روز گذشته طرح تولید و ساماندهی عرضه خودرو توسط اعضای کمیسیون صنایع مجلس مورد بررسی قرار گرفت و به تصویب رسید. در این راستا مقرر شده عرضه همه خودروهای پرتیراژ در بورس کالا صورت گیرد و فقط خودروهایی که تیراژ تولید محدود دارند و یا شرکت‌هایی که تولیدشان بسیار محدود است، از این قاعده مستثنی می شوند.

به گفته حجت‌اله فیروزی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس، خودروهایی که در بورس کالا عرضه نشوند اعم از فروشنده و خریدار، جرم‌انگاری شده و مجازات می‌شوند و کالا نیز به عنوان کالای قاچاق محسوب می‌شود.

وی می‌گوید: در بورس کالا به هر خودرو توسط بورس یک شناسه یا کد تعلق می‌گیرد که به این شکل خرید و فروش خودرو قابل ردیابی خواهد بود و هر شخصی می‌تواند هر ۳ سال یک بار با یک کد ملی، یک خودرو در بورس کالا خریداری کند و قبل از پایان سه سال مقرر نمی‌تواند اقدام به فروش خودرو کند.

به گفته فیروزی، اگر شخصی قبل از پایان ۳ سال، اقدام به فروش خودرو کند، باید ۸۰ درصد از مابه‌التفاوت قیمت پایه و قیمت فروش بازار را به عنوان مالیات به دولت پرداخت کند و این موضوع برای از میان برداشتن دلالی است.

وی با اشاره به تشکیل صندوقی در وزارت صنایع و معادن، توضیح می دهد: از مازاد قیمت تمام شده هر خودرویی که توسط کارخانه‌دار ساخته و به بورس ارائه می‌کند صندوقی در وزارت صنایع تشکیل می‌شود که از محل آن صندوق، ۱۰ درصد به عنوان پاداش به تولیدکننده خودرو بابت افزایش کمی و کیفی خودرو پرداخت می‌شود.

به گفته این نماینده مجلس، از محل این صندوق همچنین، ۲۰ درصد به عنوان تسهیلات وام به زوج‌های جوان که توان خرید خودرو را ندارند، ۵۰ درصد به عنوان تسهیلات قرض‌الحسنه به خودروسازان برای تحقیق و توسعه، ۲۰ درصد برای شبکه حمل و نقل عمومی و جایگزین کردن خودروهای فرسوده و توسعه حمل و نقل تعلق می‌گیرد.

* حباب قیمت شکسته می شود

بهروز محبی نجم آبادی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در خصوص عرضه خودرو در بورس معتقد است: با اجرای این طرح، حباب افزایش قیمت خودرو می‌شکند و خودرو به صورت شفاف و با قیمت واقعی به بازار عرضه می‌شود.

به گفته وی، در این مدل به دلیل عرضه خودرو با قیمت واقعی در بازار از میزان سوداگری‌ و دلالی‌ها هم کاسته می‌شود و دیگر اختلاف قیمت خودرو از درب کارخانه تا بازار را نخواهیم داشت.

جبار کوچکی نژاد، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز در این مورد معقد است: با توجه به وضعیت فعلی، عرضه خودرو در بورس از جمله بهترین راهکارها برای ساماندهی بازار است. در این صورت، نه دلال‌ها دیگر می‌توانند دلالی کنند و نه کارخانه آسیب می‌بیند چون قیمت کارخانه‌ای خودرو دقیق محاسبه و در بورس قیمت‌گذاری می‌شود.

به گفته وی، اینکه برای فروش خودرو قرعه‌کشی انجام شود و ۲ میلیون نفر برای ۱۶ هزار خودرو ثبت نام کنند، خجالت‌آور و نشان از برنامه‌ریزی برای دلال‌ها دارد.

* پایان فروش خودرو از درب های پشتی

روح الله ایزدخواه، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیز در این خصوص می گوید: مبنای این طرح، اصلاح توزیع خودرو با عرضه خودرو در بورس کالا است و تلاش شده تا با استفاده از این ساز و کار، همه راه‌های توزیع خودرو صفر به غیر از مسیر بورس بسته شود تا خودروسازها نتوانند از درب‌های پشتی خودرو را به فروش برسانند.

وی با بیان اینکه با فروش خودرو در بورس کالا، عرضه و تقاضا است که قیمت را تعیین می‌کند و عملا قیمت گذاری دستوری به دلیل ناکارآمد بودن حذف می‌شود، معتقد است: وقتی یک کالای مصرفی مانند خودرو تبدیل به کالای سرمایه‌ای شود، ناخودآگاه بازار خودرو نابسامان شده و قیمت ها بالا می‌رود.

* عرضه کافی نباشد، قیمت بالاتر می رود

رضا محتشمی‌پور، معاون بورس کالا نیز در این مورد می گوید: خودرو را می‌توان در بورس کالا عرضه کرد، اما این عرضه در بورس مزیت ویژه‌ای ندارد، البته قیمت را شفاف می‌کند، اما اگر قرار باشد، عرضه خودرو در بورس همراه با کنترل قیمت باشد، فایده‌ای ندارد.

وی افزود: اگر قرار بر کنترل قیمت خودرو باشد، بهتر است در خارج از بورس تعیین قیمت شود، چون قیمت دستوری در بورس رانت ایجاد می‌کند. مثلاً قیمت خودرو در بورس 40 میلیون و در بیرون 100 میلیون می‌شود که این باعث ایجاد رانت خواهد شد.

وی معتقد است: توان تولید و عرضه مداوم خودرو باید از سوی خودروسازان مشخص باشد و کالایی که در بورس عرضه می‌شود، به اندازی کافی باشد، مثلاً اگر هزار واحد تقاضا وجود دارد، اما فقط 200 واحد کالا در بورس ارائه شود، باعث بالا رفتن قیمت می‌شود و مشکلی در بازار وجود دارد مشکل عرضه مستمر است.

البته برای عرضه خودرو در بورس، نحوه عملکرد و مدیریت بورس کالا نیز باید مورد سنجش دقیق قرار گیرد چرا که هم اکنون برخی فعالان صنعت و همچنین مسئولان وزارت صنعت معتقدند حضور مدیران شرکت های خصوصی در هیأت مدیره بورس کالا مانع از عملکرد صحیح این نهاد در عرضه برخی محصولات شده است.

احمد رضوی نیک، رئیس انجمن نوردکاران فولادی ایران در این خصوص با بیان اینکه بورس کالا، حق مالکیتی به فولادسازان داده است، می‌گوید: 3 عضو اصلی هیأت مدیره بورس کالا به شرکت های فولاد مبارکه، فولاد خوزستان و ذوب آهن اصفهان اختصاص دارد و آنچه فولادسازان بخواهند در بورس انجام می‌دهند.

همچنین عرضه خودرو بدون سقف قیمت در بورس کالا زمانی می‌تواند رقابت و تعدیل در بازار را به همراه داشته باشد که عرضه و تقاضا تا حدی به یکدیگر نزدیک باشند و همه خودروهای تولیدی خودروسازان در بورس کالا عرضه شوند، وگرنه در صورت وجود تقاضای بالا برای خرید و عرضه پایین خودرو، سقف قیمت در بورس فراتر از وضعیت فعلی بازار خواهد بود.

در این شرایط، برای قیمت گذاری خودروها نیز جلساتی با محوریت سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در حال برگزاری است به طوری که یکی از موضوعات مورد بحث این است که خودروهای با تولید انبوه و قیمت پایین تر نسبت به بقیه خودروها کماکان مشمول قیمت گذاری دستوری ‌شوند ولی خودروهای با تیراژ پایین‌تر و قیمت بالاتر توسط خودروسازان قیمت گذاری شوند.

باید منتظر ماند و دید در نهایت چه طرحی برای مدیریت بازار خودرو قطعی و اجرایی می شود.