روز گذشته دبیر انجمن صنایع لبنی از افزایش 15 درصدی قیمت انواع لبنیات خبر داد که قیمت‌های جدید 81 قلم کالای لبنی از امروز اعلام می‌شود.

افزایش قیمت محصولات لبنی در حالی صورت می‌گیرد که پیش از این کارشناسان و متخصصان بهداشتی بارها در خصوص مخاطرات افزایش قیمت محصولات لبنی هشدار داده‌اند و آنرا تهدیدی جدی برای سلامتی جامعه می‌دانند.

*افزایش 200 درصدی قیمت بعد از حذف یارانه شیر

البته این هشدارها از دو سال پیش بعد از اجرای هدفمندی یارانه‌ها در آذر سال 89 و حذف یارانه 500 میلیارد تومانی مصرف شیر در تیر ماه 1390 ادامه دارد، اما به رغم این هشدارهای جدی از آن زمان تاکنون بیش از 200 درصد قیمت محصولات لبنی افزایش یافته است.

*سرانه مصرف شیر کشور کمتر از نصف میانگین جهانی

دولت تا دو سال پیش سالانه 750 میلیارد تومان یارانه(500 میلیارد تومان به مصرف کننده و 250 میلیارد تومان شیر مدارس) یارانه می‌داد تا به نوعی محصولات لبنی با قیمت کمتری دست مصرف کننده برسد و سرانه مصرف در جامعه بالا رود اما به رغم این تلاش‌ها توانست سرانه مصرف را تنها تا نصف میانگین جهانی بالا ببرد.

*سرانه مصرف شیر کشورهای توسعه یافته 6 برابر ایران

در حالی که سرانه مصرف در دنیا به عنوان شاخص توسعه یافتگی و سلامت جامعه محسوب می‌شود، میانگین مصرف جهانی شیر 165 کیلوگرم، میانگین مصرف کشورهای توسعه یافته 500 کیلوگرم اما میانگین مصرف شیر در کشور 80 کیلوگرم دو سال پیش بود و کشور بر اساس برنامه پنجم توسعه برنامه‌ریزی کرده است که سرانه مصرف شیر را تا پایان برنامه به 168 کیلوگرم برساند.

*مشکل سرانه مصرف شیر از زمان قطع یارانه شروع شد

دولت یارانه 500 میلیارد تومان شیر مصرف کننده را در تیر ماه سال 90 قطع کرد با این وعده که با حمایت از تولید و تامین نهاده آنها قیمت تمام شده تولید را پایین بیاورد و از این طریق قیمت شیر کاهش یابد و مصرف  کننده بتواند شیر بیشتری بخرد.

اما عملا چه اتفاقی افتاد، دولت 300 میلیارد تومان برای تامین نهاده دامداران اعتبار تعیین کرد تا در مدت سه سال قیمت نهاده مدیریت شود اما تنها 100 میلیارد تومان آنرا پرداخت کرد، اولا این میزان اعتبار با یارانه سالانه 500 میلیارد تومان که به مصرف کننده داده می‌شد قابل قیاس نیست و رقم خیلی کمتری بود که بتواند قیمت نهاده را تنظیم کند از سوی دیگر این میزان اعتبار هم کامل پرداخت نشد.

نتیجه این شد که قیمت نهاده ماه به ماه روند صعودی خود را ادامه دهد به طوری که سال گذشته بحران جدی در تامین و قیمت نهاده دام و طیور کشور اتفاق افتاد، قیمت‌های نهاده به دلیل متکی به واردات بودن -سالانه حدود 7 میلیون تن واردات نهاده داریم- گرانی ارز، حضور مافیا در بدنه واردات نهاده که سالهاست ریشه دوانده است همه و همه باعث شد که قیمت تمام شده تولید بالا برود.

در این میان طی این دو سال فشار دامداران و صنایع لبنی به سازمان حمایت برای افزایش قیمت شیر مرتب بیشتر و بیشتر می‌شد و در بسیاری موارد این سازمان که در مقابل تامین نیازهای آنها ناتوان بود بالاجبار تن به خواسته‌های آنها در مورد افزایش قیمت داد.

در دوره‌ای هم سازمان حمایت به دلیل بدهی 600 میلیارد تومانی که وزارت صنعت به کارخانه‌های لبنی داشت درخواست‌های آنها برای افزایش قیمت را اجابت می‌کرد.

و نتیجه این شد که در طول این دو سال بعد از حذف یارانه شیر قیمت شیر خام و فراورده‌های لبنی تا 200 درصد افزایش یافت.

*کاهش 22 درصدی سرانه مصرف شیر

به هر حال بعد از گذشت دو سال از حذف یارانه شیر در حالی که بر اساس برنامه پنجم توسعه قرار است بعد از دو سال سرانه مصرف شیر به 168 کیلوگرم یعنی دو برابر فعلی برسد اما گزارش‌هایی مبنی بر کاهش سرانه مصرف از میزان فعلی وجود دارد.

مشاور صنایع لبنی می‌گوید: بر اساس مطالعه‌ای که در شهرهای بالاتر از 100 هزار نفرانجام شده است، از دو سال پیش که یارانه شیر حذف شد، سرانه مصرف این ماده حیاتی 22 درصد کاهش یافته است.

در صورتی که این کاهش 22 درصدی را حساب کنیم سرانه مصرف شیر در کشور که قبلا حدود 80 کیلوگرم بود به حدود 64 کیلوگرم کاهش یافته است.

* توزیع شیر مدارس هم به درستی اجرا نشد

سالانه 250 میلیارد تومان هم به عنوان یارانه شیر مدارس پرداخت می‌شد تا در طول دوره تحصیلی 70 نوبت به هر دانش آموز شیر داده شود.

اما مشاور انجمن صنایع لبنی معتقد است: حتی این میزان توزیع شیر نیز کافی نبود و  دولت به جای اعمال سیاست‌های مناسب برای افزایش سرانه مصرف شیر در کشور طرح شیر مدرسه نیز به طور ناقص اجرا می‌شود به طوری که امسال کاهش 30 تا 50 درصدی عرضه شیر در مدارس را شاهد هستیم و 70 نوبت توزیع سالهای گذشته به 30 نوبت می‌رسد.

یکی از دلایلی که برای عدم توزیع مناسب شیر مدارس مطرح می‌شود عدم همکاری کارخانه‌های لبنی است اما  مدیرعامل یکی از کارخانجات لبنی خراسان رضوی می‌گوید: پول کارخانه‌های لبنی را نمی‌دهند، در مهرماه سال گذشته با آموزش و پرورش خراسان شمالی، رضوی و جنوبی قرارداد توزیع شیر استریل در سطح استان را امضاء کردیم، اما متاسفانه 500 میلیون تومان هزینه توزیع شیر در سطح استان پرداخت نشده است. 

به هر حال همه علل و عوامل گفته شده منجر به این شد که مصرف شیر کشور کاهش یابد و با ادامه افزایش‌ قیمت‌ها احتمال کاهش دوباره سرانه مصرف وجود دارد.

*مخاطرات جدی در کمین جامعه

فواید شیر بر کسی پوشیده نیست و در این مجال هم فرصت بیان آن نیست، اما بر اساس اظهار نظر متخصصان این ماده حیاتی هیچگونه جایگزینی در طبیعت ندارد.

در زیر به برخی ضررهایی که در صورت استفاده کمتر از این ماده حیاتی گریبانگیر انسان و جامعه می‌شود اشاره می‌شود.

پوکی استخوان، کاهش مقاومت فرد در برابر بیماری‌ها، کوتاهی قد به ویژه در کودکان و نوجوانان، ابتلا به بیماری های استخوانی، دندان و لثه، ایجاد شرایط مناسب برای ابتلا به بیماری های عفونی و مشکلات بینایی از جمله آنها است.

مشاور انجمن صنایع لبنی با بیان اینکه سالمندان کشور 20 سال زودتر از سالمندان سایر کشورها زمینگیر می‌شوند و هزینه‌های زیادی را روی دوش خانواده‌ها می‌گذارند، می‌گوید: در کشور شاهد گذر جمعیتی بسیار وحشتناکی هستیم و همه سکوت کرده‌اند،‌سونامی سالمندی در کشور وجود دارد، 8 درصد جمعیت کشور معادل 2/6 میلیون نفر سالمند هستند و طی 4 دهه آینده این جمعیت 24 درصد یعنی 26 میلیون نفر خواهد رسید.

*1200 میلیارد تومان هزینه شکستگی استخوان

چمنی در حالی که مصرف شیر را برای جلوگیری از پوکی استخوان موثر می‌داند معتقد است: سالانه 120 هزار شکستگی ناشی از پوکی استخوان وجود دارد و اگر هزینه درمان این شکستگی‌ها محاسبه شود سالانه 1200 میلیارد تومان برای کشور هزینه دارد.

در هر ساعت 3/2 نفر به دلیل عارضه شکستگی استخوان در کشور می‌میرند و هر ساعت 8/6 نفر به دلیل پوکی استخوان برای تمام عمر زمینگیر می‌شوند.

*یارانه بخش کشاورزی درکشورهای پیشرفته

به هر حال اگر سرانه مصرف شیر در کشورهای پیشرفته 4 برابر کشورمان است به دلیل حمایت‌هایی است که از سوی دولت آنها  برای تولید کننده، مصرف کننده و بازار مصرف انجام می‌دهد.

هنوز هم در کشورهایی مانند کره و ژاپن یارانه به بخش کشاورزی داده می‌شود.

*مجلس ورود کند

اگرچه در زمان حذف یارانه شیر کمیسیون بهداشتی مجلس بارها به مخاطرات این کار هشدار داد واعضای این کمیسیون مرتب انتقاد کردند اما حذف یارانه شیر و افزایش قیمت انجام شد.

بهتر است یکبار دیگر مجلس در مورد افزایش سرانه مصرف شیر وارد شود زیرا قانونی که بر اساس آن تا دو سال دیگر باید سرانه مصرف شیر به 168 کیلوگرم برسد هنوز هیچ گام پیشرفتی دیده نمی‌شود که هیچ بلکه روز به روز پس رفت دارد.