سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک)، یک سازمان بین‌المللی نفتی است که از گردهمایی کشور‌های الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، جزایر سلیمان، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا، ونزوئلا و کنگو پدید آمده که حدود دوسوم از ذخایر نفتی جهان را دارند.

در دهه‌های اخیر شمار کشور‌های صادرکننده نفت که خارج از این سازمان قرار دارند رو به افزایش است و به همین دلیل، اوپک مجبور است که برای حفظ بهای نفت خام با این کشورها که در صدر آن‌ها روسیه قرار گرفته، کنار آید زیرا قدرت آن رو به کاهش بود.

در دسامبر ۲۰۱۶ در نشست الجزایر و پس از دو سال سقوط قیمت نفت در بازار‌های جهانی، سازمان کشور‌های صادرکننده نفت با ۱۰ کشور دیگر تولیدکننده غیر عضو اوپک یعنی روسیه، مکزیک، جمهوری آذربایجان، بحرین، سودان، سودان جنوبی، مالزی، قزاقستان، برونئی، و عمان، برای کاهش تولید به توافق رسید.

اوپک پلاس با هدف همراهی دیگر تولیدکنندگان نفت با اوپک، در تنظیم بازار و کنترل قیمت‌ها شکل گرفته است. با این وجود، دولت‌های عضو اوپک که سران برخی از آن‌ها وابستگی‌های خارجی دارند با سایر اعضای این سازمان هماهنگی کامل ندارند.

پیش بینی بهبود اقتصاد کشورهای جهان

برآورد سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) نشان ‌می‌دهد که جهان در ماه اوت یعنی از دهم مردادماه تا نهم شهریورماه و همچنین ادامه سال ۲۰۲۱ به‌ دلیل بهبود اقتصاد‌ها از همه‌گیری ویروس کرونا، با کمبود عرضه نفت به دلیل افزایش تقاضا روبه‌رو خواهد بود. این مسئله بیانگر این است که این سازمان و متحدانش (ائتلاف اوپک پلاس) در نشست این هفته خود می‌توانند تولید را افزایش دهند.

اوپک پلاس در سال گذشته میلادی کاهش تولید بی‌سابقه ای را شاهد بوده که قرار است به جبران آن، ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز (حدود ۲ درصد تولید جهانی) را به بازار باز گرداند.

افزایش تقاضا در مواجهه با کمبود عرضه نفت

ائتلاف اوپک پلاس روز پنجشنبه (دهم تیرماه) درباره روند تولید در ماه‌های آینده تصمیم‌گیری می‌کند. برخی منابع معتقدند با توجه به افزایش قیمت نفت و رسیدن آن به بالاترین حد از سال ۲۰۱۸، این ائتلاف درباره افزایش بیشتر تولید در ماه اوت مذاکره خواهد کرد، این در حالی است که بعضی از تولیدکنندگان نگران موانع بهبود تقاضا و عرضه بیشتر نفت ایران از جمله تحریم هستند.

پیش‌بینی اخیر اوپک درباره تقاضای نفت خام نشان داد که اگر سطح تولید ثابت بماند، عرضه اوپک در ماه اوت، یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز کمتر از تقاضای مورد انتظار خواهد بود، این کمبود در سه‌ماه چهارم امسال به ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز می‌رسد.

بازار در حال حاضر منتظر حرکت بعدی اوپک پلاس است و بسیاری عقیده دارند اتلاف اوپک پلاس عجله‌ای برای افزایش حجم بالای تولید ندارد. عبدالعزیز بن سلمان وزیر نفت عربستان هم بر محتاط بودن در افزایش زود هنگام عرضه تاکید کرده است. ولی اظهار نظر‌های اخیر وی نشان از افزایش تولید اوپک پلاس است. این در حالی است که عرضه نفت امارات در آستانه نشست اوپک پلاس کاهش یافت و شرکت ملی نفت ابوظبی (ادنوک) به خریداران خود اعلام کرده که عرضه نفت قراردادی ماه سپتامبر را ۱۵ درصد کاهش می‌دهد.

تحریم‌هایی که به همه آسیب می‌زند

همانطور که گفته شد، پیش بینی ها حاکی از بهبود نسبی اقتصاد جهان پس از رکود ناشی از بیماری کروناست و به همین دلیل، پیش بینی می شود که تقاضا برای خرید نفت نیز افزایش یابد. محمد سانوسی بارکیندو، دبیرکل اوپک روز گذشته (سه‌شنبه، هشتم تیرماه)، در پنجاه و سومین نشست کمیته مشترک فنی اوپک و غیراوپک (JTC) بیان کرد: تصویر کلی روشن‌تری که با تلاش‌های انجام شده برای بهبود همه‌گیری کرونا ایجاد شده سبب بهبود قابل توجه شرایط بازار نفت و چشم‌انداز بهبود آن در آینده شده است.

بر اساس گزارش ماهانه بازار نفت اوپک در ماه ژوئن نیز برآورد شده که تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۲۱، شش میلیون بشکه در روز افزایش یابد. بانک گولدمن ساکس اعلام کرده که پیش‌بینی‌ها برای افزایش قیمت نفت با وجود رشد احتمالی صادرات نفت ایران به قوت خود باقی است و اگر صادرات نفت ایران در ماه های تیر و مرداد از سر گرفته شود، قیمت نفت برنت در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۱ به ۸۰ دلار در هر بشکه خواهد رسید. قیمت نفت برنت در حال حاضر حدود ۷۴ دلار برای هر بشکه است.

در چنین شرایطی که جهان برای خرید نفت بیشتر آماده می‌شود و پیش بینی‌ها حاکی است که در جلسه پنجشنبه این هفته اوپک پلاس نیز قرار است بر سر سازوکار‌های افزایش تولید نفت توافق کنند که چند کشور عضو این ائتلاف یعنی ایران، ونزوئلا و لیبی، تحت تحریم‌های نفتی قرار دارند و با موانعی برای افزایش استخراج نفت مواجه هستند.

با این وجود، تاثیر منفی این تحریم‌ها، تنها دامنگیر کشور‌های تحت تحریم یعنی ایران، ونزوئلا و لیبی به عنوان اعضای اصلی اوپک و اوپک پلاس نخواهد شد بلکه تبعات تحریم‌ها و کاهش سهم این سه کشور در تولید و صادرات نفت به جهان، تمام کشور‌های نیازمند نفت و حوزه نفتی را در بر خواهد گرفت.

از آنجا که جهان امروز، همچنان به نفت و مشتقات آن وابستگی دارد، تنها در صورتی می‌تواند دسترسی آسانی به منبع انرژی داشته باشد که کشور‌های تولیدکننده و صادرکننده نفت، بدون موانعی مانند تحریم به فعالیت‌های خود ادامه دهند.