صنعت پتروشیمی بیشترین ارزش افزوده را در بین سایر صنایع وابسته به نفت و گاز در جهان دارا است. این صنعت از آنجا که مواد خام و اولیه را به محصولاتی پر مصرف و البته گران تبدیل می‌کند، قابلیت این را دارد تا درآمد بیشتری را به کشور وارد کند.

این موضوع بیش از هر زمانی در تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران خودنمایی کرد. صنعت پتروشیمی به دلیل تنوع محصول و تعدد خریداران توانست تا حد زیادی از دام تحریم بگریزد و صادرات خود را ادامه دهد.

این اقدام باعث شد تا بخشی از ارز مورد نیاز کشور از محل صادرات پتروشیمی تامین شود و پتروشیمی‌ها نیز مقام نخست تامین ارز در سامانه نیما را به خود اختصاص دهند.

نکته مهمتر اما این است که صنعت پتروشیمی با وجود تحریم‌های آمریکا و شیوع کرونا نه تنها تولید خود را کاهش نداد بلکه رشد ۸ درصدی تولید را در ۷ ماهه سال جاری به ثبت رساند.

تا آنجا که از ابتدای سال ۹۹ تا پایان مهرماه،‌ مجتمع‌های پتروشیمی در مجموع ۳۵ میلیون تن محصول پتروشیمی تولید کرده‌اند که بخشی از آن در داخل کشور به عوان خوراک صنایع پایین دست استفاده شده و بخشی نیز صادر شده است.

این اعداد نشان می‌دهد، واحد‌های پتروشیمی با ظرفیت مطلوبی درحال تولید هستند وبا وجود برخی مشکلات موجود، روند تولید و فروش محصولات مختلف پتروشیمی در شرایط قابل قبولی قرار دارد و با تلاش صنعتگران پتروشیمی کشورمان پیش بینی می‌شود جهش تولید در سال جاری در صنعت پتروشیمی محقق شود.

صنعت پتروشیمی ایران به عنوان یکی از صنایع مادر از مهم‌ترین ارکان توسعه و موتور محرک بخش‌های گوناگون اقتصاد کشور است.

تکمیل زنجیره تولید، ایجاد تنوع در محصولات ، تامین خوراک صنایع داخلی و همچنین ارتقاء ارزش سبد محصولات تولیدی در این صنعت پیشرو نیز در دستور کار قرار دارد.

با توجه به ظرفیت‌های موجود و اقدام‌های در حال انجام، شرایط و زیر ساخت‌ها برای تحقق جهش تولید در صنعت پتروشیمی فراهم شده است و دراین مسیر افزون بر راه‌اندازی و بهره‌برداری از طرح‌های جدید، با اقدام‌های انجام شده بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت تولید مجتمع‌های پتروشیمی موجود در دستور کار قرار دارد.

برنامه جهش دوم صنعت پتروشیمی در سال ۹۷ بر اساس طرح‌هایی که از گذشته آغاز شده بود، مدون شد تا این طرح‌ها تا سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری برسند و ظرفیت تولید در این صنعت تا ۱۰۰ میلون تن در سال افزایش پیدا کند.

اما از آنجا که از ۲۷ طرح تعریف شده در جهش دوم صنعت پتروشیمی، ۱۷ طرح در سال ۹۹ به بهره‌برداری می‌رسد، این سال به عنوان سال طلایی صنعت پتروشیمی نام‌گذاری شده است البته با مسایل ناشی از کرونا ممکن است بهره‌برداری از برخی از طرح‌ها به ابتدای سال بعد منتقل شود.

با بهره‌برداری از این ۱۷ طرح، ‌ ظرفیت صنعت پتروشیمی از ۶۶ میلیون تن فعلی به ۹۰ میلیون تن در ابتدای سال آینده افزایش پیدا خواهد کرد.

۱۰ طرح نیز تا پایان سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری می‌رسد تا در مجموع ظرفیت پتروشیمی ایران در پایان این سال به ۱۰۰ میلیون تن در سال افزایش پیدا کند. همچنین درآمد صنعت که در حال حاضر ۱۵ میلیارد دلار است در انتهای ۱۴۰۰ به ۲۵ میلیارد دلار افزایش می‌یابد.

از سوی دیگر، ۲۸ طرح برای جهش سوم پیش‌بینی شده که کار اجرایی بسیاری از این طرح‌ها آغاز و حتی برخی تا ۳۰ درصد پیشرفت کار دارند.

با تحقق طرح‌های جهش سوم تا سال ۱۴۰۴ ظرفیت صنعت پتروشیمی از ۱۰۰ میلیون تن در پایان سال ۱۴۰۰ به ۱۳۳ میلیون تن در سال ۱۴۰۴ افزایش پیدا می‌کند و در آمد صنعت نیز از ۲۵ میلیارد دلار بر اساس قیمت‌های پایه سال ۹۵ به ۳۷ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۴ افزایش می‌رسد.

در حال حاضر ۳۳۳ گرید محصول پلیمری و ۴۰ نوع محصول شیمیایی در صنعت پتروشیمی ایران تولید می‌شود. در جهش دوم پتروشیمی علاوه بر افزایش گریدهای پلیمری،‌ ۱۵ نوع محصول شیمیایی به سبد پتروشیمی ایران اضافه می‌شود.

در جهش سوم نیز عدد ۵۵ نوع محصول شیمیایی به ۶۸ نوع ارتقا پیدا می‌کند و محصولات پلیمری نیز متنوع‌تر خواهد شد.

نکته مهم آن است که افزایش ظرفیت در صنعت پتروشیمی در حالی محقق می‌شود که بیژن زنگنه وزیر نفت همواره از سوی منتقدان به حمایت از خام فروشی در صنعت نفت محکوم شده است