برنامه تلویزیونی غیرمحرمانه با موضوع دلالی و واسطه‌گری در صنعت کشاورزی کشور با حضور«احد آزادیخواه سخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی؛ «محمدقربانی معاون برنامه ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، ابوالقاسم گلباف مدیر مسئول ماهنامه دام، کشت و صنعت و  قاسم پیشه ور رئیس سازمان صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور 12ام آذرماه از شبکه دو سیما پخش شد.

آزادیخواه سخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در حوزه کشاورزی معدل نسبی خوبی داریم، گفت: امروزه 18درصد اشتغال از آن بخش کشاورزی است.

وی اضافه کرد: دلالان در زنجیره از مزرعه تا سفره مردم نقش دارند. هر چه حضور دلالان و واسطه گرها شدت بیشتری داشته باشد، ضرر و زیان به تولید‌کننده نیز بیشتر خواهد بود. رابطه تنگاتنگی میان سود حاصله یا ضرر حاصله برای تولید کننده و مصرف‌کننده وجود ندارد. در این میان گپی حاصل می‌شود که ممکن است واسطه‌ها این گپ را با اهداف و برنامه‌های مختلف پر می‌کنند.

آزادیخواه معتقد است؛ واسطه گری در حوزه کشاورزی کشور به لحاظ کمی و کیفی افراطی است.

وی با تاکید بر اینکه داستان واسطه‌گری در کشوری بیش از اندازه است، افزود: وجود واسطه گرها و دلالان هر چه بیشتر باشد ضرر آن برای تولید‌کننده بیشتر خواهد بود. یکی از مهمترین علل و عوامل نارضایتی متاثر از ضرر حاصل از تولید‌کننده و کشاورزی واسطه گری‌هاست.

آزادیخواه با اشاره به اینکه در شرایط موجود حذف واسطه‌ها به هیچ عنوان امکان پذیر نیست و این امر باعث ایجاد تعارض می شود، درباره علت آن گفت: تولید‌کننده، تولید کننده است و ممکن است که شان صادرکننده را نداشته باشد.

در این میان به فیلتری نیاز است، لیکن اندازه آن باید مشخص باشد. در حال حاضر افراطی گری هایی موجود آزار دهنده است، کشاورز علاقمند است که شخصی از سر مزرعه محصولات او را خریداری کند که می‌تواند یک واسطه باشد، لیکن باید واسطه اول و آخر باشد و واسطه‌های دیگری اضافه نشود.

وی با بیان اینکه بازار محصولات کشاورزی دست دلال است، گفت: این امر نباید بدین شکل باشد، اینکه عنوان می شود که وجود واسطه‌ها باید باشد، منظور واسطه اثرگذار است. واسطه و دلال به دو بخش موثر و غیرموثر تقسیم می‌شوند.

آزادیخواه در ادامه گفت: واسطه غیرموثر پذیرفتنی نیست لیکن واسطه موثر را دنیا پذیرفته است. از واسطه‌های موجود در کشور سهم اندکی از آنها موثر و بخش اعظم آنها موثر نیستند.

وی افزود: جهاد کشاورزی می‌بایست نقشی را که قانون به او داده است، اجرا کند و کمیسیون کشاورزی می‌بایست نقشی را که به او محول شده اجرا کند.

آزادیخواه اضافه کرد: نقش جهاد کشاورزی در مهندسی دلال‌ها، باید تاثیرگذار باشد. امروزه ظرفیت های اتحادیه ها در کشور بلامنازعه است، لیکن از آنها بهره‌برداری نشده است. قانون گذار، مجری و بخش خصوصی باید از این ظرفیت استفاده می‌کردند. هویت تشکل اعتباری و انتزاعی است و دارای هویت خارجی نیست.

وی تاکید کرد: امروز نظام توزیع مناسبی در کشور وجود ندارد، باید فکر و مهندسی شود و به کشاورز گفته شود که چه چیزی کشت شود.

واسطه‌ها مخرب نیستند، این سخنی افراطی است

محمدقربانی معاون برنامه ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی در ادامه این برنامه خاطرنشان کرد: اساسا واسطه ها و دلال ها، وارد فرایند بازاریابی می‌شوند و برای تمامی کشاورزان این شرایط فراهم نیست که محصولات خود را به دست مصرف‌کننده برسانند. بنابراین؛ می بایست فرایندی وجود داشته باشد که محصولات را جمع آوری کرده و به دست مصرف‌کنندگان نهایی برساند.

وی افزود: اینکه بگوئیم واسطه‌ها مخرب هستند و یا باید جمع آوری شوند، سخنی افراطی است.

قربانی همچنین به ضابطه مند کردن فرایندها اشاره کرد و گفت: در طول مسیر زنجیره بازاریابی محصولات کشاورزی یا زنجیره ارزش حلقه های مختلفی فعالیت می‌کنند که برخی از این حلقه‌ها همان واسطه‌ها یا دلال‌ها هستند. مهم این است که مشخص شود هر کدام از حلقه‌ها چند درصد باید سود داشته باشند و سود را منطقی، منصفانه و عادلانه تعیین، قانونمند و نظامند شود و فعالیت در همان چارچوب صورت پذیرد.

وی بیان کرد: اگر از فرایند هوشمندسازی زنجیره تامین کشاورزی استفاده کنیم، می توان نقش بی ضابطه بخشی از فعالان یا دلالان یا واسطه ها در زنجیره تامین محصولات کشاورزی را کاهش داده که بدین شکل به نفع تولید‌کننده و مصرف‌کننده باشد. به دلیل اینکه فعلا رقمی که مصرف کننده پرداخت می کند، با درصد بسیار پائینی به دست تولید کننده می رسد. در همین راستا اولین اپلیکیشن رونمایی شده که با برخی از کالاهای اساسی به زودی آغاز شده و در گام های بعدی به سمت هوشمندسازی کل زنجیره تامین محصولات کشاورزی پیش خواهیم رفت.

قربانی تاکید کرد: یکی از ابزارهایی که می تواند به شفافیت زنجیره تولید تا توزیع کمک کند، هوشمندسازی است. تا زمانی که هوشمندسازی شکل نگرفته، می‌بایست از ابزارهای دیگری مانند نقش اصناف، تشکل‌ها و اتحادیه‌ها استفاده کنیم.

وی معتقد است با ورود اتحادیه‌ها حاشیه بازاریابی به شدت کاهش یافته و عملا بسیاری از نارسایی هایی که در شبکه تامین وجود دارد، رفع می‌شود.

قربانی افزود: ما نقش تسهیل گر را بازی می کنیم و قصد ما بهبود مناسبات است و قصد مداخله نداریم.

تشکل‌های غیر دولتی حافظ منافع مصرف و تولید کننده

ابوالقاسم گلباف در ادامه گفت: تشکل های غیر دولتی حافظ منافع مصرف کننده و تولید کننده در چرخه و یا زنجیره عرضه و یا تولید محصولات کشاورزی است و مستلزم آن است که دولت در این امر مداخله نکند.

وی افزود: وزارت جهاد کشاورزی نباید در هر امری مداخله کنند و با دستور و باید نمی‌تواند کار جلو رود بلکه مقتضیات این فرایند خود تعیین کننده است.

گلباف عنوان کرد: واسطه گران عنصر اصلی و تعیین کننده هستند. به دلیل اینکه سرمایه دارند و با سرمایه می‌توانند بازار را دست بگیرند.

وی افزود: در کشورهای دیگر مانند کانادا، تشکل‌ها نقش اساسی را به همراه دارند، تولید کننده ها تولید کرده و محصولات خود را به تشکل ها، تحویل می‌دهند و تمام امور توزیع، فراوری و تمامی امور را تشکل ها انجام داده و اگر نیاز به واردات وجود داشته باشد، همان را انجام می دهند و ما در وزارت جهاد کشاورزی نیز اعتقاد قوی به این مسئله داریم.

از ظرفیت تشکیلات تخصصی مردمی و بخش خصوصی استفاده نمی‌شود
پیشه ور رئیس سازمان صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور همچنین اظهار داشت: انتظار می‌رود که به زنجیره ارزش توجه شود. در حال حاضر در مقطعی تولید صورت می‌گیرد، لیکن مجموعه صنایع تبدیلی به دیگری واگذار شده است. در این میان بازار می‌تواند نقش بسزایی را ایفا کند.

وی افزود: از ظرفیت تشکیلات تخصصی مردمی و بخش خصوصی استفاده نمی‌شود و به قدر کافی آنها را به بازی نمی‌گیرند. پیشه ور بیان کرد: اگر هم بخواهیم میدان‌داری کنم شرایط فراهم نیست. ساختار ایجاد شده و سامانه ای طراحی کرده ایم و تقریبا ملی و تمام اطلاعات کشاورز به صورت میدانی بررسی شده است.