فولاد به عنوان یکی از مواد اولیه تولید همواره نقش مهمی در رشد اقتصادی؛ اشتغال پایدار و درآمدزایی داشته است، بر اساس آخرین گزارش انجمن جهانی فولاد ایران با تولید ۶.۹ میلیون تن فولاد در سه‌ماهه نخست ۲۰۲۲ به عنوان دهمین فولادساز بزرگ جهان در این دوره شناخته شده است.

به عبارت دیگر ایران در بخش‌های بزرگی از صنعت فولاد با مازاد تولید مواجه است و در بازارهای صادراتی جهان به‌خصوص در مقاطع طویل حضور قابل توجهی دارد؛ از طرف دیگر گره زدن قیمت داخلی قیمت دلار و قیمت جهانی باعث شده علی‌رغم دریافت انرژی یارانه‌ای؛ نیروی کار ارزان و حتی خرید سنگ‌آهن با قیمتی به مراتب پایین‌تر از قیمت جهانی؛ مصرف‌کننده نهایی در سال‌های اخیر با افزایش‌های شدید قیمتی مواجه شود.

وزارت صمت در دوره جدید بعد از یک ماه بررسی بسته پیشنهادی برای تنظیم قیمت بازار فولاد ارائه کرد که شاه‌بیت آن عرضه تمام محصولات زنجیره فولاد در بورس و صادرات به شرط عدم تقاضا محصولات در بورس کالا بود.

از ابتدای سال ۱۴۰۱ اما بازار با دو موضوع جدید مواجه بود؛ یکی شوک قیمتی ناشی از جنگ جهانی که موجب افزایش شدید قیمت کامودیتی‌ها شده بود؛ یکی هم در پیش بودن محدودیت‌های برق برای بخش تولید ناشی از ناترازی تولید و مصرف که از دولت‌های قبل بر جای مانده است.

بنا بر آمار انجمن جهانی فولاد تولید فولاد ایران که در ماه‌های ژانویه تا مارس سال قبل ۷.۲ میلیون تن اعلام شده بود در مدت مشابه ۲۰۲۲ به ۶.۹ میلیون تن کاهش یافته است. افت ۴.۴ درصدی تولید فولاد ایران طی سه‌ماهه نخست سال ۲۰۲۲ در حالی است که کل تولید فولاد جهان در این دوره با افت ۶.۸ درصدی مواجه شده و به ۴۵۶.۶ میلیون تن رسیده است. افت تولید در ایران بیشتر ناشی از محدودیت‌های گاز در فصل سرما بود و حالا همین خطر با محدودیت‌های برق بخش تولید را تهدید می‌کند.

همین دو عامل در کنار نوسانات بازار ارز موجب شد قیمت‌ها در بازار آهن از ابتدای امسال صعودی شود و میلگرد بعضاً تا هزار و ۵۰۰ تومان در هر کیلو هم افزایش داشت؛ اینجا بود که وزارت صمت با اعمال تعرفه صادراتی آرامش را به بازار فولاد برگرداند.

در ابتدا تمام تولیدکنندگان فولاد در قابل این تصمیم ایستادن و پای مجلس هم به موضوع باز شد؛ اما با توجه به فرمول محاسبه تعرفه که هم نفع مصرف‌کننده و هم تولیدکننده در آن دیده شده بود این مقاومت‌ها به جایی نرسید؛ نه بر اساس غوغاسالاری‌ها ارزش سهام شرکت‌های فولادی ریخت نه صادرات متوقف شد؛ اما این تعرفه اثرش را در بازار گذاشت.

البته هم زمان با این تحولات ورق در بازارهای جهانی هم برگشت و روند رو به رشد قیمت شمش و محصولات فولادی در بازارهای جهانی با محوریت سقوط نرخ فولاد در بازار چین معکوس شد. در حالی که جنگ در اروپای شرقی زمینه صعود نرخ تمامی کالاهای زنجیره آهن و فولاد را به وجود آورد، شیوع مجدد و گسترده کرونا در چین و مشاهده شیوع این ویروس در پکن باعث شد تا بازار آهن و فولاد در چین کاهشی شده و از نرخ این محصولات در سایر بازارهای جهانی کاسته شود.

با افت قیمت‌های جهانی و البته قیمت‌های صادراتی فوب خلیج‌فارس تعرفه صادرات مثلاً در مورد شمش فولاد از ۱۷ درصد اولیه ابتدا به ۱۱ و بعد به هشت درصد کاهش پیدا کرد، اما همین نوع تعرفه پلکانی باعث شد نه بازارهای صادراتی آسیب جدی ببینند نه مصرف‌کننده نهایی در داخل کشور اسیر شوک قیمتی دیگری شود.