسبت به ماه قبل از آن مواجه شد.

صنعت خودرو ایران نیز که تحت فشار تحریم ها قرار داشت اکنون با مشکل دیگری روبرو شد. با تعطیلی کارخانه ها در چین، واردات قطعات خودرو از این کشور مختل شد که البته موقتی بود. تعطیلی های اجباری در داخل و کاهش قدرت خرید مردم نیز از جمله دیگر مشکلات بود. در نتیجه این مشکلات بود که ما پیش بینی خود از رشد صنعت خودرو ایران را بیش از پیش کاهش دادیم. ما پیش از شیوع کرونا پیش بینی کرده بودیم تولید صنعت خودرو ایران در سال 2020 بالغ بر 7.7 درصد کاهش یابد اما اکنون انتظار داریم این صنعت با افت تولید 21.1 درصدی در سال 2020 مواجه شود.

نقاط قوت

* ایران بزرگترین تولید کننده خودرو در خاورمیانه است.

* ایران طبقه متوسط بزرگ و رو به رشدی دارد و در نتیجه بازار پرتقاضا و خوبی برای صنعت خودرو به حساب می آید.

نقاط ضعف

* ایران پیش شرط های سختی برای فعالیت شرکت های خودروسازی خارجی در این کشور قرار می دهد که این مسئله انگیزه شرکت های خارجی برای سرمایه گذاری در این کشور را کاهش می دهد.

* صنعت خودرو ایران از مشکل تجهیزات فرسوده و تکنولوژی کهنه رنج می برد و برای حل این مشکل به دانش فنی و کمک سرمایه گذاران غربی نیاز دارد.

* خودروهای تولید داخل به دلیل نبود رقابت، دارای کیفیت پایین و قیمت بالا هستند.