اردیبهشت ماه سال جاری بود که سامانه یکپارچه تخصیص خودرو با هدف تجمیع برنامه‌های فروش و جلوگیری از عرضه قطره چکانی خودروها، آغاز به کار کرد. مسئولان وزارت صمت امید داشتند که با تجمیع فرایند قرعه کشی در یک سامانه هم شفافیت فروش افزایش یابد و هم به تدریج بساط قرعه کشی برچیده شود.

البته آنطور که منطقی معاون وزیر صمت گفته تاکنون بیش از ۷۰ درصد خودروهایی که پیش از این مشمول قرعه کشی بودند از فرایند قرعه کشی خارج شده و در قالب طرح‌های خارج از قرعه کشی، به فروش می رسند.

‏‬ریزش عرضه در سامانه یکپارچه

بر این اساس، در دور نخست قرعه کشی با توجه به اینکه همه خودروها مشمول قرعه کشی شده بودند، نزدیک به ۱۷۷ هزار دستگاه خودرو عرضه شد که در این دور بیش از ۴ میلیون و ۱۵۷ هزار نفر برای خرید خودرو ثبت نام کردند.

در این دور با توجه به میزان عرضه خودروها و میزان تقاضای ثبت شده، شانس برنده شدن کمتر از ۵ درصد بود.

در دور دوم نیز با توجه به خروج ۵ خودرو از فرایند قرعه کشی، تعداد خودروهای عرضه شده به یکباره کاهش چشمگیری یافت و به حدود ۷۷ هزار دستگاه رسید؛ با این حال تعداد ثبت نام کنندگان نسبت به دور اول نزدیک به ۲ میلیون نفر بیشتر شد، به گونه‌ای که در این دور بیش از ۶ میلیون و ۵۷ هزار نفر متقاضی خرید خودرو از سامانه شدند.

به این ترتیب، با توجه به میزان عرضه و تقاضای ثبت شده، شانس برنده شدن به ۱.۳ درصد رسید.

همچنین در دور سوم که از امروز چهارشنبه آغاز شده، دوباره همچون دور قبلی تعداد خودروهای عرضه شده کاهش یافت و به ۶۰ هزار دستگاه رسید؛ یعنی میزان عرضه در این دور نسبت به دور اول ۶۶ درصد کاهش یافته است. البته آنطور که مسئولان وزارت صمت اعلام کرده اند ۱۱ خودرو از فرایند قرعه کشی خارج شده اند و شاید دلیل کاهش عرضه همین موضوع باشد.

حال اگر در این دور هم مانند دور قبلی در حدود ۶ میلیون نفر ثبت نام کنند یعنی شانس برنده شدن به یک درصد می‌رسد.

بنابراین در مجموع سه دور قرعه کشی که از اردیبهشت ماه آغاز شد، در حدود ۳۱۴ هزار دستگاه خودرو عرضه شده است، این در حالیست که صمتی ها وعده عرضه ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار خودرو در هر دور از قرعه کشی را داده بودند.

در دور سوم ۳۰ درصد خودروها سهم مردم عادی شده است

موضوع دیگر در مورد قرعه کشی آنکه در این دور مقرر شده ۵۰ درصد از خودروهای عرضه شده سهمیه طرح جوانی جمعیت (ثبت نام مادران) و ۲۰ درصد دیگر نیز سهمیه دارندگان خودروهای فرسوده باشد؛ یعنی در مجموع ۳۰ درصد از خودروهای عرضه شده برای متقاضیانی است که در این دو دسته بندی قرار نمی‌گیرند.

بنابراین، در دور سوم قرعه کشی خودرو تنها ۱۸ هزار دستگاه خودرو نصیب افرادی می‌شود که دو شرط جوانی جمعیت و خودروهای فرسوده را ندارند و اینکه این ۱۸ هزار دستگاه چه کمکی به بهبود وضعیت بازار خودرو می‌کند جای تأمل دارد.

غالب ثبت نام کنندگان، دنبال چه خودروهایی هستند؟

نکته قابل توجه آنکه بررسی‌ها نشان می‌دهد اقبال عمومی به خرید خودروهای عرضه شده در قرعه کشی بیشتر است و اگرچه ۱۱ خودرو از فرایند قرعه کشی خارج شده اند اما به دلیل کاهش قدرت خرید، اختلاف قیمت خودروهای مشمول قرعه کشی با خودروهای آزاد و تفاوت فاحش قیمت کارخانه تا بازار که بعضاً تا ۱۰۰ درصد هم می‌رسد، غالب خریداران به دنبال خرید خودروهای عرضه شده در سامانه یکپارچه هستند.

به عنوان نمونه می‌توان به تقاضای ثبت شده برای دو خودروی پژو ۲۰۶ تیپ ۲ با قیمت حدود ۱۵۰ میلیون تومان و پژو پارس سال با قیمت حدود ۱۶۵ میلیون تومان (در دور دوم قرعه کشی) اشاره کرد؛ به این ترتیب پژو ۲۰۶ تیپ ۲ تعداد یک میلیون و ۱۴۲ هزار و ۴۹۶ نفر و برای پژو پارس سال ۲ میلیون و ۲۲۱ هزار و ۹۱۵ نفر ثبت نام کرده بودند آن هم در حالی که به طور کلی ۳ هزار دستگاه ۲۰۶ تیپ ۲ و ۴ هزار و ۵۰۰ دستگاه پژو پارس سال عرضه شده بود.

همین وضعیت نشان می‌دهد که اگرچه وزارت صمت تاکید می‌کند که رفتارهای هیجانی و تقاضاهای کاذب در این بازار کاهش یافته اما واقعیت چیز دیگری را نشان می‌دهد.

وضعیت بازار خودرو

نکته آخر هم آنکه هدف از تجمیع قرعه کشی خودروها همانطور که گفته شد، افزایش و بهبود عرضه و کنترل نسبی بازار خودرو بود با این حال آنطور که فعالان بازار می‌گویند، بازار خودرو همچنان از کمبود خودرو رنج می‌برد و میزان خودروهای تزریق شده به این بازار متناسب با انتظارات نیست.

قیمت‌ها نیز در این بازار اگرچه طی ۲ ۳ ماه اخیر افزایش محسوسی نیافته اما کاهش قابل لمسی هم نیافته است؛ بنابراین اینکه معاون وزیر صمت اعلام می‌کند آرامش به بازار خودرو بازگشته نمی‌تواند چندان با واقعیت همخوان باشد زیرا آرامش به وضعیتی اطلاق می‌شود که هم فاصله قیمتی بین کارخانه و بازار کنترل شده باشد و هم میزان تزریق به حدی باشد که نتوان از کلمه «کمبود» در مورد آن استفاده کرد.

در جدول زیر میانگین قیمت خودروهای پر تیراژ مدل ۱۴۰۱ در بازار قابل ملاحظه است.