بعد از برگزاری یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری و افزایش خوش‌بینی‌ها نسبت به چشم‌انداز سیاسی و اقتصادی کشور، بازار ارز با سیر نزولی قیمت‌ها روبه‌رو شد. کاهش قیمت‌ها در بازار در حالی بود که یک گروه از تولیدکنندگان صادرات‌گرا، کاهش نرخ ارز را به نفع خود در کوتاه مدت نمی‌دیدند و گروه دیگر که نیازمند واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات صنعتی هستند، آن را مساوی با کاهش هزینه‌های تولید و بازدهی مطلوب ارزیابی می‌کردند. اینکه چه قیمت ارزی برای تولید مطلوبیت دارد، سوالی است که در گفت‌وگو با فعالان اقتصادی بررسی شده است. به گفته فعالان اقتصادی، نرخ دقیقی را در مورد ارز نمی‌توان اعلام کرد؛ اما ثبات قیمت‌ها در بازار و عدم‌نوسان‌های شدید در قیمت‌ها، مهم‌ترین پارامتر برای تولیدکنندگان به منظور برنامه‌ریزی در تولید است.

بررسی قیمت مطلوب ارز برای تولید

«هر دلار 2000، 3000، 4000 تومان و ...»، کدام قیمت مطلوب تولید است؟ به دنبال افزایش خوشبینی‌ها به بهبود اوضاع اقتصادی و سیاسی کشور بعد از برگزاری یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، قیمت ارز در بازار با شیب نزولی همراه شد، به طوری که قیمت هر دلار آمریکا از 3600 تومان در روزهای قبل از انتخابات به قیمت‌هایی چون 2950 تومان نیز نزول کرد. شیب نزولی قیمت دلار اما بعد از چند روز، بار دیگر روند صعودی گرفت و هم‌اکنون بین 3300 تا 3400 تومان در نوسان است. در این میان، برخی مسوولان دولتی در حوزه اقتصاد بر سیاسی بودن جریان قیمت‌ها تاکید داشته و معتقدند: «بازار ارز تحت‌تاثیر فشارهای سیاسی است که با تعدیل شدن آن، بازار به سمت کاهش قیمت‌ها می‌رود.» به گفته برخی کارشناسان، با تغییر دولت تا یک ماه آینده و افزایش امید به بهبود فضای کسب و کار، کاهش قیمت دلار در بازار و افزایش ارزش پول ملی در آینده محتمل است. این موضوع اگر چه می‌تواند برای بسیاری از تولیدکنندگان که نیازمند تامین ارز با قیمت پایین هستند، مثبت باشد، اما برخی کاهش شدید قیمت‌های ارز را به ضرر تولیدکنندگان صادرات‌گرا می‌دانند. اینکه قیمت مطلوب ارز برای تولید چیست، محور گفت و گوی «دنیای اقتصاد» با فعالان اقتصادی است.

 
ثبات قیمت‌ها، اولویت تولید

موسی غنی‌نژاد، اقتصاددان و استاد دانشگاه با بیان اینکه قیمت مطلوب ارز قیمتی است که بازار آن را تعیین می‌کند، گفت: بالا بودن قیمت ارز در بازار علامتی از کمیابی منابع ارزی است، اما آنچه برای بخش تولید کشور مهم است ثبات قیمت‌ها است.

وی با بیان اینکه در صورت کاهش قیمت ارز و نزدیک شدن آن به قیمت فعلی ارز مبادله‌ای، تولیدکنندگانی که به صادرات رو آورده‌اند، دچار مشکل می‌شوند، گفت: قیمت دقیقی را در مورد ارز نمی‌توان اعلام کرد، اما ثبات قیمت‌ها در بازار و عدم نوسان‌های شدید در قیمت‌ها، مهم‌ترین پارامتر برای تولیدکنندگان به منظور برنامه ریزی در تولید است.

 
بررسی سهم واردات در تولید

حسین راغفر، اقتصاددان و استاد دانشگاه الزهرا نیز در مورد قیمت مطلوب برای تولید و اینکه آیا با کاهش شدید قیمت ارز، تولید صادرات‌گرا متضرر می‌شود؟ گفت: این سوال بسیار پیچیده است و از جوانب مختلفی باید بررسی شود. وی با بیان اینکه باید مشخص شود که چه میزان از تولید صادرات‌گرا به واردات مواد اولیه وابسته است، گفت: وابستگی صنایع کشور به واردات مواد اولیه یکسان نیست، ممکن است صنایعی که بیش از بقیه به واردات وابسته اند، از بابت افزایش قیمت ارز، با افزایش هزینه تولید روبه‌رو شده و امکان رقابت‌پذیری خود را از دست بدهند.

راغفر با بیان اینکه سهم تولید صادرات‌گرا از کل تولید کشور نیز باید مشخص شود، گفت: صادرکنندگان پیش از این موظف بودند که ارز حاصل از صادرات کالا را به کشور (به رغم اینکه در اختیار دولت هم قرار ندهد) وارد کنند. ورود این منابع ارزی عملا روی قیمت ارز تاثیرگذار بود، اما هم‌اکنون با افزایش محدودیت در مبادلات پولی، کالا به جای ارز وارد کشور می‌شود.

 
قیمت‌های کنونی بالا است

این استاد دانشگاه با بیان اینکه هم‌اکنون قیمت ارز بسیار بالا است، در مورد زمین خوردن تولید صادرات گرا با کاهش قیمت ارز، گفت: این منطق غلطی است که عده‌ای همه مسائل کشور را از دریچه صادرات ببینند. بخش تولید هم‌اکنون نیازمند تامین ماشین‌آلات، مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای است؛ بنابراین برای ادامه حیات با توجه به نیازهای وارداتی باید از مزیت نسبی برخوردار باشد.

راغفر با بیان اینکه اگر هزینه تولید بالا باشد، امکان رقابت با تولیدکننده خارجی وجود ندارد، گفت: در حال حاضر کشور چین ارزش پول ملی‌اش را ثابت نگه داشته تا کالاهای صادراتی‌اش با قیمت ارزان تری عرضه شود. وی با اشاره به ضرورت احیای تولید در داخل کشور گفت: در شرایط کنونی باید با تدوین سیاست‌های درست ارزی، تولید داخلی را ارتقا دهیم و بعد به فکر صادرات باشیم.

استاد دانشگاه الزهرا با بیان اینکه در حال حاضر سهم اصلی صادرات کشور را محصولات پتروشیمی در بر می‌گیرند، گفت: در حالی که صنعت پتروشیمی بیشتر از آنکه کاربر باشد، سرمایه بر است.

 
تعیین قیمت متناسب با نیازها

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به شرایط کنونی، چه قیمت ارزی را مناسب برای تولید می‌دانید؟ گفت: یک فرمول یکسان برای قیمت ارز نمی‌توان در نظر گرفت که قابل تعمیم به همه صنایع باشد؛ اما قیمت ارز در درجه اول باید متناسب با نیازهای تولید تعیین شود. در کنار نیازهای تولیدکننده داخلی، دولت باید مشوق‌ها و حمایت‌هایی را نیز در نظر بگیرد. وی یکی از اقدامات حمایتی دولت را کمک برای ایجاد واحدهای تحقیق و توسعه به منظور ارتقای کیفیت محصولات دانست و گفت: در همه کشورهای صنعتی، دولت‌ها با تخصیص یارانه به بخش‌های تحقیق و توسعه، هزینه تولید در بنگاه‌ها را کاهش می‌دهند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه با توجه به نیازهای متفاوت صنایع مختلف، دولت می‌تواند حمایت‌های متفاوتی را نیز برای هر صنعت در نظر بگیرد، گفت: در شرایط کنونی به نظر من اعلام اینکه ارز باید در چه محدوده قیمتی باشد، منطق اقتصادی ندارد. در واقع نباید مشکلات بخش تولید را صرفا به نحوه قیمت گذاری تقلیل داد، بلکه باید به پارامترهای دیگری نیز توجه داشت.

 
عدم تناسب قیمت ارز، تورم و قدرت خرید

آرمان خالقی، عضو کارگروه حمایت از تولید ملی و عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران نیز با بیان اینکه قیمت ارز و محدوده مناسب آن یک مساله چند وجهی است، گفت: در حال حاضر تولیدکنندگان خود را با قیمت‌های کنونی وفق داده‌اند، اما به دلیل نوسانات گذشته قیمت ارز و افزایش هزینه تمام شده کالاها، قدرت خرید مردم کاهش یافته است.

وی افزود: در حال حاضر تولیدکنندگان کالاهای اساسی فروش دارند، اما تولیدکنندگان کالاهای لوکس به دلیل افزایش هزینه‌ها و کاهش قدرت خرید مردم، ظرفیت تولید را کاهش داده‌اند. خالقی با بیان اینکه افزایش هزینه‌ها و تورم فعلی تناسبی با درآمد ندارد، گفت: تولیدکننده باید بداند که با افزایش قیمت ارز و فشار تورمی، مصرف کننده همچنان می‌تواند کالاهایش را بخرد. این تناسب هنوز درست نشده است و تولیدکنندگان را دچار مشکل می‌کند.