به طور کلی دو راهبرد متفاوت در مواجهه با تحریم نفتی در کشور مطرح شده است؛ راهبرد اول که در دولت‌های یازدهم و دوازدهم اجرایی شد، معتقد بود که شکست تحریم‌ها از مسیر مذاکره با آمریکا و رفع تحریم میسر می‌شود.

راهبرد دوم نیز معتقد است که تنها راه شکست تحریم‌های نفتی، بی‌اثر کردن آن با بازارسازی برای نفت ایران و رهایی از خام‌فروشی نفت است.

*تنها دستاورد مذاکره با آمریکا در صادرات نفت چه بود

تصویر 1، میزان صادرات نفت ایران در 8 سال دولت یازدهم و دوازدهم را نشان می‌دهد. راهبرد اصلی دولت روحانی برای فروش نفت ایران بر توافق با آمریکا متمرکز شده بود.

اجرای این راهبرد در حوزه فروش نفت ایران یک «فایده» و یک «هزینه» را در پی داشت. طبق تصویر، پس از اجرای برجام صادرات نفت ایران به 2 میلیون بشکه در روز رسید، اما پس از شکست برجام صادرات نفت ایران نه به یک میلیون بشکه قبل از پذیرش برجام بلکه به روزانه 100 الی 200 هزار بشکه در روز کاهش یافت.

تصویر 1

این موضوع موجب شد که در مجموع هزینه و فایده راهبرد توافق با آمریکا برای افزایش فروش نفت ایران سر‌به‌سر شود و میانگین صادرات نفت ایران در دولت روحانی به 1.1 میلیون بشکه در روز برسد، رقمی که قبل از پذیرش برجام و در شرایط فعلی نیز توسط دولت سیزدهم به فروش می‌رسد.

در واقع تنها دستاورد مذاکره با آمریکا در فروش نفت ایران، این بود که نمودار صادرات نفت را از حالت خطی به حالت سینوسی با همان میانگین تغییر داد به طوری که در مجموع هزینه و فایده سربه‌سر شد (تصویر 2).

تصویر 2

*معمای درآمد نفتی ایران در 10 سال تحریمی

این اتفاق تقریبا در حوزه درآمدهای نفتی ایران نیز رقم خورد. تصویر 3 درآمدهای نفتی ایران از 2010 تا 2022 را طبق آمار اوپک نشان می‌دهد. طبق تصویر، میانگین درآمدهای نفتی ایران در 8 سال دولت روحانی معادل 37.5 میلیارد دلار بوده است.

با روی کار آمدن دولت سیزدهم در نیمه دوم سال 2021 و افزایش صادرات نفت ایران به چین، درآمد نفتی ایران 230 درصد نسبت به سال 2020 افزایش یافت و به بیش از 25 میلیارد دلار رسید.

تصویر 3

طبق پیش‌‌بینی‌ها، درآمد نفتی ایران در سال 2022 معادل 36 میلیارد دلار خواهد بود که تقریبا با میانگین درآمد نفتی در دولت قبل برابری می‌کند.

ضمن اینکه باید توجه داشت هنوز راهکاری دولت سیزدهم ذیل راهبرد بی‌اثر کردن تحریم نفتی با بازارسازی نفت و رهایی از خام‌فروشی نفت هنوز به طور کامل اجرایی نشده است که در صورت اجرا برآوردها حاکی از درآمد سالانه 50 میلیارد دلاری ایران نیز خواهد بود.