مهرداد جمال اورنقی معاون فنی گمرک ایران طی نامه‌ای به قائم مقام محترم ریاست سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای وزارت راه و شهرسازی با انتقاد از میزان رسوب کامیون‌های وارداتی و عدم اظهار آن‌ها به گمرک، خواستار شد که این موضوع به قید فوریت مورد رسیدگی قرار گیرد و با تشکیل فوری یک کارگروه متشکل از نمایندگان کلیه مراجع و سازمان‌های مرتبط، ضمن تدقیق در مشکلات این کامیون‌های وارداتی، تصمیمات لازم در چارچوب قوانین و مقررات موضوعه اتخاذ و از در معرض خطر قرار گرفتن صدها میلیون دلار سرمایه وارده به گمرکات جلوگیری شود.

در متن این نامه آمده است:

۱) شرایط و ضوابط تبصره ذیل ماده (۲) آئین نامه اجرایی بند (ث) ماده ۳۰ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور متضمن: شرایط کامیون‌های وارداتی (دارای ۸ بند)؛ شرایط کامیون‌های اسقاطی (دارای ۳ بند)؛ شرایط واردکنندگان (دارای ۳ بند) و فرآیند انجام کار، سامانه مربوطه و سایر موارد اجرایی، از سوی وزیر محترم راه و شهرسازی، در تاریخ ۱۶‌/۵‌/۱۳۹۸، طی نامه شماره ۰۲‌/۱۰۰‌/۷۲۶۱۲ به مراجع ذیربط از جمله گمرک ایران ابلاغ گردیده است.

۲) علاوه بر ابلاغ ضوابط فوق، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای و وزارت صمت، طی ابلاغیه‌های متعدد در تاریخ‌های متفاوت از جمله: ۹۹.۰۷.۱۹؛ ۹۹.۰۸.۲۴؛ ۹۹.۰۹.۱۶؛ ۹۹.۱۰.۰۲؛ ۹۹.۱۲.۰۳ و ۹۹.۱۲.۱۰ اقدام به ارسال دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های مختلف در خصوص: ردیف تعرفه کامیون‌های وارداتی؛ نحوه واردات کامیون‌های وارداتی؛ شرایط کامیون‌های وارداتی و اسقاطی؛ مجوزهای قانونی و مقرراتی؛ تأیید منشأ ارز کامیون‌های وارداتی نموده که این شرایط و ضوابط به کلیه گمرکات اجرایی کشور ابلاغ شده است؛ به عنوان مثال لازم است به دو نامه و ابلاغیه در این خصوص توجه شود: نامه شماره ۱۸۵۲۳۵‌/۶۰ مورخ ۹۹.۰۷.۲۹ وزارت صمت مبنی بر اینکه «با توجه به عدم احراز اهلیت ارائه خدمات پس از فروش توسط نمایندگی‌های رسمی خدمات پس از فروش کامیون‌های سه ساله کارکرده، تا رفع ابهام مذکور از ترخیص کامیون‌ها خودداری شود.» و نامه شماره ۷۱‌/۱۲۳۷۸۴ مورخ ۹۹.۰۹.۰۸ سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای مبنی بر اینکه «واردکنندگان موظفند پس از ثبت سفارش واردات، نسبت به اسقاط حداقل یک (۱) دستگاه کامیون فرسوده قبل از ترخیص کامیون‌های وارداتی اقدام نمایند. بر این اساس ترخیص کامیون‌های مذکور از گمرکات، با تأییدیه مکتوب این سازمان مبنی بر اسقاط کامیون توسط وارد کننده انجام گردد.»

۳) برای صدور مجوز ترخیص کامیون‌های وارداتی: تأییدیه استاندارد ایمنی و کیفیت از سازمان ملی استاندارد؛ تأییدیه استاندارد آلایندگی از سازمان حفاظت محیط زیست؛ تأییدیه خدمات پس از فروش و تأیید اسقاط کامیون‌های فرسوده مشمول طرح، توسط سامانه اسقاط ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت مورد نیاز است که باید توسط گمرک کنترل و سپس با رعایت سایر مقررات اجازه ترخیص کالا داده شود.

علی‌ایحال، علیرغم اینکه این سازمان در تاریخ ۱۴۰۰.۰۴.۱۱، جهت جلوگیری از تجمع و انباشت کامیون‌ها، چهار فقره پیشنهاد در خصوص: ۱‌- ارائه شماره شاسی کامیون‌های اسقاطی، پس از ترخیص و قبل از شماره گذاری به ناجا؛ ۲‌-پ پذیرش مغایرت‌های جزئی در مشخصات کامیون‌ها با اسناد ابرازی؛ ۳‌- موکول نمودن ارائه کدرهگیری بانک به بعد از ترخیص کامیون از گمرک؛ ۴‌- استقرار نمایندگان سازمان راهداری در راستای رفع مشکلات موجود بر سر راه ترخیص کامیون‌های وارداتی؛ طی نامه شماره ۴۷۴۲۷۲‌/۱۴۰۰ به آن سازمان ارائه نموده و آن مرجع نیز در تاریخ ۱۴۰۰.۰۴.۱۵، طی نامه شماره ۷۱‌/۵۳۵۷۲، دو پیشنهاد از چهار پیشنهاد ارائه شده را مورد پذیرش قرار داده و مراتب را به گمرک ایران ابلاغ نمود، مع‌الوصف بررسی‌های انجام شده حکایت از این موضوع دارد که علیرغم مضی یک ماه از توافقات صورت پذیرفته، پیشرفت چندانی در تسهیل و تسریع ترخیص کامیون‌های وارداتی از گمرکات کشور حاصل نشده و میلیون‌ها دلار سرمایه وارده به این کشور، زیر آفتاب سوزان فصل تابستان یا شرایط جوی، در گمرکات کشور در حال از بین رفتن است که علاوه بر این خسارات مادی، این امر، باعث ایراد ضربات و لطمات روحی فراوان به صاحبان اصلی کالا گردیده است که لازم است ضمن آسیب شناسی موضوع، تصمیمات عاجلی برای تعیین تکلیف این سرمایه‌های بلاتکلیف اتخاذ گردد. ذیلاً به چند مورد مهم در خصوص کامیون‌های رسوبی در گمرکات کشور اشاره می‌گردد:

۱) بررسی‌های میدانی و آمار واصله از ۹ گمرک اجرایی کشور به شرح زیر نشان می‌دهد ۳۶۴۳ دستگاه کامیون وارداتی در این گمرکات رسوب کرده که ۲۵۵۹ دستگاه از این کامیون‌ها هنوز به گمرک اظهارنشده و ۱۰۸۴ دستگاه از آنها، علیرغم اینکه به گمرک اظهارشده است، تاکنون قابلیت ترخیص پیدا ننموده است. باید توجه داشت علیرغم اینکه این حوزه معاونت، در تاریخ ۱۴۰۰.۰۴.۲۶، طی نامه شماره ۵۴۰۷۷۹‌/۱۴۰۰ از تمامی گمرکات اجرایی درخواست ارائه آمار نموده است، صرفاً ۹ گمرک اجرایی به شرح جدول ذیل نسبت به ارائه آمار مربوطه اقدام نموده‌اند لیکن، برخی از گمرکات اجرایی، تا تنظیم این گزارش، هیچ‌گونه آماری به این حوزه معاونت ارائه ننموده‌اند که با محاسبه آمار کامیون‌های رسوبی سایر گمرکات، این تعداد به بیش از ۳۶۴۳ دستگاه نیز افزایش خواهد یافت.

۱) بررسی‌های صورت پذیرفته نشان می‌دهد بیش از ۷۰% کامیون‌های وارداتی موجود در گمرکات کشور، هنوز به گمرک اظهار نشده‌اند که لازم است دلیل این امر بررسی شود. گرچه گفته شده است این کامیون‌ها به دلیل عدم صدور ثبت سفارش، به گمرک اظهار نشده‌اند ولی صحت و سقم این موضوع باید به صورت دقیق مورد بررسی قرار گیرد. بدیهی است عدم اتخاذ تصمیم لازم در این خصوص، کامیون‌های رسوبی را در آستانه متروکه شدن قرار خواهد داد.

۲) اسناد اولیه و ترانزیتی کامیون‌ها نشانگر این است که کامیون‌های وارداتی اکثراً از برندهای معتبر اروپایی مانند: DAF (هلند)، Renault (فرانسه) و Volvo (سوئد) می‌باشند که مطابق قوانین و مقررات مربوطه با واردات این کامیون‌ها موافقت شده، لیکن ترخیص آنها از گمرکات با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده است.

۳) اکثر این کامیون‌ها توسط برخی از شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی وارد و حتی اظهار شده‌اند.

۴) از جمله مواردی که در خصوص طولانی شدن روند ترخیص کامیون‌های وارداتی احصاء یا اعلام شده است عبارتند از: عدم صدور ثبت سفارش و به تبع آن عدم امکان اظهار کامیون به گمرک؛ عدم مراجعه برخی از واردکنندگان جهت اظهار و انجام تشریفات گمرکی؛ تطویل در صدور مجوزهای قانونی و مقرراتی مربوطه جهت ترخیص کالا از جمله مجوزهای استاندارد و محیط زیست؛ طولانی بودن روند استعلام از نمایندگی‌های مربوطه؛ طولانی بودن روند استعلام ارزش برخی از کامیون‌ها از گمرک؛ عدم ارائه کدرهگیری بانک به گمرک اجرایی و….

با توجه به مراتب معنونه لازم است موارد اشاره شده به قید فوریت مورد رسیدگی قرار گیرد و عندالزوم با تشکیل فوری یک کارگروه متشکل از نمایندگان کلیه مراجع و سازمان‌های مرتبط، ضمن تدقیق در مشکلات مبتلابه این کامیون‌های وارداتی، تصمیمات لازم در چارچوب قوانین و مقررات موضوعه اتخاذ و از در معرض خطر قرار گرفتن صدها میلیون دلار سرمایه وارده به گمرکات جلوگیری شود؛ همچنین با تخلفات احتمالی در این خصوص به نحو مقتضی برخورد شود.

بدیهی است با توجه به مراجعه و پیگیری عده زیادی راننده و صاحبان اصلی کامیون‌های رسوبی در گمرکات، اتخاذ تصمیمات سریع در این خصوص و اطلاع رسانی مطلوب و شفاف جهت تنویر افکار عمومی، امری فوری و ضروری به نظر می‌رسد که سازمان گمرک، آمادگی کامل خود را جهت بررسی همه جانبه این امر و تلاش در راستای رفع مشکلات مبتلابه اعلام می‌دارد.