طی روزهای اخیر بازار ارز با کاهش محسوس قیمت‌ها همراه شد؛ فعالان بازار علت این افت را افزایش فشار فروشنده‌ها در بازار می‌دانند و تاکید دارند که در صورت ادامه همین روند می‌توان به‌زودی شاهد ریزش بیشتر قیمت‌ها در بازار بود. در روز گذشته 24 مرداد ماه کاهش نرخ دلار به گونه‌ای پیش رفت که بهای آن تا 29 هزار تومان هم افت کرد و قیمت فروش هر سکه تمام طرح امامی در صرافی‌های تهران نیز در این روز به ‌طور میانگین به قیمت ۱۴ میلیون و ۱۸۰ هزار و ۵۰۰ تومان درج شد که نسبت به روز ماقبل آن ۱۲۰ هزار تومان کاهش داشت و هر سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم نیز به‌ طور متوسط در صرافی‌های پایتخت به مبلغ ۱۳ میلیون تومان اعلام و تا ۱۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان در نوسان بود.

این روزها در بورس تهران، پتانسیل‌ رشد قیمت سهام و بازگشت سرمایه‌های گریزان با نگاه مثبت به احتمال احیای برجام، مشاهده می‌شود. انتظار می‌رود با احیای برجام، سرمایه‌های سرگردان از دیگر گزینه‌های سرمایه‌گذاری به ویژه بازارهای سفته‌بازی همانند ارز و مسکن خارج شده و بخش قابل توجهی از آن راهی بازار سهام شود. بازار ملک هم در حال واکنش به تحولات برجامی است. طبق شواهد، تقاضای ملک (چه برای سرمایه‌گذاری و چه مصرفی) در حال کاهش است. تعداد معاملات انجام‌شده در پایتخت از اوج حدودا ۱۴ هزار معامله در خرداد ماه (سقف ۴ ساله) عقب‌نشینی کرده و طبق آمار بانک مرکزی ۲۶درصد و طبق داده‌های مرکز آمار نزدیک به ۴۰درصد کاهش داشته است. کاهش تقاضا در بازار مسکن را مشاهدات میدانی هم تایید می‌کند. در این شرایط این سوال مطرح می‌شود که آیا روند کاهشی نرخ دلار پس از توافق برجام نیز ادامه پیدا می‌کند یا اینکه اقتصاد ایران با این ارقام خود را هماهنگ کرده است؟

پتانسیل کاهش نرخ دلار وجود دارد

مرتضی عزتی، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در این باره به «اعتماد» گفت: در صورتی که اقتصاد ایران را به حال خود بگذارند و تلاطمی در آن ایجاد نشود و مشکلاتی در بازار و فضای سیاسی و نظامی کشور به وجود نیاید مسلما نرخ دلار پایین‌تر هم خواهد آمد. بازار عرضه و تقاضا با این ظرفیت و پتانسیل به گونه‌ای پیش می‌رود که نرخ ارزهای خارجی بین 10 تا 15درصد افت خواهند کرد و در صورتی که در برجام توافقاتی حاصل شود سرعت افت قیمت‌ها هم بیشتر می‌شود، چراکه امیدها بیشتر خواهد شد و وضعیت بازارها هم بهبود می‌یابد و این قضیه بر صادرات و هزینه واردات و تقاضا در بازار ارز هم تاثیرگذار است.

جهت‌یابی بازارها در آستانه برجام/ پتانسیل کاهش نرخ دلار وجود دارد؟

عزتی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر خریدها در بخش تولید با دلار 32 هزار تومانی انجام می‌شود و کلیه محاسبات نیز با این نرخ انجام می‌گیرد آیا چسبندگی قیمت‌ها اجازه افت بیشتر قیمت‌ها را خواهد داد یا خیر، خاطرنشان کرد: معمولا در تولید کالاها قاعده این‌گونه است که قیمت‌گذاری‌ها انجام می‌شود و در صورتی که هزینه‌ها با شدت زیادی افت کنند و به عنوان مثال به یک‌باره 50درصد قیمت‌ها کاهش پیدا کنند تولیدکنندگان برای اینکه رقابت‌پذیری بیشتری در بازارها داشته باشند به سرعت قیمت‌ها را کاهش می‌دهند اما در صورتی که کاهش هزینه‌ها چندان بالا نباشد و در حد 3 تا 5درصد باشد بهترین گزینه‌ای که تولیدکنندگان خواهند داشت این است که به صورت موقتی تا زمانی که بازار به تثبیت برسد روی کالاهای‌شان تخفیف اعمال کنند که به نوعی کاهش قیمت محسوب می‌شود اما در برخی کالاها و خدمات نیز که کشش قیمتی بیشتری دارند ممکن است قیمت‌ها را کاهش دهند.

بیشترین ریزش‌ها در بازار ارز و بعد از آن در بازارهای طلا و سکه است

این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که در صورت احیای برجام پناهگاه پول‌ها کدام بازار خواهد بود و احتمال ریزش قیمت‌ها در کدام بازار بیشتر است نیز گفت: بیشترین ریزش‌ها در بازار ارز و بعد از آن در بازارهای طلا و سکه است که وابستگی شدیدی به نرخ ارز دارند و بازار کالاهای قاچاق هم افت می‌کند اما برای سرمایه‌گذاران بهترین بازار با توجه به قیمت موجود در بازار اوراق بهادار همین بازار سهام دارند البته سهامی که صادرات محور هستند و تلاطم شدیدی هم ندارند که می‌تواند بهترین محل برای سرمایه‌گذاران باشد.

عزتی ادامه داد: نسبت تغییرات نرخ دلار نسبت به تغییرات شاخص سهام بیشتر بود به گونه‌ای که می‌بینیم نرخ دلار بسیار بیشتر از شاخص‌های بورس رشد داشته‌اند، البته یک بخشی از پایین بودن قیمت‌ها در بازار سهام به دلیل همین تحریم‌ها بود که نمی‌گذارند بنگاه‌های اقتصادی به خوبی فعالیت کنند و سودآوری خوبی داشته باشند این در حالی است که با حذف تحریم‌ها قیمت مواد اولیه افت می‌کند و بازار صادرات به روی این کالاها باز می‌شود و فعالیت‌های تولیدی رونق می‌گیرد و آن زمان انتظار این است که سوددهی سهم‌ها بالا برود و ارزش سهام هم افزایش پیدا کند.

قیمت دلار طی 4 سال 7 برابر شد

این کارشناس اقتصادی افزود: در حالی که قیمت سهم‌ها حدودا 4 برابر شده اما قیمت دلار نسبت به نیمه اول سال 1397 بیش از 7 برابر شده است که مهم‌ترین علت این موضوع تحریم‌ها بود که موجب کاهش شاخص سهام شد اما با حذف تحریم‌ها این نسبت به یکدیگر نزدیک خواهد شد. او ادامه داد: البته یکی دیگر از علت‌های افت شاخص سهام عملکرد بد دولت در عرضه سهم‌های بنجل به بازار بود و بخش دیگر هم به دلیل ناامیدی از بازگشت برجام بود که شاخص‌های بورس را تا یک میلیون و 200 هزار واحد هم پایین آورد، این در حالی است که هم‌اکنون این رقم به بیش از یک میلیون و 400 یا 500 هزار واحد نیز رسیده است اما به محض حذف تحریم‌ها شاخص‌های بورس می‌تواند تا 20درصد رشد داشته باشد.

قیمت خودرو افت می‌کند اما مسکن تغییری نخواهد کرد

این اقتصاددان در مورد بازار خودرو نیز گفت: قطعا اگر برجام با اطمینان بالایی برگردد قیمت خودرو حتما افت خواهد کرد و اگر اجازه واردات درست خودرو داده شود قیمت‌ها افت می‌کنند، نه واردات خودرویی که بود و دولت از دلالان حمایت می‌کرد و بیش از 3 برابر قیمت دلاری آن به دست مصرف‌کننده می‌رسید که نه تنها هیچ کمکی به اقتصاد کشور نکرد بلکه تنها جیب دولت و دلالان را پر کرد و با انواع عوارض و واسطه‌گری سه برابر قیمت به دست مصرف‌کنندگان رسید و کمک چندانی هم به رقابت در بازار داخلی نکرد و تنها بازار داخلی خودرو را غیررقابتی‌تر و با عرضه کالای کم‌کیفیت‌تر همراه ساخت. عزتی با اشاره به قیمت مسکن نیز افزود: احتمال اینکه قیمت مسکن در دوره‌ای کوتاه متوقف شود بالاست و این روند با کاهش اندکی همراه خواهد بود و باید گفت شوک‌هایی که در اقتصاد وارد می‌شود روی قیمت مسکن چندان تاثیرگذار نیستند و آن‌هم به این علت است که عرضه مسکن و قابلیت جابه‌جایی آن بسیار محدود است و در کوتاه‌مدت تغییرات آن نزدیک به صفر خواهد بود.