اوایل تیر ماه بود که دامداران نسبت به قیمت شیر خام اعتراض کردند چراکه افزایش چند برابری هزینه‌های تولید، منجر به ضرر دهی آن‌ها شده بود. در نهایت شورای قیمت‌گذاری محصولات استراتژیک مصوبه‌ای مبنی بر افزایش قیمت شیر و آزادسازی صادرات محصولات دامی ارائه داد که بر اساس آن قیمت هرکیلوگرم شیرخام ۶۴۰۰ تومان تصویب و صادرات شیرخشک، کره، روغن حیوانی، فراورده‌های لبنی و دام زنده آزاد شد.

این مصوبه از ۱۰ مردادماه عملیاتی شد اما در فاصله کمتر از چند روز منجر به افزایش چند برابری قیمت محصولات لبنی شد. این امر به زعم کارشناسان نتیجه ای جز کاهش یا حذف محصولات لبنی از سبد اقشار ضعیف ندارد.

بررسی‌ها از سطح بازار نشان می‌دهد که قیمت محصولات لبنی طی هفته‌های اخیر بیش از ۵۰ درصد رشد داشته است به طور مثال نرخ شیر تازه کم چرب یک لیتری که در تیرماه ۸ هزار تومان بوده به ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان، ماست ۱۵۰۰ گرمی از ۲۴ هزار تومان به حدود ۵۰ هزار تومان و پنیر ۴۰۰ گرمی لبنه از ۱۶ هزار تومان به ۲۳ هزار و ۹۰۰ تومان رسیده است.

برخی فعالان صنعت لبنیات آزادسازی قیمت و حمایت از اقشار آسیب پذیر جامعه را تنها راه حل اساسی تنظیم بازار بواسطه رقابت میان تولیدکنندگان می دانند.

علی‌رغم آنکه بسیاری از مسئولان صنعت دامپروری و دامداران با قیمت ۶ هزار و ۴۰۰ تومانی نرخ شیر خام مخالف هستند، اما وزیر جهاد کشاورزی با واگذاری قانون انتزاع در ۱۸ تیر قیمت خرید تضمینی هر کیلو شیر را ۶ هزار و ۴۰۰ تومان اعلام کرد که این امر بیانگر حداقل نرخ خرید است، درحالیکه در گذشته حداکثر قیمت اعلام‌ می‌شد و در نهایت همین موضوع زمینه را برای گرانی لبنیات در بازار رقم زد.

آمارها نشان می‌دهد که با اجرای هدفمندی یارانه‌ها، سرانه مصرف لبنیات از ۸۰ و ۹۰ کیلو به ۶۰ کیلو رسید که با افزایش قیمت شیرخام به مرز ۶ هزار و ۴۰۰ تومان و گرانی مجدد لبنیات، سرانه مصرف به ۴۰ کیلو تقلیل می‌یابد چرا که بسیاری از خانوارها توان‌خرید ماست دبه‌ای با قیمت‌های ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان، پنیر ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان و شیر ۱۰ تا ۲۰ هزار تومان را ندارند.

حال به سراغ مسئولان ذی‌ربط می‌رویم‌ تا از آخرین جزئیات بازار لبنیات، دلایل گرانی، آینده قیمت‌ها و راهکار تعادل قیمت در بازار با خبر شویم:

کارخانه‌های لبنی متهم به افزایش خودسرانه قیمت/ هزینه‌های بالای تولید علت اصلی گرانی ۵۰ درصدی لبنیات

سید محمد رضا بنی طبا سخنگوی انجمن صنایع لبنی، با اشاره به علل گرانی قیمت لبنیات در بازار اظهار کرد: در شرایط فعلی اقتصاد و کاهش قدرت خرید خانوار، صنایع لبنی از این افزایش قیمت‌ها رضایت ندارند، چرا که نتیجه آن تعطیلی کارخانه، بیکاری کارگران و کمبود کالاست.

وی افزود: طی ۶ ماه گذشته، مسئولان ذی‌ربط اقدام به تصمیم‌گیری راجع به قیمت‌گذاری محصولات لبنی نکرده‌اند و به رغم هشدارها و تقاضاهای ما از دستگاه‌های مختلف، تولیدکننده به گرانی خودسرانه متهم است.

بنی طبا ادامه داد: مسئولان وزارت جهاد و وزارت صمت طی ۶ ماه اخیر بر سر اعلام قیمت محصولات لبنی و شیرخام اختلاف داشتند و از نیمه تیرماه با ابلاغ مسئولیت قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی به وزارت جهاد، نرخ خرید تضمینی هر کیلو شیرخام را ۶ هزار و ۴۰۰ تومان اعلام کرد که این امر بیانگر حداقل قیمت برای شیرخام است، درحالیکه در گذشته سقف قیمت اعلام می‌شد.

این مقام مسئول از افزایش بیش از ۵۰ درصدی قیمت شیرخام خبر داد و گفت: برمبنای نرخ ۴ هزار و ۱۵۰ تومان، قیمت شیرخام با بیش از ۵۰ درصد افزایش ۶ هزار و ۴۰۰ تومان اعلام شد که با وجود ضریب تاثیر ۶۵ درصدی شیرخام در تولید محصولات لبنی چطور می‌توان انتظار داشت که با افزایش ۵۰ درصدی قیمت شیرخام، ۴۰ درصدی حقوق و دستمزد، ۸۰ درصدی مواد بسته‌بندی و ۴۰ درصدی هزینه‌های سربار و ...، محصولات لبنی با قیمت آذرماه گذشته عرضه شود؟

وی ادامه داد: در سال حمایت از تولید و مانع زدایی‌ها، تولیدکننده نیمی از سال بلاتکلیف ماند که مسئولان به تصمیم واحد برسند. در حالیکه توصیف ما از این بلاتکلیفی‌ها، آزاد شدن قیمت بود چرا که به رغم‌ نامه‌نگاری‌های متعدد به رئیس جمهور، سازمان‌حمایت، وزیر جهاد، وزیر صمت یک خط جواب دریافت نکردیم و این به این معنی است که شاید دیگر قیمت‌گذاری دستوری در دستور کار آقایان قرار ندارد که پاسخی نمی‌دهند.

وی مسئولیت تولیدکننده را تضمین سلامت و کیفیت کالا و دسترسی عموم مردم به محصولات در کل کشور دانست و افزود: نظام سیاست‌گذاری به عنوان متولی باید از یک طرف هزینه‌های تولید را کاهش و از طرف دیگر قدرت خرید مردم را افزایش دهد، حال اگر نتیجه تصمیمات نظام سیاست‌گذاری برعکس بوده نمی‌توان تولیدکننده را متهم به گران‌فروشی کرد.

بنی طبا با بیان اینکه نرخ کنونی محصولات لبنی بر مبنای قیمت شیرخام ۵ هزار و ۷۰۰ تومان حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش داشته است، گفت: با تصویب قیمت ۶ هزار و ۴۰۰ تومانی خرید به ازای هر کیلو شیرخام از پایان مرداد، عملا قیمت بالای ۶ هزار و ۶۰۰ تومان برای کارخانه‌ها تمام می‌شود که با این وجود قیمت مجدد افزایش خواهد یافت. گرچه افزایش قیمت در بستر نظام عرضه و تقاضا کمتر از قیمت‌گذاری دستوری خواهد بود چرا که کارخانه‌ها در شرایط عرضه و تقاضا برای فروش بیشتر با هم رقابت خواهند کرد.

سخنگوی انجمن صنایع لبنی ادامه داد: براساس قانون، زمانیکه دولت تثبیت قیمت می‌خواهد، مابه‌التفاوت آن را باید پرداخت کند، اما توصیه ما حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و تخصیص منابع آزاد شده به مصرف‌کننده بخصوص دهک‌های محروم جامعه است.

فروش یک کیلو و ۸۰۰ گرم ماست با نرخ ۵۰ هزار تومان منطقی نیست/ مشکلات دامداران با اجرای قانون مرتفع می‌شود

سعید سلطانی سروستانی کارشناس صنعت دامپروری ، در واکنش به قیمت محصولات لبنی در بازار اظهار کرد: وزارت جهاد کشاورزی طی نامه‌ای به کارخانجات اعلام کرد که در صورت خرید شیر خام با نرخ ۶ هزار و ۴۰۰ تومان می توانند کره و شیرخشک تولیدی را بدون تعرفه صادر کنند.

وی افزود: هم اکنون برخی کارخانجات لبنی با نرخ ۶ هزار و ۴۰۰ تومان شیرخام را از دامداران خریداری می‌کنند که با این وجود فروش یک کیلو و ۸۰۰ گرم ماست با نرخ ۵۰ هزار تومان جای سوال دارد.

سلطانی سروستانی ادامه داد: علی‌رغم فرمول ساده محاسبه قیمت محصولات لبنی، اما معلوم‌ نیست که نرخ کنونی لبنیات بر چه مبنایی محاسبه شده است.

این کارشناس صنعت دامپروری با اشاره به اینکه مصرف محصولات لبنی برای سلامت آحاد جامعه ضروری است، گفت : در برنامه چهارم، پنجم و ششم توسعه بارها بر سرانه مصرف ۱۶۰ کیلو لبنیات به عنوان تضمین‌کننده سلامت افراد توصیه شده است.

وی افزود: دولت ابتدا خرید تضمینی شیر را باید انجام دهد و سپس با قیمت تمام شده و بر مبنای شرایط بازار اقدام به عرضه کالا کند که با این وجود تولیدکننده به مردم یارانه نمی‌دهد.

سلطانی سروستانی با اشاره به اینکه قانون هدفمندکردن یارانه‌ها بیانگر قطع یارانه بود، بیان کرد: اگر طبق ماده ۲۰ قانون نظام جامع دامپروری، تولیدکننده دغدغه خاطری نداشته باشد یا طبق ماده ۸ قبل از هدفمندکردن یارانه، به نوعی کمک می‌شد تا قیمت تمام شده کاهش یابد، این موضوع برای تولید حائز اهمیت بود که متاسفانه این امر محقق نشد.

این کارشناس صنعت دامپروری با اشاره به اینکه مشکلات فعلی دامداران با اجرای قانون مرتفع می‌شود، بیان کرد: اگر کالا کمتر از قیمت تضمینی عرضه شود، دولت مابه‌التفاوت آن را به منظور پایداری تولید و اطمینان خاطر تولیدکننده باید پرداخت کند.

وی با تاکید بر پرداخت یارانه به تولید افزود: دولت با پرداخت یارانه به تولید، قیمت را از مبدا پایین نگه می‌دارد که این امر در قیمت تمام شده تاثیر بسزایی دارد، هر چند دستگاه‌های نظارتی بر قیمت شیرخام و عرضه محصولات لبنی باید نظارت دقیق داشته باشند تا بدانند که به عنوان مثال اگر ۱۰ تومن به قیمت شیر اضافه می‌شود، چقدر بر نرخ محصولات لبنی افزوده شود؟

سلطانی سروستانی در واکنش به دخالت‌های بی مورد دولت در قیمت‌گذاری گفت: در دنیا ثابت شده که در اقتصاد دولتی هیچ‌گونه پیشرفتی وجود ندارد و تولیدکننده تنها ضربه می‌خورد، درحالیکه با بکارگیری از ظرفیت تشکل‌ها و نظارت دولت هیچ‌گونه مشکلی در تولید وجود ندارد. به عنوان مثال کشور هندوستان طی ۲۰ سال اخیر قیمت شیر را ثابت نگه داشته که این امر در کشور ما هم باید تکرار شود، کما اینکه کشورهایی که از ما دیرتر شروع کردند، موفقیت‌های بسیاری داشته‌اند.

ضرورت نظارت دولت بر قیمت فرآورده‌های لبنی/ افزایش قیمت شیرخام راه حل حمایت از دامدار نیست

علی احسان ظفری مدیر عامل اتحادیه تعاونی‌های لبنی، در واکنش به آزادسازی قیمت محصولات لبنی گفت: گرچه برخی کارشناسان اذعان می‌کنند که آزادسازی بهتر از قیمت دستوری است، اما این موضوع واقعیت ندارد. مصداق بارز این امر در لاستیک، آهن و سیمان به وضوح مشخص است که با آزاد شدن، قیمت کاهش نداشته است.

این مقام مسئول با بیان اینکه آزادسازی قیمت لبنیات منجر به کاهش سرانه مصرف می‌شود، افزود: با آزادسازی قیمت محصولات لبنی دهک‌های پایین جامعه توان خرید محصولات لبنی را ندارند، از این رو اعمال نظارت دولت علاوه بر جلوگیری از هرج و مرج بازار منجر به منطقی شدن هزینه سفره خانوار هم خواهد شد.

ظفری در پایان با اشاره به اینکه افزایش قیمت شیرخام راه حل مناسبی برای حمایت از دامدار نیست، تصریح کرد: با توجه به افزایش افسار گسیخته تمامی کالاها، امیدواریم پس از استقرار دولت تصمیماتی در جهت مهار قیمت کالاها اتخاذ شود.

در شرایط فعلی اقتصاد و کاهش قدرت خرید خانوار بواسطه شیوع ویروس کرونا و رکود کسب و کارها، افزایش پی در پی قیمت لبنیات منجر به کاهش سرانه مصرف شده است که اگر مسئولان تدابیری برای این موضوع نیدنیشند، سرانه مصرف به کمتر از رقم کنونی خواهد رسید.