در کشور ما هنوز هم چک مهمترین ابزار پرداخت است و از اهمیت و کاربرد قابل توجهی برخوردار است.

قانون جدید چک در سال ۱۳۹۷ در مجلس شورای اسلامی با هدف کاهش آمار چک‌های برگشتی و بازگرداندن اعتماد به چک در بازار تصویب شد و پس از تعطیلات فروردین ماه ۱۴۰۰ چک‌های بنفش رنگ به متقاضیان تحویل داده شد.

در چک‌های جدید شناسه یکتای ۱۶ رقمی در سمت چپ بالای هر برگ چک دیده می‌شود و عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» نیز درج شده است.

در قانون جدید، علاوه بر آنکه تمامی چک‌ها باید در سامانه صیاد ثبت شوند، امکان صدور چک در وجه ذینفع مشخص و وجه حامل نیز وجود ندارد. از سوی دیگر دارندگان چک برگشتی که سوءاثر نشده باشد، امکان صدور چک ندارند.

ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد

همانطور که اشاره شد در قانون جدید، چک باید در سامانه صیاد ثبت شود و ابزارهای مختلفی برای این کار پیش‌بینی شده است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

اینترنت بانک و برنامه موبایلی بانک یکی از این راه‌هاست که دارندگان چک‌های جدید باید از بانک خود درخواست کنند. همچنین کاربر باید توجه داشته باشد که امکان ثبت چک تنها از طریق بانک صادرکننده دسته چک امکان پذیر است اما در انجام سایر فرآیندها همچون تایید یا انتقال چک نیازی نیست بانک کاربر با بانک صادرکننده یکسان باشد.

برنامه‌های موبایلی حوزه پرداخت از دیگر ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد است و افراد می‌توانند برنامه‌های فوق را دانلود و استفاده کنند. البته باید توجه داشت که این برنامه‌ها تنها امکان ارائه خدمات به مشتریان حقیقی و حساب‌های انفرادی را دارد و کاربران برای ثبت، تایید یا انتقال چک حتما باید از طریق تلفن همراهی که سیم کارت آن متعلق به خود شخص است، استفاده کنند.

تمام شعب شبکه بانکی قابلیت ارائه خدمات سامانه صیاد را دارند و برای آن دسته از مشتریانی که امکان دسترسی به ابزار غیرحضوری را ندارند، اقدام‌های لازم را انجام دهند. برای ثبت چک شخص صادرکننده می‌تواند به بانک صادرکننده دسته چک مراجعه کند و در زمان تایید دریافت چک نیز شخص تایید کننده (ذینفع) می‌تواند به بانکی که در آن حساب فعال دارد مراجعه کند و فرآیند تایید توسط فرد و بانک انجام شود.

سایر ابزارهای مورد استفاده در ارائه خدمات چک همچون ابزار پیامکی، کدهای دستوری و سایر روش‌ها توسط شبکه بانکی اطلاع‌رسانی خواهد شد.

روش ثبت چک در سامانه صیاد

پس از درج مندرجات چک در برگ آن، صادرکننده به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد مراجعه کرده و سپس اقدام به ورود اطلاعات چک و اطلاعات هویتی ذینفع/ذینفعان می‌کند.

نحوه احراز هویت در ثبت چک متفاوت است. احراز هویت در اینترنت بانک و برنامه موبایلی پس از دریافت نام کاربری و رمز عبور انجام می‌شود. در برنامه موبایلی حوزه پرداخت، احراز هویت یکی از مراحل ثبت چک است و از طریق ورود اطلاعات یکی از کارت‌های بانکی فرد صادرکننده چک توسط همان بانکی که دسته چک وی را صادر کرده انجام می‌شود.  احراز هویت در شعب بانک‌های عامل طبق روال‌های موجود انجام می‌شود.

بعد از وارد کردن مندرجات چک در سامانه صیاد، اطلاعات تایید و ثبت اولیه انجام می‌شود. لازم به ذکر است این مرحله به‌عنوان ثبت اولیه چک تلقی شده و ثبت نهایی چک در سامانه صیاد مستلزم تأیید دریافت چک توسط ذینفع آن است.

استعلام و تایید دریافت چک

با توجه به اینکه ثبت نهایی چک منوط به استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک با اطلاعات ثبت‌شده در سامانه صیاد است، گیرنده چک با در دست داشتن برگ چک باید به سامانه صیاد مراجعه کند و پس از انجام احراز هویت به روش قبلی که توضیح داده شد، مندرجات برگ چک همچون تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هویتی ذینفع را تطبیق دهد. در صورت تایید، چک در وضعیت ثبت نهایی تلقی می‌شود و قابلیت نقد شدن در سررسید را خواهد داشت و در صورت رد چک، ذینفع باید چک را به صادرکننده عودت دهد.

انتقال چک

در قانون جدید چک پشت‌نویسی با درج اطلاعات مربوطه در سامانه صیاد جایگزین شده است. براین اساس انتقال دهنده چک باید با مراجعه به سامانه صیاد و احراز هویت، شناسه صیادی برگ چک متعلق به انتقال دهنده را وارد کند و ثبت اولیه انتقال چک را انجام دهد.

نحوه وصول چک‌های ثبت‌شده در سامانه صیاد

مالک نهایی چک در تاریخ سررسید آن، با مراجعه به شعبه هرکدام از بانک‌های کشور می‌تواند نسبت به وصول مبلغ چک اقدام کند. بدین ترتیب بانک موظف خواهد بود پس از انجام استعلام‌های لازم از سامانه صیاد، نسبت به مالکیت شخص ذی‌نفع (شخصی که وجه چک به‌حساب ایشان واریز خواهد شد) اطمینان حاصل کرده و سپس اقدامات لازم را در این خصوص انجام دهد.

در صورت کسری حساب صادر کننده (شخصی که چک در ابتدا متعلق به او بوده است) می‌تواند مبلغ موجود در آن حساب را طلب کرده و هم‌چنین خواهان پرداخت مبلغ کسری چک از محل مبالغ موجود در سایر حساب‌های انفرادی ریالی صاحب حساب در همان بانک (به ترتیب اعلامی توسط بانک مرکزی) شود.

همچنین مطابق قانون جدید چک تمام حساب‌های صادرکننده چک در تمام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری به میزان مبلغ کسری چک پس از گذشت ۲۴ ساعت از ثبت غیرقابل پرداخت بودن به ترتیب اعلام از سوی بانک مرکزی مسدود خواهد شد.