حذف بساط رانت

در طول یک هفته گذشته، بازار ارز شاهد صحنه‌های تکراری بود: تشکیل صف در مقابل صرافی‌ها. این در حالی بود که در تیر ماه، که بازار ارز افزایش و نوسان بیشتری را هم تجربه کرده، چنین صحنه‌هایی در بازار خلق نشده بود. چرا که در آن زمان، بازارساز فرصت جذابی را در اختیار فعالان بازار قرار نداده بود. اما این بار، بازارساز در برهه‌ای تصمیم گرفت نرخ رسمی را برخلاف نرخ بازار آزاد، دنده عقب حرکت دهد و همین مساله موجب ایجاد رانت در بازار شد؛ به طول صف‌ها نیز به مرور افزوده شد و بازارساز در اولین واکنش، در بیانیه‌ای اعلام کرد که نمی‌تواند به دنبال نرخ بازار غیررسمی باشد، چرا که در بازار غیررسمی، انتظارات عامل تعیین‌کننده است. با این‌حال، یک روز پس از این بیانیه، بانک مرکزی به صرافی‌های بانکی دستور داد که دیگر مانند قبل نسبت به فروش ۲۲۰۰ دلار به هر فرد (کارت ملی) اقدام نکنند. پیش از این، صرافی‌های بانکی با داشتن کارت ملی، کارت شتاب و شماره همراه به نام متقاضی از ساعت ۱۰ تا ۱۵ تا ۲۲۰۰ دلار آمریکا به متقاضیان واجد شرایط عرضه می‌کردند. این میزان ارز به هر متقاضی فقط یک بار در سال فروخته می‌شد. این جنس تقاضا، بدنه اصلی صف در روزهای اخیر را تشکیل می‌داد که بانک مرکزی فعلا ترجیح داد به‌طور کلی صورت مساله را پاک کند. درحالی‌که، کاهش رانت موجود در بازار نیز به هدف سیاست‌گذار، یعنی کاهش فضای هیجانی در بازار منجر می‌شد. با این‌حال، رئیس کل بانک مرکزی در یادداشتی که سه‌شنبه شب منتشر کرد، از مقابله سیاست‌گذار ارزی با سفته‌بازی نوشت. عبدالناصر همتی دراین‌باره بیان کرد: «در چند روز اخیر در سایه التهابات ایجاد شده در برخی بازارها، شاهد نوسان نرخ ارز در بازار بودیم. امروز فاصله نرخ صرافی‌ها و بازار غیررسمی موجب آربیتراژ در این بازار و طبعا فعالیت گسترده سفته‌بازان شد.» او ادامه داد: «در دو سال گذشته سیاست بانک مرکزی، حضور درحاشیه بازار برای جلوگیری از سفته بازی بوده است. این امر موجب کاهش نوسانات و ثبات بازار و تعدیل تدریجی نرخ ارز بوده است. این سیاست را با قدرت ادامه خواهیم داد.» البته آربیتراژ معمولا برای اختلاف نرخ‌ها برای ۲بازار متفاوت به کار می‌رود، با این حال سخنان همتی این انتظار را در فعالان بازار به‌وجود آورد که نرخ صرافی به نرخ بازار آزاد نزدیک خواهد شد، چراکه در نوشته همتی، فعالیت گسترده سفته‌بازان به‌عنوان نتیجه فاصله نرخ صرافی و بازار غیررسمی، معرفی شده است.
بازگشت وضعیت تجاری به حالت عادی

دومین نکته‌ای که در نوشته همتی منعکس می‌شد، افزایش مبادلات در بازار نیما بود. در ماه‌های اولیه سال، به دلیل اخلال کلی در روند تجارت، ورود و خروج ارز به تعویق افتاد. همین مساله، برخی کاستی‌ها را در بازار ارز پررنگ کرد و باعث شد سمت عرضه، تحت فشار بیشتری قرار گیرد؛ چراکه واردات زودتر از بازگشت ارز صادراتی، شروع به کار کرد. همتی در نوشته اخیرش، خبر داد که این وقفه در حال رفع شدن است. به گفته او، بعد از وقفه ابتدای سال به خاطر آثار شیوع کرونا، این روزها شاهد افزایش مبادلات در این بازار هستیم. رئیس کل بانک مرکزی خبر داد که در چند روز گذشته به‌طور میانگین، روزانه حدود ۱۰۰ میلیون دلار در این سامانه مبادله شده است.
حمایت از بورس به هر قیمتی انجام نمی‌شود

همتی در یادداشتش به‌طور ضمنی، اثر تحولات بازار سهام بر بازار ارز را رد نکرد، بااین‌حال تاکید کرد که در برنامه‌های حمایتی دولت، حافظ ترازنامه بانک مرکزی خواهد بود. همتی دراین‌باره نوشت: «ارز به‌عنوان یک متغیر کلان اقتصادی، بی‌تاثیر از سایر بازارها نیست و اثرات سرریزی در بین بازارها یک اصل اقتصادی است. بانک مرکزی با حضور پر قدرت در بازار پول و ارز، تمام تلاش خود را برای تعادل بازارها به کار خواهد بست.» علاوه بر این، سکاندار بانک مرکزی تاکید کرد: «همزمان، با اینکه بانک مرکزی در کنار دولت محترم آماده کمک به هرگونه برنامه اقتصادی است که درجهت ساماندهی به بازارها و رونق اقتصاد باشد، ولی مراقبت خواهد کرد که هیچ‌کدام از برنامه‌ها، به ترازنامه بانک مرکزی آسیبی وارد نکرده و پایه پولی را تحت تاثیر قرار ندهد، تا بانک مرکزی با قدرت بتواند در مسیر تورم هدف‌گذاری شده حرکت کند.» این پیام را می‌توان به طرح حمایتی جدید از بورس تهران نسبت داد که طی آن قرار است یک درصد از منابع سالانه صندوق، صرف صندوق تثبیت بازار سرمایه شود.