در سال‌های اخیر، خروج سرمایه از کشور افزایش یافته است؛ اما بررسی فرآیند خروج ارز از کشور توسط ایرانیان بعضاً حاکی از رفتار هیجانی و تأثیر به سزای تبلیغات رسانه‌ای سوداگران در مورد سرمایه‌گذاری در برخی کشورهای همسایه دارد.

بر اساس آمار، املاک و مستغلات ترکیه، یکی از مقاصد اصلی سرمایه ایرانیان در سال‌های اخیر بوده است. البته آمار رسمی دقیقی در این زمینه وجود ندارد اما برخی صاحب‎نظران و مقامات مسئول در طول سال‌های اخیر، آمارهای مختلفی را به رسانه‌ها ارائه کرده‌اند.

مجتبی یوسفی، عضو هیات رئیسه مجلس در مهرماه بیان کرده بود، از ۹۷ تا ۹۹ معادل ۷ میلیارد دلار ارز برای خرید ملک در ترکیه از کشور خارج شده است. همچنین یاسر جبرائیلی، رئیس مرکز ارزیابی و نظارت راهبردی اجرای سیاست‌های کلی نظام در تحلیل شخصی عنوان کرده بود: «در ۳ماهه نخست ۲۰۲۱، اتباع ایرانی ۱۶۰۰ واحد خانه در ترکیه خریداری کرده‌اند که باتوجه به شرایطی که آنکارا در نظر گرفته، می‌توان گفت برای هر واحد حداقل ۲۵۰هزار دلار هزینه شده است. این یعنی در این شرایط ارزی، ظرف ۳ماه حداقل ۴۰۰میلیون دلار ارز بی‌زبان کشور صرف خرید ملک فقط در ترکیه شده است.» البرز حسینی، عضو کمیسیون عمران مجلس هم در آبان‌ماه امسال میزان سرمایه‌ای که شهروندان ایرانی امسال برای خرید ملک در ترکیه هزینه‌ کرده‌اند را ۳۰۰ میلیون دلار اعلام کرده و آن را سقوط آزاد در سرمایه ملی توصیف کرده بود. به گفته وی رقم خروج سرمایه از ایران معادل ۴۴ برابر بودجه عمرانی در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰ برابر درآمد نفتی شش ماهه نخست سال جاری بوده است.

ناآگاهی ایرانیان از خطرات سرمایه‌گذاری در املاک ترکیه

فضاسازی گسترده برای خرید ملک و مهاجرت به ترکیه در حالی بین ایرانیان رواج پیدا کرده است که بسیاری از آنان از مخاطرات و ریسک سرمایه‌گذاری در املاک ترکیه ناآگاه هستند.

«سیر صعودی موج‌های تورمی سالیانه»، «کاهش ارزش لیر»، «بازدهی منفی سرمایه‌گذاری دلاری به نسبت املاک ایران»، «وجود قوانین تبعیض‌آمیز معاملات املاک علیه مهاجران»، « کلاهبرداری و فروش املاک فاقد جواز به مهاجران»، «شیوع بیکاری در بین جوانان ترک»، «نبود اشتغال برای مهاجران» از جمله مواردی بوده است که ایرانیان مقیم ترکیه در سال‌های اخیر به نحوی با آن مواجه و درگیر بوده‌اند.

میانگین قیمت مسکن در ترکیه در ژوئن ۲۰۲۱ (خرداد- تیر ۱۴۰۰) نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۹ درصد افزایش یافته است؛ این در حالی است که در همین بازه زمانی قیمت لیر نسبت به دلار بیش از ۳۰ درصد کاهش ارزش داشته است. به عبارت دیگر سرمایه‌گذاران در مسکن ترکیه نه تنها سود نکرده‌اند، بلکه ۱۰ درصد ضرر نیز کرده‌اند.

از سوی دیگر بر اساس آمارهای بانک مرکزی، میانگین قیمت هر متر مربع واحد مسکونی در کشورمان در همین بازه زمانی (خرداد ۱۴۰۰ نسبت به خرداد ۱۳۹۹) بیش از ۵۶ درصد افزایش یافته است؛ بنابراین سرمایه‌گذاری دلاری در املاک و یا حتی سپرده ارزی در داخل ایران می‌توانست بیشترین بازدهی را برای ایرانیان به ارمغان آورد.

در شرایطی که شاهد موج مهاجرت به ترکیه هستیم باید توجه داشته باشیم که نرخ بیکاری ترکیه در آستانه عبور از ۱۲ درصد قرار گرفته است. نرخ بیکاری این کشور در ۱۲ ماهه منتهی به جولای به ۱۲ درصد رسیده که این رقم در مقایسه با مدت مشابه ماه قبل 1.4 درصد بیشتر شده است. این نرخ بیکاری، بیشترین نرخ بیکاری ثبت شده ترکیه در ۳ ماه اخیر محسوب می‌شود. طی این مدت، جمعیت افراد بیکار ۵۰۶ هزار نفر افزایش یافته و به ۳ میلیون و ۹۰۲ هزار نفر رسیده است.

کاهش روزافزون ارزش لیر

ارزش لیر در برابر دلار در یک سال اخیر نزدیک ۳۸ درصد کاهش داشته است. البته این اتفاق ناظر به یک سال اخیر نیست و بررسی‌ها نشان می‌دهد از ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ بیش از ۵۰۰ درصد ارزش لیر کاهشی بوده است. به عبارت دیگر با توجه به کاهش ارزش لیر، سرمایه‌گذاران در این کشور چه در بلندمدت و چه در کوتاه‌مدت، اگر ضرر نکرده باشند؛ در صورت کسر تورم مسکن از کاهش ارزش پول ترکیه، سودی هم نکرده‌اند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد از اوایل سال ۲۰۱۵ تا ۸ ماهه ۲۰۲۱، ایرانی‌ها در مجموع ۲۳ هزار و ۶۴ فقره ملک در این کشور خریداری کرده‌اند که اگر حداقل سرمایه‌گذاری را ۲۵۰ هزار دلار (رقم پذیرش تابعیت) درنظر بگیریم، ایرانی‌ها طی ۶ سال اخیر، ۵ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار فقط در املاک ترکیه سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

همچنین طی سال‌های ۲۰۱۳ تا سال ۲۰۲۱ ایرانی‌ها در مجموع ۴ هزار و ۵۱۱ شرکت در ترکیه تاسیس کرده‌اند که برآورد می‌شود حدود ۳ میلیارد دلار نیز در این بخش سرمایه‌گذاری شده باشد. البته سرمایه‌گذاری در سهام و دیگر اقسام سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها در ترکیه و امارات چندان مشخص نیست و باید منتظر ارقام عجیب‌تر نیز باشیم.