بانک مرکزی در خصوص تمدید مجوز فعالیت صرافی ها بالغ بر 650مورد بازرسی حضوری و بررسی عملکرد این گونه صرافی ها را انجام داده که در نهایت، منجر به تهیه و ارسال حدود 332 مورد اعلام نظر در مورد نحوه فعالیت صرافان مجاز و تمدید یا عدم تمدید، تعلیق و یا ابطال مجوز آنان اقدام شده است.

روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرد: طی سال های گذشته، سامان‌دهی بازار غیر متشکل پولی همواره یکی از اولویت‌های راهبردی بانک مرکزی به شمار رفته است و با آغاز سال 1391 فرآیند سامان بخشیدن به وضعیت موسسات و شرکت‌های تعاونی اعتباری با جدیت بیشتری دنبال شد.

براساس این گزارش، انجام بازرسی‌های متعدد، طراحی سامانه‌های نظارتی، برگزاری نشست‌ها و همایش‌های ادواری با نمایندگان موسسات و ترغیب آنان برای تغییر وضعیت حقوقی و اخذ موافقت اصولی از بانک مرکزی، هماهنگی با دستگاه‌های اجرایی برای جلوگیری از تبلیغات غیرمجاز موسسات و... تنها گوشه‌هایی از تلاش‌های بخش نظارتی بانک برای صیانت از سپرده‌های مردمی و برقراری ثبات و آرامش در فضای پولی و بانکی به شمار می آید.

در زیر به مهمترین تلاش‌های بخش نظارتی بانک مرکزی برای سامان دهی بازار غیرمتشکل پولی اشاره شده است:

صندوق‌های قرض‌الحسنه

در ارتباط با صندوق‌های قرض‌الحسنه ذکر این سابقه مفید خواهد بود که با افزایش تعداد این صندوق ها و بروز اشکالات اساسی و ساختاری و سوء عملکرد مدیران آنان، هیأت محترم وزیران در سال 1363 مسئولیت ساماندهی این دسته از موسسات بازار غیرمتشکل را به بانک مرکزی محول کرد.

لیکن در سال 1370 مجدداً مسئولیت صدور مجوز فعالیت برای صندوق‌های قرض‌الحسنه را به نیروی انتظامی تفویض نمود. در سال 1383 با تصویب قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی مجددا" مسئولیت نظارت بر صندوق های قرض الحسنه به بانک مرکزی محول شد اما به دلیل عدم تصویب دستورالعمل اجرایی نیروی انتظامی تا سال 1388 و حتی در سال 89 نیز اقدام به تمدید مجوزهای صادره می نمود و به دلیل عملکرد ضعیف و نامطلوب برخی از مدیران صندوق‌های قرض‌الحسنه و سوءاستفاده از سپرده‌های مردمی و به خطر انداختن سپرده های آنها از طریق انجام عملیات مالی و اقتصادی غیرمجاز درنهایت، هیأت محترم وزیران طی مصوبه ای درتاریخ 9/11/1381 مسئولیت نظارت و ساماندهی صندوق‌های قرض‌الحسنه را به بانک مرکزی محول کرده بود.

براساس اعلام نیروی انتظامی در جلسه مورخ 30/6/1389که در ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی برگزار شد، از سوی این نهاد انتظامی تعداد3500 مجوز فعالیت برای صندوق‌های قرض‌الحسنه صادر شده که با این وصف تعداد شعب آنان به 8000 واحد می‌رسد.

همچنین حدود بیش از 1500 فقره درخواست صدور مجوز فعالیت به اداره مجوزهای بانکی بانک مرکزی واصل شده که از این تعداد 22 صندوق قرض‌الحسنه موفق به اخذ مجوز فعالیت شده‌اند.

از صندوق‌های قرض‌الحسنه دارای مجوز تاکنون مبلغ 648/115 میلیون ریال سپرده قانونی اخذ گردیده است. همچنین نسبت به اخذ سپرده قانونی از دیگر صندوق‌های قرض ا‌لحسنه دارای مجوز اقدام خواهد شد.

در راستای سامان‌دهی این دسته از فعالان بازار غیر متشکل پولی، نرم‌افزار یکپارچه شفق (شبکه فراگیر صندوق‌های قرض‌الحسنه) برای کنترل کلیه صندوق‌های قرض‌الحسنه کشورتهیه شده و در حال حاضر به صورت آزمایشی در چند صندوق قرض‌الحسنه نصب شده است و پس از نهایی شدن و فعالیت در فضای Web امکانات ویژه ای در اختیار بانک مرکزی قرار خواهد داد و پس از نصب سامانه مذکور امکان اعمال نظارت موثر از فرآیند عملکرد صندوق‌های قرض‌الحسنه به صورت آنی ایجاد خواهد شد.

شایان ذکر است صندوق‌های قرض الحسنه خانوادگی، مساجد، تکایا و صنفی که بدون تبلیغات فعالیت نموده و حجم قابل توجهی از نقدینگی را در اختیار ندارند فعلاً نیازی به اخذ مجوز فعالیت از بانک مرکزی ندارند.

صرافی‌ها

بانک مرکزی در خصوص تمدید مجوز فعالیت صرافی ها بالغ بر 650مورد بازرسی حضوری و بررسی عملکرد این گونه صرافی ها را انجام داده که در نهایت، منجر به تهیه و ارسال حدود 332 مورد اعلام نظر در مورد نحوه فعالیت صرافان مجاز و تمدید یا عدم تمدید، تعلیق و یا ابطال مجوز آنان اقدام شده است.

همچنین در طی سال گذشته بازرسان به استان های مختلف کشور اعزام و یا بازرسان مستقر در استان ها عملکرد کلیه صرافی‌ها را بررسی و گزارش کردند.

به طور کلی می توان طی سال 1391 گزارشات تحلیلی زیادی درخصوص فعالیت ارزی و صرافی ارائه کرد که اهم آن عبارتند از:

- بررسی حضوری وضعیت بازار ارزی
- فعالیت غیر قانونی صرافان غیر مجاز و ارائه راهکار مربوطه.
- انباشت اسکناس های رایج ایران درکشورهای زیارتی و سیاحتی و ارائه راهکار مربوطه.
- تهیه گزارش در مورد شرکتهای فعال فارکس در ایران
- تهیه گزارش تحلیلی در خصوص لزوم ایجاد اتحادیه کشوری یا کانون صرافان ایران در سه مرحله
- تهیه گزارش درخصوص لزوم ایجاد و تهیه نرم افزار حسابداری یکپارچه در سه مرحله
- تهیه و تنظیم گزارش های مختلف در زمینه فعالیت های ارزی صرافان مجاز و غیر مجاز در پنج مرحله.

گفتنی است گزارشات کارشناسی تهیه شده در خصوص سامانه سنا موضوعات مختلفی از جمله مشکلات موجود سامانه، موضوع انتقال سرورها به بانک مرکزی،... به انضمام نامه های کثیری به ادارات مختلف بانک (از جمله ادارات نرم افزار، سخت افزار و....) به منظور هماهنگی و برطرف نمودن برخی مشکلات را در بر می گیرد. تعداد صرافی‌های معرفی شده به گروه جهت نصب سامانه سنا و انجام راهنمایی لازم در سال 1391 حدود 100 صرافی بوده است.

شرکت‌های لیزینگ

آخرین عضو فعال در بازار غیر متشکل پولی، شرکت‌های لیزینگ هستند. این شرکت‌ها عمدتاً در استان تهران مستقر بوده و به بانک‌ها، شرکت‌های خودروسازی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری وابسته اند. طبق اعلام آخرین آمار بیش از 300 شرکت لیزینگ در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت گردیده که بیش از 90 درصد از این شرکت‌ها در تهران مستقر و در حال فعالیت هستند.

به منظور سامان‌دهی شرکت‌های مذکور در سال 86 طی یک فراخوان عمومی از کلیه شرکت‌های لیزینگ دعوت به عمل آمد تا به بانک مرکزی مراجعه و ضمن تکمیل فرم های مربوطه اقدام به اخذ مجوز نمایند. در راستای فراخوان عمومی، کار اجرایی این بانک شروع و بازرسی از حسابها و عملیات آنها در دستور کار بازرسان این بانک قرار گرفت.

اهم اقدامات انجام شده در حوزه لیزینگ به شرح ذیل می‌باشد:

- صدور 35 فقره مجوز فعالیت شرکت لیزینگ پس از بررسی‌های لازم
- بازرسی دوره‌ای و موردی از تمامی شرکت‌های لیزینگ دارای مجوز در طول سال و تمدید مجوز فعالیت آنان در صورت رعایت قوانین و مقررات
- تشکیل کمیته بررسی احراز صلاحیت مدیران عامل شرکت‌های لیزینگ و انجام بررسی های لازم در این خصوص
- رسیدگی به کلیه شکوائیه های حقیقی و حقوقی که از طریق سازمانها و نهادها به این بانک اعلام و ارسال می گردد
نظارت بر حساب ها و عملیات شرکت های لیزینگ و کنترل نرخ سود تسهیلات اعطایی(14 الی 15 درصد) و مفاد بسته سیاستی– نظارتی بانک مرکزی
- صدور بخشنامه های مربوطه به شرکتهای لیزینگ جهت اصلاح عملیات و رعایت قوانین و مقررات ناظر
- تهیه و ارائه گزارش در خصوص سامانه های جامع و یکپارچه شرکت‌های لیزینگ
- تشکیل جلسات متعدد با مدیران عامل شرکت های لیزینگ در خصوص مسائل و مشکلات مختلف فی‌مابین
- تشکیل جلسات متعدد با نیروی انتظامی در راستای هماهنگی هر چه بیشتر جهت اجرای دقیق

قوانین و مقررات ناظر

شایان ذکر است اقدامات بانک مرکزی در خصوص ساماندهی موسسات پولی و جمع آوری 86 شرکت تعاونی اعتبار آزاد که مانند بانک فعالیت می نمودند در تاریخ تشکیل بانک مرکزی بی سابقه بوده است.

تلاش های بانک مرکزی منجر به انضباط مالی در سراسر کشور گردید و موسسات فاقد مجوز که هر از چند گاه با مشکلات مالی مواجه می شدند را ساماندهی نمود و آنهائی که دارای ساختار مالی قوی بودن،د تبدیل به موسسه اعتباری کرد و مابقی را توسط بانکها و موسسات موجود جمع آوری نمود.

این موفقیت مرهون تلاش همه همکاران بوده و با توکل به خدا و استعانت از ولی عصر (عج) وهمکاری تمامی مسئولین اجرایی، قضائی و حمایت مجلس محترم حاصل شده است.