در هفته‌های اخیر و پس از التهابات سیاسی بین‌المللی، با جوسازی‌های رسانه‌ای دلالان در بازارهای فردایی موجی از نوسانات در بازار ارز رخ داد که با تصمیم سران قوا و افزایش اختیارات بانک مرکزی، این روند متوقف شد و هم‌اکنون روند معکوس به خود گرفته است.

بانک مرکزی در چارچوب اختیارات جدید، مجموعه‌ای از اقدامات را در دستور کار قرار داد که تاکنون آثار خوبی در بازار داشته است. محور اقدامات سیاستگذار پولی، تقویت بازار رسمی در برابر بازارهای غیررسمی بوده که در اولین گام در این زمینه، هفته گذشته ساعات کار بازار متشکل ارزی افزایش یافت.

سلسله اقدامات بانک مرکزی

اما بانک مرکزی گام‌های بعدی را محکم‌تر برداشت. روز یکشنبه ۲۲ خردادماه علی صالح‌آبادی صرافان بزرگ کشور را به ساختمان میرداماد فراخواند تا سیاست‌های جدید ارزی را برای آنها تبیین نماید.

بلافاصله بعد از این جلسه خبر مهمی از میرداماد مخابره شد؛ بانک مرکزی اعلام کرد که صرافی‌ها از این‌ پس مجازند تا ارز اسکناس صادرکنندگان را با نرخ توافقی، خریداری و به متقاضیان ارز بدون محدودیت بفروشند. این خبر خیلی زود در بازار پیچید و از همان ساعات نخست تأثیر خود را نشان داد.

گفتنی است، پیش‌ از این صادرکنندگان می‌توانستند ارزهای خود را صرفاً به صرافی‌های عضو بازار متشکل بفروشند، اما با مجوز جدید بانک مرکزی کلیه صرافی‌های مجاز، اجازه دارند تا ارزهای صادرکنندگان را با نرخ توافقی خریداری کنند. این تصمیم موجب گردید هم تعداد صرافی‌های خریدار ارز بیشتر شود و هم تمایل صادرکنندگان برای عرضه ارز با قیمت بازار بیشتر شد.

تغییر روند دلار

در نتیجه تصمیم اخیر، نرخ دلار در بازار آزاد که روز یکشنبه از ۳۳ هزار تومان هم عبور کرده بود عقب‌گرد محسوسی پیدا کرد. احمد لواسانی؛ رئیس سابق کانون صرافان ساعتی قبل در گفت‌وگو با ایبِنا گفت: به دلیل کاهش تقاضا در برابر افزایش عرضه ارز صادراتی، شاهد افت هزار و ۲۰۰ تومانی نرخ دلار در صرافی‌ها هستیم.

وی اظهار داشت: در حال حاضر روند عرضه و تقاضا در صرافی‌ها به‌گونه‌ای است که صادرکنندگان به دلیل نگرانی از کاهش نرخ ارز، اقدام به عرضه حجم انبوهی از ارزهای صادراتی خود به شبکه صرافی‌ها کرده‌اند.

محمد کشتی آرای؛ کارشناس بازار طلا و جواهر نیز در گفتگو با ایبنا از عقب‌گرد قیمت سکه به کانال ۱۵ میلیون با ریزش نرخ دلار خبر داد؛ قیمت سکه در روزهای گذشته از ۱۶ میلیون تومان عبور کرده بود.

ابتکار جالب برای حفظ ذخایر ارزی

اما نکته مهم در اقدام جسورانه بانک مرکزی، ابتکاری بود که برای حفظ ذخایر ارزی بانک صورت گرفت. ظرافت تصمیم اخیر در این است که در عمل از همان ارز موجود در بازار که در دست صادرکنندگان وجود داشت برای تنظیم بازار استفاده کرد و از روش مرسوم ارزپاشی از ذخایر ارزی کشور خودداری کرد.

رئیس‌کل بانک مرکزی اخیراً اعلام کرده است که ذخایر اسکناس ارزی کشور در وضعیت بی‌سابقه‌ای قرار دارد ولی کارشناسان معتقدند دولت نباید همچون موارد گذشته، این ذخایر ارزشمند بی‌مهابا استفاده شود، بنابراین اقدام اخیر سیاست‌گذار پولی برای به جریان انداختن ارز موجود در بازار و حفظ ذخایر کشور هوشمندانه و قابل‌ توجه است.

پرهیز از ارزپاشی

عباس علوی راد؛ کارشناس مسائل اقتصادی دراین‌رابطه تصریح کرد: در این مداخله به شکل سنتی همه انتظار داشته و دارند که بانک مرکزی ارزپاشی کند و منابع ارزی کشور را در حساس‌ترین شرایط کشور به بازار عرضه کند و در مقاطع کوتاه‌مدت بتواند کنترلی را بر افزایش قیمت ارز در بازار آزاد و کل فضای بازار داشته باشد.

این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: آنچه که در حال حاضر در خصوص مداخله بانک مرکزی رخ‌داده به نظر می‌رسد در عین حالی که به دنبال کنترل نوسانات است؛ یک هوشمندی دارد تا در دام افزایش ارز و ارزپاشی سابق نیفتد و ضمناً انفعال هم در مقابل این التهابات نداشته باشد.

کامران سلطانی‌زاده؛ عضو شورای‌عالی کانون صرافان هم تأکید کرد: فعلاً با این مصوبه، بانک مرکزی نیازی ندارد که از منابع ارزی خودش استفاده کند و این اقدام بسیار مثبتی برای بازار ارز خواهد بود.

سیاستی که جواب داد

اظهارات بازیگران اصلی بازار ارز در کنار پیش‌بینی کارشناسان این حوزه نشان می‌دهد روند کاهشی در بازار ارز شروع شده و ادامه‌دار خواهد بود.

احمد مهدوی؛ دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی روز دوشنبه در نشست رئیس‌کل بانک مرکزی با مدیران صنعت پتروشیمی گفت: اقدام بانک مرکزی مبنی بر خرید ارز صادرکنندگان از سوی صرافی‌ها یک قدم به جلو بود و باید تدبیری اتخاذ شود که ارز به‌راحتی وارد کشور شود. نباید به بازار ساختگی که برخی به آن بازار سیاه می‌گویند نگاه شود باید تاحدامکان این بازار کوچک شود. در حال حاضر پتروشیمی‌ها ارز خود را با التماس ۲۵ هزار تومان می‌فروشند؛ این نرخ‌های بازار غیررسمی معلوم نیست از کجا می‌آید؟

وی از عرضه ۳ میلیارد و ۲۷۰ میلیون دلار ارز پتروشیمی‌ها به سامانه نیما در دو ماه و ۲۰ روز اخیر خبر داد و گفت: این میزان عرضه جدا از ارزهایی است که برای واردات موردنیاز خودمان استفاده کردیم و پیش‌بینی ما این است که تا پایان امسال حداقل ۱۵ میلیارد دلار ارز وارد کشور خواهیم کرد.

کاهش تقاضاهای کاذب

با تغییر معادلات در بازار ارز، به‌تدریج کفه ترازو به سمت عرضه سنگین‌تر شده است. حمیدرضا جیهانی؛ کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با ایبِنا، خاطرنشان کرد: باتوجه‌به فاصله زیادی که هم‌اکنون نرخ نیما و سنا با بازار آزاد دارد، جذابیت خوبی برای تجار و صادرکنندگان ایجاد خواهد شد که ارز فیزیکی خود را به صرافی‌ها ارائه کنند. این کار موجب افزایش عرضه خواهد شد و به دنبال آن بخش زیادی از تقاضای سفته‌بازانه و کاذبی که طی چند هفته اخیر در اثر انتظارات تورمی و کنش‌های سیاسی در کشور به وجود آمده بود، کاهش می‌یابد.

این کارشناس افزود: به‌تبع این اتفاق، فشار روی دلار حواله نیز کاهش می‌یابد و جذابیت انتقال حجم بیشتری از ارزهای حاصل از صادرات به کشور، بازار داخل را تعدیل خواهد کرد؛ بنابراین تصور بنده این است که طی روزهای آتی با کاهش نرخ دلار مواجه خواهیم شد.

تقویت ارزش ریال

به‌این‌ترتیب انتظار می‌رود با استمرار روند فعلی، تا حدودی التهاب بازار فروکش کرده و ریال بتواند کم‌کم خود را احیا کند. حسن حیدری؛ استاد اقتصاد دانشگاه در این باره به خبرنگار ما گفت: اقدام جدید بانک مرکزی اقدام خوبی است، چرا که اگر ازیک‌طرف اختلاف نرخ آزاد و نیما افزایش یابد و از طرف دیگر انتظار افزایش نرخ ارز وجود داشته باشد، صادرکنندگان یا ارز خود را نمی‌فروشند و یا دیرتر عرضه می‌کنند، اما وقتی که فروش ارز صادرکننده به صرافی مجاز باشد، اتفاقاً صادرکنندگانی ارز خود را در بازار می‌فروشند که می‌خواهند برای دوره جدید فعالیت خود ریال تأمین کنند و این کار خودبه‌خود صادرات را تقویت می‌کند و باعث می‌شود ازیک‌طرف عرضه ارز زیاد شود و از طرف دیگر ارزش ریال تقویت گردد؛ بنابراین تصمیم خیلی خوبی بوده است.

وی یادآور شد: از طرف دیگر هرچند تقاضاهای رسمی دسته‌بندی مشخصی دارند، اما خیلی تقاضاهای دیگر هم وجود دارد که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت ولی وقتی که ارز صادرکنندگان در شبکه صرافی‌ها عرضه می‌شود، این افراد می‌توانند ارز موردنیاز خود را تأمین کنند تا فشاری به ذخایر بانک مرکزی وارد نشود.

این استاد اقتصاد دانشگاه درباره راهکارهای کنترل نرخ ارز عنوان کرد: در بلندمدت هیچ راهی برای کنترل نرخ ارز وجود ندارد مگر اینکه نقدینگی کنترل شود و ریشه کنترل نقدینگی هم ازبین‌بردن کسری بودجه دولت است.