سایت آمریکایی واشنگتن فری بیکن اطلاع داده که صادرات نفت ایران به چین در چند ماه اخیر افزایش یافته است. آمار فروش نفت ایران، به دلیل مسائل امنیتی و تحریم، محرمانه است اما گمرگ چین هم همین ماه اعلام کرده بود که واردات نفت از ایران در ماه دسامبر امسال بیش از ۲۶۰ هزار تن بوده است.

بنا بر گزارش این سایت آمریکایی، ایران از زمان ریاست جمهوری بایدن، ۳۳۷ میلیون و ۸۸۲ هزار و ۵۲۰ بشکه نفت به چین فروخته و ارزش این مقدار نفت حدودا، ۲۲ میلیارد دلار است. این سایت خبری همچنین احتمال داده بود که آمریکا برای نشان دادن حسن نیت خود در مذاکرات برجام، از دور زدن تحریم‌های ایران و فروش نفت به چین، چشم‌پوشی کرده است.

اما اگر این مقدار نفت به چین فروخته شده، پس چرا آثار مشهودی در بازار ارز ندارد؟ این‌ سوالی است که تجارت‌نیوز از مجیدرضا حریری، رئیس اتاق ایران و چین، پرسید.

حریری می‌گوید: منابع بین‌المللی و سایت‌هایی که نفت‌کش‌ها را رصد می‌کنند، می‌گویند میزان فروش نفت ما به چین افزایش قابل‌توجهی یافته است. ما هم اطلاعات خود را از همین سایت‌ها داریم و دولت ایران و چین هیچ اظهار نظری درباره میزان فروش نفت ایران به چین نداده‌اند. بنا بر همین منابع، روایتی وجود دارد که صادرات نفت ما به چین، از ۸۰۰ هزار بشکه در روز هم بیشتر شده است.

تخفیف نفتی به چین

پیش از این دو سناریو درباره پول‌ نفت ایران مطرح می‌شد. سناریوی اول احتمال می‌دادایران نفت می‌فروشد و قادر به انتقال پول آن به کشور نیست؛ بنابراین، همچنان مجبور به تهاتر نفت با سایر کالاهاست.

سناریوی دوم بیان می‌کرد که ایران بخش مهم نفت خود را به چین صادر می‌کند و چین هم تحت شرایط خاصی این پول را به ایران می‌دهد. حدود سه ماه است که قرارداد ایران و چین وارد فاز اجرایی شده است. نشریه پترولیوم اکونومیست همان یک سال پیش که قرارداد منعقد شد گزارشی درباره جزئیات آن منتشر کرد.

بر اساس آن گزارش، چین نفت و گاز ایران را با ۳۰ درصد تخفیف می‌خرد و برای بازپرداخت پول نفت ایران دو سال مهلت دارد. به جز این، چین می‌تواند بازپرداخت بدهی نفتی خود را با یوان چین انجام دهد. امتیاز دیگری که به چین داده شده این است که دو سوم مبلغ خرید نفت و گاز، نقد خواهد بود و یک سوم به شکل کالا و خدمات.

حریری این مطلب را به کلی شایعه می‌خواند. او خاطرنشان می‌کند: همه این ماجرا یک شایعه است. حتی اگر ما هم چنین درخواستی داشته باشیم، چین با وضعیت فعلی بازار انرژی، حاضر نیست امروز از ما نفت بخرد و دو سال بعد به ما پول دهد. اکونومویست و اویل‌پرایس بدون مبنای خاصی این مطلب را منتظر کردند. یک سال از امضای این قرارداد گذشته است و همچنان دولت فشار افکار عمومی از این ماجرا را حس می‌کند. عربستان و چین چنین قراردادی بستند و چین قرار است چنین کاری کنند. عربستان حدود پنج یا شش برابر ما به چین نفت می‌فروشد و قبول کرده پول خود را به یوآن چینی دریافت کند.

البته، معامله‌گران چینی به رویترز گفته‌اند نفت ایران حدود ۶ یا ۷ دلار ارزان‌تر از نفت خاورمیانه است و به جز این، ایران حدود ۵ یا ۶ دلار تخفیفِ نفتی به مشتریانش می‌دهد. رویترز احتمال داده بود که چین جذب، ارزان بودن نفت ایران شده است. این یعنی ایران ماهانه ۹۰ میلیون دلار به چین تخفیف می‌دهد تا این کشور نفت ایران را بخرد. با دلار ۲۸ هزار تومانی، تخفیف نفتی ایران ماهانه دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است.

اگر آن طور که آمار بین‌المللی اعلام می‌کنند، ایران در پنج ماه گذشته، روزانه بیش از نیم میلیون بشکه نفت به چین داده باشد و این روند در کل سال ادامه پیدا کند، ایران سالانه ۳۰ هزار میلیارد تومان به چین تخفیف می‌دهد. اگر بخواهیم متوجه بزرگی این رقم شویم، باید بدانیم این مبلغ، معادل ۱۰ ماه پرداخت یارانه نقدی به کل جمعیت کشور است.

واردات کالا مساوی با دریافت پول نفت است

رئیس اتاق ایران و چین ادامه می‌دهد: منابع ارزی دولت امسال، بیش از پیش است و این یعنی توانسته نفت بیشتری بفروشد. در یک سال گذشته روغن، گندم، شکر و همه کالاهای وارداتی ما به طور متوسط، بیش از ۵۰ درصد رشد قیمت داشت. از سوی دیگر کالاهای وسطه‌ای مورد نیاز ما هم گران شدند. بنابراین، منابع ارزی ما هم افزایش یافته است. واردات ما در سال ۱۴۰۰، حدود ۳۰ درصد رشد داشت.

مدیرمسئول روزنامه همشهری دیروز در توییتی نوشت که وزیر نفت شخصا به او گفت بیشتر درآمد نفتی، صرف ۴۲۰ هزار میلیارد کسری بودجه سال ۱۴۰۰، در دولت قبل شد. بقیه پول نفت هم صرف خرید اقلام غذایی که قیمت جهانی آن افزایش یافت شد.

مجیدرضا حریری بیان می‌کند: ما در سال ۱۴۰۰ کسری بودجه داشتیم. تقریبا نیمی از درآمدهای بودجه ۱۴۰۰ محقق نشد و نصب بودجه، با کسری بسته شده بود. در دوران کرونا، همان طور که قیمت جهانی نفت افزایش یافت، قیمت تمام محصولات هم بیشتر شد. این نکته که ما نفت گران‌تری فروختیم صحیح است اما کالای گران‌تری وارد کشور کردیم. بنابراین طبیعی است که بخش در درآمدهای نفتی صرف کسری بودجه و بخش دیگر صرف واردات شده باشد. ما به طور متوسط در سال ۱۴۰۰ کالاهای موردنیازمان را حدود ۳۶ درصد گران‌تر هم خریدیم. امیدواریم مذاکرات وین باعث رفع تحریم شود تا چنین شرایطی را نبینیم. ما بیش از میزان فروش کنونی پتانسیل فروش نفت داریم.

حق عضویت‌های ایران در گردهمایی‌های بین‌المللی

یکی دیگر از دلایل مشهور نبودن دلارهای نفتی، تمدید حق عضویت ایران در گردهمایی‌های بین‌المللی عنوان می‌شد. برای مثال، بلومبرگ اعلام کرده بود که کره جنوبی ۱۸ میلیون دلار از پول‌های بلوکه‌شه ایران را به حق عضویت به سازمان ملل پرداخت کرد تا ایران به حق رای دست بیابد.

حریری در پایان توضیح می‌دهد: ما چند سال حق عضویت خود در سازمان ملل را نپرداختیم. برای همین هم این پول را از منابع ارزی خارج از دسترس‌مان در کره‌جنوبی، پرداخت کردیم. به هرحال این منابع در دسترس ما نیستند ولی می‌توانیم حق عضویت خود در سازمان‌های بین‌المللی خود را از این محب بپردازیم. از طرفی دیگر رقم‌ حق عضویت، رقم گزافی نیست و همه در حد چند میلیون دلار است.