ایران بالاترین سهم را در پرداخت یارانه انرژی در جهان دارد. ایران در سال ۲۰۲۰ میلادی حدود پنج میلیارد دلار یارانه در بخش نفت، ۱۲.۵ میلیارد دلار در بخش برق و ۱۲.۲ میلیارد دلار در بخش گاز پرداخت کرده است که در مجموع ۲۹.۵ میلیارد دلار یارانه به انرژی اختصاص داده است.

این در شرایطی است که مجموع یارانه پرداخت شده انرژی در جهان عددی حدود ۱۸۱ میلیارد دلار بوده است. بنابراین ایران در سال گذشته ۱۶.۲ درصد از کل یارانه پرداخت شده به حامل‌های انرژی را به خود اختصاص داده است.

این در حالی است که در سال ۲۰۲۰ مقدار یارانه پرداختی انرژی در جهان ۴۰ درصد کمتر از سال ۲۰۱۹ بوده و با رقمی حدود ۱۸۱ میلیارد دلار به پایین‌ترین سطح از سال ۲۰۰۷ تاکنون رسید و به عبارتی دیگر حدود ۵۰ میلیارد دلار کمتر از سال ۲۰۱۹ بوده است.

آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که در مجموع یارانه پرداخت شده در بخش برق در جهان در سال گذشته میلادی، عددی معادل ۵۰ میلیارد دلار بوده است که از این میزان ۱۲.۵ میلیارد دلار معادل ۲۵ درصد سهم ایران است.

مصرف برق ایران سالیانه معادل ۹۰ میلیارد کیلو وات ساعت برآورد می شود. قیمت محاسبه برای گاز بها حدود ۸۰ تومان در هر کیلو وات ساعت است و این در حالی است که قیمت هر کیلو وات ساعت برق در فوب خلیج فارس یک‌هزار تومان است. با یک حساب ساده مشخص می‌شود که مصرف‌کنندگان خانگی فقط حدود هشت درصد از قیمت فوب خلیج فارس برق را در کشور پرداخت می‌کنند.

در واقع درآمد دولت با توجه به مصرف سالیانه و قیمت ۸۰ تومان برای هر کیلووات ساعت ۷.۲ هزار میلیارد تومان است و این در حالی است که اگر برق را به قیمت فوب خلیج فارس به فروش می رساند، این درآمد به ۹۰ هزار میلیارد تومان در سال افزایش پیدا می‌کرد.

سهم ۳۳ درصدی ایران از یارانه گاز جهان

شرایط در پرداخت یارانه انرژی به گاز بسیار بدتر است. مجموع یارانه پرداخت شده به بخش گاز در سال ۲۰۲۰ حدود ۳۵ میلیارد لار بوده که ایران با پرداخت ۱۲.۲ میلیارد دلار یارانه در این بخش سهمی بیش از ۳۳ درصدی را به خود اختصاص داده است.

این در حالی است که ایران دومین کشور دارنده ذخایر گاز جهان است و ظرفیت تولید گاز آن نیز بیش از یک میلیارد متر مکعب در روز است، اما برای تامین سوخت زمستانی نیروگاه‌ها با مشکل رو به رو است.

مشترکان خانگی گاز در حالی این سوخت را به قیمت ۱۳۰ تومان در هر متر مکعب می‌خرند که قیمت گاز در فوب خلیج فارس هر متر مکعب چهار هزار تومان است. بنابراین ایرانی‌ها فقط سه درصد از قیمت واقعی گاز را پرداخت می‌کنند.

مصرف گاز ایران سالیانه ۶۵ میلیارد متر مکعب در سال برآورد می‌شود.

ایرانی‌ها سالی ۳۵ میلیارد لیتر بنزین می‌سوزانند

بنزین در ایران یارانه بالایی دریافت می کند و با وجود آنکه در یک دهه گذشته همواره تلاش شده تا این یارانه کاهش پیدا کند اما در عمل هر بار، با رشد قیمت دلار و نوسانات قیمت نفت، افزایش قیمت بنزین داخلی بعد از گذشت چند سال بی اثر شده و دوباره قیمت داخلی آن از قیمت های جهانی فاصله گرفته است.

غیر واقعی بودن قیمت بنزین در کنار عدم بهینه‌سازی مصرف سوخت و مصرف بالای بنزین در خودروهای ایرانی، افزایش مصرف بنزین در کشور را دامن زده است.

ایرانی‌ها سالی ۳۵ میلیارد لیتر بنزین مصرف می کنند. قیمت بنزین یارانه ای در ایران ۱۵۰۰ تومان و به نرخ دوم سه‌هزار تومان است. این در شرایطی است که قیمت بنزین با توجه به رشد قیمت نفت در فوب خلیج فارس حدود ۲۰ هزار تومان برآورد می‌شود.

با توجه به این اعداد در صورت مصرف بنزین یارانه‌ای، ایرانی‌ها فقط ۷.۵ درصد از قیمت واقعی بنزین را پرداخت می‌کنند.

با توجه به این موارد، در حالی که قیمت واقعی حامل‌های انرژی با توجه به مصرف یک میلیون میلیارد تومان است، ایرانی‌ها فقط ۶۸ هزار میلیارد تومان آن را پرداخت می‌کنند.

اگرچه اکنون دولت در تلاش است تا با پلکانی‌کردن محاسبه قیمت گاز و برق از مصرف‌کنندگانی که خارج از الگوی مصرف قرار دارند، هزینه بیشتری دریافت کند، اما همچنان پرداخت یارانه انرژی در کشور بسیار بالا است.

در بنزین نیز دولت طرحی را ارائه کرده تا به وسیله آن یارانه بنزین به طور عادلانه در کشور توزیع شود. بر اساس این طرح که البته هنوز در مرحله کارشناسی قرار دارد، یارانه بنزین به جای اختصاص به خودروها، به هر کد ملی تخصیص داده می‌شود و افراد می‌توانند در سامانه‌ای سهمیه بنزین خود را خرید و فروش کنند.