نرخ رشد اقتصادی در سال‌های اخیر کاهش قابل توجهی راتجربه کرده است. در دهه ۹۰، دو تحریم پیاپی نفتی زمینه را برای ایجاد بحران‌های اقتصادی در کشور فراهم نمود.

طبق برآوردهای صورت گرفته از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس بررسی آخرین شواهد از عملکرد اقتصاد در نیمه اول سال جاری نشان می‌دهد که از یک طرف پس از دو سال تجربه رشد اقتصادی منفی با تخریب آثار تحریم‌ها بر صنعت و همچنین مزیت‌های نسبی شکل گرفته برای تولید داخل ناشی از افزایش قیمت ارز، رشد بخش صنعت مثبت برآورد می‌شود. هر چند به دلیل شیوع ویروس کرونا ومحدودیت‌های ناشی از آن، بسیاری از زیربخش‌های خدمات در سال ۹۹ رشد منفی را تجربه کردند اما تداوم رشد مثبت و محدود بخش کشاورزی، تخلیه اثر تحریم بر بخش نفت در کنار افزایش انگیزه سرمایه‌گذاری در بخش ساختمان به دلیل نسبت بالای قیمت با بهای تمام شده آن، گویای آن است که پس از تجربه دو سال رشد اقتصادی منفی به احتمال زیاد رشد اقتصادی در سال ۹۹ از دامنه منفی خارج می‌شود وبه حدود نیم درصد خواهد رسید.

اهمیت خروج از دامنه منفی آن جا آشکار می شود که ایران با سخت‌ترین تحریم‌ها در دو سال اخیر مواجه شده است.پس از خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های نفتی علیه ایران اقتصاد ایران با دشواری‌هایی روبرو شد.این اولین باری نبود که ایران باتحریم‌های نفتی دست و پنجه نرم می‌کرد اما در شرایط کنونی بحران‌ در باز گرداندن ارز حاصل از صادرات نفت و صادرات غیرنفتی فشار وارده بر اقتصاد ایران را مضاعف نمود.

به عبارت دیگر می توان دو سال اخیر را سخت‌ترین سال‌های اقتصاد ایران به واسطه تحریم‌های همه جانبه نفتی و بانکی نامید.

ایران در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ نیز با تحریم‌های نفتی روبه‌رو شد که این اتفاق نیز زمینه رشد منفی اقتصاد را فراهم کرد اما تشدید تحریم‌ها و تسری آن به تحریم‌های بانکی سبب شد پیچیدگی‌های اقتصاد افزایش یابد و دور زدن تحریم ها با مشکلات و دشواری های فراوان‌تری روبرو شود. در عین حال قرارگیری ایران در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف نیز زمینه را برای محرومیت ایران از خدمات بانکی کشورهای دوست نیز فراهم کرد این گزارش نگاهی دارد به عملکرد رشد اقتصادی دولت ها در ۳۱ سال اخیر.

دولت سازندگی

فعالیت دولت اکبر هاشمی رفسنجانی در حالی آغاز شد که ایران جنگی هشت ساله و طولانی را پشت سر گذاشته بود . بررسی‌ها نشان می‌دهد بهره‌برداری ازظرفیت‌های خالی در شرایط پس از جنگ و سرمایه‌گذاری‌های عظیم در زیر ساخت ها و طرح های عمرانی که تا حدودی با بهره‌گیری ازمنابع خارجی ممکن شد مهمترین عوامل دستیابی به سطوح بالای رشد اقتصادی در دولت پنجم بوده است .

به این ترتیب بهترین عملکرد در سال‌های اخیر متعلق به دولت پنجم بوده است. این دولت در فاصله سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۲رشد اقتصادی ۷ و نیم درصدی را شاهد بود اما در دولت دوم هاشمی رفسنجانی متوسط رشد اقتصادی به محدوده ۲ درصد کاهش یافت. دولت ششم یا دولت دوم هاشمی رفسنجانی در فاصله سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶ فعالیت داشت

دولت اصلاحات

مروری بر اخبار و تحلیل‌های منتشر شده در رسانه‌ها در سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ به خوبی نمایان می کند که بحث بر سر اولویت توسعه سیاسی و اقتصادی یا بالعکس بحث داغی در آن دوره بوده است. هرچند شعارهای دولت اصلاحات، بیشتر بر حوزه سیاست دلالت داشت اما آمار گواهی می‌دهد دولت اصلاحات به ریاست سید محمدخاتمی توانسته است در دوره دوم فعالیت خود عنوان دومین رشد بالای اقتصادی را از آن خود کند. متوسط رشد اقتصادی ایران در دولت هفتم که در فاصله سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۲ فعالیت می‌کرد برابر با 2.9 درصد و در سال های۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴ برابر با 6.9 درصد بوده است.

به این ترتیب پس از دولت پنجم،اقتصاد ایران در دولت هشتم یعنی دولت دوم اصلاحات بهترین عملکرد خود را به ثبت رسانده است.

دولت عدالت و مهرورزی

محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۸۴ در حالی توانست بر مسند ریاست جمهوری تکیه بزند که مروری بر شعارهای انتخاباتی وی نشان می‌دهد مبارزه با فساد، سالم سازی اقتصاد و همچنین آوردن نفت بر سر سفره‌های مردم از مهمترین برنامه‌های وی بوده است.

مهرورزی و عدالت گرایی دو شعار مهم دولت نهم و دهم است. متوسط سالانه نرخ رشد اقتصادی در سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸یعنی سال های استقرار دولت نهم به 3.9 درصد رسیده است اما بدترین عملکرد اقتصادی به نظر می‌رسد در سالهای استقرار دولت دهم یعنی حدفاصل ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲ محقق شده باشد چرا که رشد اقتصادی ایران در این دوره زمانی به طور متوسط سالانه ۴ دهم درصد کاهش یافته است.

دولت احمدی نژاد در حالی به فعالیت خود پایان داد که ایران با تحریم‌های نفتی روبه‌رو بود بحران نرخ تورم نیز به بحرانی اساسی درجامعه تبدیل شده بود.

دولت تدبیر و امید

حسن روحانی در سال ۱۳۹۲ با شعار امید بازگشت امید به جامعه و تدبیر در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شد.هرچند آمار وارقام نشان می‌دهد فعالیت دولت یازدهم در یکی از سخت‌ترین دوره‌های اقتصادی ایران در ۳۱ سال اخیر آغاز شد اما عملکرد این دولت در حوزه داشت اقتصادی عملکردی قابل دفاع بود متوسط سالانه نرخ رشد اقتصادی در حد فاصله سالهای ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸ برابر با 4.2 درصدگزارش شد . به این ترتیب دولت یازدهم توانست سومین دوره رشد بالای اقتصادی در سه دهه اخیر را از آن خود کند. امضای معاهده برجام تاثیر بسیار مهمی بر تغییر فضای اقتصادی ایران به جا گذارد چرا که با امضای این معاهده تحریم‌های نفتی ایران لغو شد و یکی از بالاترین رشدهای اقتصادی در سال ۱۳۹۵ به ثبت رسید.

دوره دوم فعالیت دولت تدبیر و امید اما با وضعیتی نامتعارف همراه بود. به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا سبب شد سیاست‌های ضدایرانی این کشور تشدید شود در سال ۱۳۹۷ با خروج ترامپ از معاهده برجام و اعمال تحریم‌های نفتی علیه ایران بار دیگر رشداقتصادی ایران منفی شد .با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد آثار ناشی از تحریم‌های شدید آمریکا در اقتصاد ایران در حال تخلیه است و رشد اقتصادی ایران در سال ۱۳۹۹ سالی که ایران با تحریم‌های شدید و پیامدهای ناشی از شیوع کرونا مواجه بود در حال مثبت شدن است جدول زیر دربردارنده نرخ رشد اقتصادی دولت‌ها در سه دهه اخیر است.