نیاز کشور به برنج سالانه ۳ میلیون تن برآورد می‌شود که از این میزان معمولا ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن در کشور تولید و ۵۰۰ هزار تن از طریق واردات تامین می‌شود. اما در سال زراعی گذشته به واسطه خشکسالی، میزان تولید برنج به یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن رسید و این موضوع زمینه‌ساز مشکلات متعددی در بازار شد. اما با توجه به اظهارات مسوولان و فعالان این حوزه، در سال جاری به واسطه افزایش تولید و آغاز فصل برداشت، باید منتظر کاهش چشمگیر قیمت‌ها باشیم.

افزایش۳۰ درصدی تولید برنج

در همین رابطه دبیر انجمن تولیدکنندگان برنج ایران با اشاره به کاهش قیمت برنج در کشور گفت: با وجود اینکه تصور می‌شد امسال با کاهش تولید برنج روبه‌رو شویم، اما بارندگی‌‌‌های اخیر موجب افزایش کمی و کیفی تولید برنج در شمال کشور شد که همین امر در روند کاهش قیمت این محصول اثرگذار است. جمیل علیزاده‌شایق اعلام کرد: با آغاز فصل برداشت برنج و افزایش ۳۰ درصدی تولید برنج ایرانی در سال جاری، قیمت‌‌ این محصول در بازار با کاهش محسوسی روبه‌رو است. وی ادامه داد: علاوه بر شرایط آب ‌‌و هوایی مناسب، یکی دیگر از دلایل افزایش تولید برنج استقبال کشاورزان از کشت دوم برنج (برنج رتون) است. یعنی به دلیل افزایش قیمت برنج در کشور، بخش عمده‌‌‌ای از کشاورزان مازندرانی اقدام به کشت دوم این محصول کرده‌‌‌اند که موجب افزایش تولید شده و بر اساس برآوردها به نظر می‌‌‌رسد که امسال میزان تولید برنج بیش از ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تن باشد. به گفته دبیر انجمن تولیدکنندگان برنج، نرخ این کالا در استان مازندران به‌‌ تازگی به کیلویی ۸۰ هزار تومان نیز رسیده و قیمت برنج در استان گیلان نیز اکنون حدود ۱۰۰ هزار تومان است. در حال حاضر شاهد عرضه برنج ایرانی در فروشگاه‌های زنجیره‌‌‌ای با قیمت کیلویی ۶۴ تا ۸۶ هزار تومان و برنج هندی درجه یک با قیمت ۳۰ تا ۳۷ هزار تومان هستیم.

ازدیاد عرضه و رکود بازار

محمد‌جواد خاکزاد مشاور نظام صنفی کشاورزی نیز با اشاره به افزایش بیش از ۳۰ درصدی تولید برنج در سال جاری می‌گوید: ازدیاد عرضه در پیک برداشت و رکود بازار، از علل اصلی افت قیمت در بازار محسوب می‌شود و برآوردها حاکی از آن است که امسال تولید برنج به ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن برسد.

ورود برنج ‌‌ تازه به بازار

این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که به گفته فعالان بازار، در آستانه ورود برنج ‌‌ تازه به بازار، بسیاری از مردم دست از خرید برنج‌‌ موجود در بازار کشیده و منتظر ورود برنج‌‌ تازه هستند. بنابراین همین موضوع باعث شده که همزمان با افزایش عرضه برنج‌‌ سال گذشته از سوی دلالان به بازار، تقاضا برای این برنج‌‌ها کمتر شود و بدین‌ترتیب قیمت برنج رو به کاهش بگذارد. این در حالی است که به عقیده فعالان این حوزه، کاهش قیمت برنج ایرانی منجر به ضرر و زیان کشاورزان خواهد شد.

ضرر کشاورزان با کاهش قیمت‌ها

در این راستا رئیس اتحادیه شالیکوبی‌داران استان مازندران با اشاره به اینکه هنوز نمی‌توان میزان دقیق کاهش قیمت برنج را تعیین کرد، معتقد است: چنانچه روند کاهشی قیمت‌‌‌ها به گونه‌‌‌‌‌ای باشد که برنج‌‌‌های طارم و‌‌ هاشمی با نرخ کمتر از ۱۰۰ هزار تومان به دست مصرف‌کننده برسند و کمتر از ۸۰ هزار تومان نصیب کشاورز شود، برنج‌کاران متضرر خواهند شد. محمد‌باقر ابراهیمی متذکر شد: دولت می‌تواند برنج‌‌‌های پرمحصولی مانند ندا، شیرودی و فجر را که برای حمایت از کشاورز خرید تضمینی می‌کند، خریداری کند تا هر زمان دلالان قصد افزایش قیمت برنج را داشتند، به بازار وارد شوند تا جلوی رشد بی‌رویه قیمت‌‌‌ها را بگیرند.

سوداگران مسبب تقاضا برای برنج خارجی

وی با انتقاد از حضور سوداگران در بازار برنج تشریح کرد: افزایش قیمت برنج سودی برای کشاورز به همراه ندارد. دخل و تصرف واردکنندگان برنج در قیمت‌‌‌ها زیاد است. واردکنندگان برنج که در عین حال اقدام به خرید برنج ایرانی هم می‌کنند، قیمت آن را بالا برده‌اند. چون با گران شدن برنج ایرانی، واردات برنج خارجی با هدف پایین آمدن نرخ برنج ایرانی افزایش پیدا می‌کند. به عقیده ابراهیمی، سوداگران برنج کسانی هستند که برنج خارجی در انبارهای خود دپو کرده‌‌اند و با گران شدن برنج ایرانی، مصرف‌‌کننده را مجبور به خرید برنج خارجی می‌کنند، در شرایطی که برنج خارجی هم با افزایش قیمت روبه‌رو شده است.

مقاومت کشاورزان در کاهش قیمت

این فعال صنفی همچنین با اشاره به روند نوسانات قیمت برنج در ماه‌های اخیر گفت: برنج تا خرداد امسال با قیمت حدود ۷۰ تا ۷۵ هزار تومان از کشاورزان خریداری می‌شد و بعد از شکسته‌گیری و بسته‌بندی به ۹۰ هزار تومان می‌‌‌‌‌رسید و حدود ۱۰۰ هزار تومان به مصرف‌کننده فروخته می‌شد، اما از ۱۵ خرداد نرخ برنج به یکباره به ۱۰۰ هزار تومان رسید. بر اساس اعلام ابراهیمی، در استان‌های شمالی حدود ۱۰ تا ۱۵ هزار تن برنج از سال گذشته در کارخانه‌ها مانده است و حالا با ورود برنج‌‌ تازه به بازار، کشاورزان مقاومت می‌کنند که برنج را ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تومان به کارخانه‌‌‌داران بفروشند تا جوابگوی هزینه‌های تولید آنها باشند، زیرا می‌‌‌‌‌دانند قیمت برنج در گذشته به ۱۰۰ هزار تومان رسیده است.

کوتاه شدن دست دلالان

در این بین مدیر جهاد کشاورزی رشت با اعتقاد به اینکه کشت قراردادی در برخی از شالیزارها موجب شده که امسال دست دلالان کوتاه شود، معتقد است: کوتاه شدن دست دلالان از بازار برنج موجب می‌شود که سود بیشتری از تولید برنج به شالیکاران برسد. مسعود اسدی‌‌‌پرور قیمت خرید برنج از کشاورزان را بین ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تومان اعلام کرده و گفته است: خوشبختانه در سال جاری وضعیت شالیزارها خوب است و پیش‌بینی می‌شود امسال برنج سفید بیشتری در رشت نسبت به سال گذشته برداشت شود. ضمن اینکه برنامه داریم سال آینده میزان کشت قراردادی را در شالیزارهای رشت ارتقا دهیم.

کشت قراردادی برنج

بدیهی است که افزایش تولید مهم‌ترین ابزار برای کنترل قیمت است و با افزایش هر چه بیشتر عرضه، قیمت کالاها نیز نزولی خواهد شد. از همین رو دولت برنامه کشت قراردادی را برای محصولات اساسی از جمله برنج دنبال می‌کند و در این راستا وزارت جهاد کشاورزی قراردادی با ستاد اجرایی فرمان امام (ره) منعقد کرده تا در بیش از ۵ میلیون هکتار از زمین‌های کشاورزی کشور به روش کشت قراردادی محصول تولید کند. در همین راستا کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که این مدل می‌تواند نقش مهمی در افزایش تولیدات کشاورزی کشور از جمله کالاهای اساسی نظیر برنج داشته باشد.

تقویت تولید برنج ایرانی

در همین راستا طی روزهای اخیر محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور با تاکید بر اینکه رویکرد اصلی دولت تقویت تولید برنج ایرانی است، گفته است: واردات برنج در ایام اخیر اقدامی جهت تعادل‌بخشی به بازار و تنظیم عرضه و تقاضا بود، اما رویکرد اصلی دولت این است که از واردات برنج درصورت آسیب به تولید داخل جلوگیری شود. به گفته وی، ظرفیت‌های سه استان شمالی کشور در بخش کشاورزی بسیار گسترده است؛ به گونه‌ای که اگر به نحو مطلوب از این ظرفیت‌ها استفاده شود، از محل درآمدهای حاصله می‌توان بخش زیادی از هزینه‌های موردنیاز کشور را تامین کرد. ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی نیز در این زمینه تاکید کرده است: با توجه به ظرفیتی که کشور در تولید برنج دارد، نباید واردات برنج داشته باشیم. با افزایش دوره کشت به راحتی می‌توان مقدار مورد نیاز کشور را تولید کرد.

سهم واردات در بازار داخلی

با این حال، بخش عمده‌ای از برنج مصرفی خانوارها از محل واردات تامین می‌شود و در ماه‌های اخیر با افزایش بی‌رویه قیمت برنج ایرانی، بسیاری از خانوارها به مصرف برنج وارداتی روی آورده‌اند. در همین رابطه امیر طالبی، معاون بازرگانی خارجی شرکت بازرگانی دولتی ایران با اعلام اینکه بخشی از نیاز بازار برنج کشور از طریق واردات انجام می‌شود، درباره دلایل رشد قیمت برنج در کشور معتقد است: بخشی از افزایش قیمت این محصول در کشور به دلیل رشد هزینه‌های تولید است. ضمن اینکه، طی ماه‌های اخیر افزایش ۲۵ درصدی قیمت برنج در مبادی وارداتی، بر رشد قیمت این محصول در داخل کشور تاثیر گذاشت.

شرایط خاص در بازارهای بین‌المللی

وی با اشاره به اینکه شرکت بازرگانی دولتی ایران در راستای تنظیم بازار برنج، این کالا را از کشورهای هند، پاکستان و تایلند به کشور وارد و در بازار توزیع می‌کند، اظهار کرد: شروع فصل برداشت و افزایش عرضه برنج داخلی به بازار، در کاهش قیمت این محصول موثر خواهد بود، هرچند قیمت برنج خارجی در کشور افزایش چندانی نداشته است. به گفته این فعال بخش خصوصی، در حال حاضر شرایط خاصی در بازارهای بین‌المللی کالاهای اساسی حاکم است. فرارسیدن فصل برداشت برنج در کشورهای تولیدکننده و افزایش عرضه آن در بازارهای جهانی، بر کاهش قیمت این محصول تاثیر خواهد گذاشت. ضمن اینکه تمایل برای افزایش ذخایر برنج و سایر کالاهای اساسی در بسیاری از کشورهای جهان را نیز باید در ثبات نسبی یا نوسانات احتمالی قیمت‌‌‌ها در نظر بگیریم.