بــر اســاس گــزارش ســال ۲۰۲۲ آنکتــاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) در خصــوص وضعیــت ســرمایه‌گذاری خارجــی جهــان، میــزان ســرمایه‌گذاری مســتقیم خارجــی در ایــران طــی ســال ۲۰۲۱ بــه ۱ میلیــارد و ۴۲۵ میلیــون دلار رســیده اســت کــه بــا افزایــش ۸۳ میلیـون دلاری نسـبت بـه سـال قبـل، حـدود ۱۸.۶ درصـد افزایـش داشـته اسـت.

ایـن در حالـی اسـت کـه سـرمایه گـذاری خارجـی در ایـران در سـال هـای ۲۰۲۰ و ۲۰۱۹ و ۲۰۱۸ بـه ترتیـب ۱۱ درصـد، ۴.۳۶ درصـد و ۳۰ درصـد کاهـش نشـان مـی دهـد. در مجمـوع رونـد سـرمایه گـذاری خارجـی در ایـران طـی یـک دهـه گذشـته نزولـی بـوده و بـه یـک سـوم تقلیـل یافتـه اسـت. ایـن در حالـی اسـت کـه رونـد مزبـور در مـدت زمـان یـاد شـده در بیـن کشـور‌های در حـال توسـعه بـا شـیب ملایمی صعـودی بـوده اسـت.

نمودار روند جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایران طی سال‌های ۲۰۲۱ - ۲۰۱۲ (میلیارد دلار)

بــر اســاس گزارشی که موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر کرده است، ســال گذشــته میــلادی در جهــان، ۵۸۲.۱ تریلیــون دلار جــذب ســرمایه‌گذاری مســتقیم خارجـی انجـام شـده کـه نسـبت بـه سـال پیـش از آن، ۶۱۹ میلیـارد و ۱۷۱ میلیـون دلار بیشـتر اسـت.

سهم ایران از میزان سرمایه‌گذاری در جهان

سـهم ایـران از ایـن میـزان سـرمایه‌گـذاری در جهـان ۰.۰۹ درصـد اسـت. سـهم ایـران در سـال ۲۰۲۰ برابـر بـا ۱۳.۰ درصـد و در سـال ۲۰۱۹ برابـر بـا ۰.۰۹ درصـد بـود. بـر اسـاس ایـن گـزارش، ایـران در سـال ۲۰۲۱ (۱۴۰۰) در جایـگاه هشـتادم کشـور‌های سـرمایه پذیـر جهـان قـرار دارد.

بـا اینکـه همیشـه سـرمایه‌گـذاری مسـتقیم خارجـی کشـور‌های توسـعه یافتـه از سـرمایه گـذاری مسـتقیم خارجـی کشــور‌های در حــال توســعه بیشــتر بــوده اســت امــا در ســال ۲۰۲۰، ایــن رونــد معکــوس شــد و در ســال ۲۰۲۱ ادامــه یافـت. سـهم کشـور‌های در حـال توسـعه از کل سـرمایه‌گـذاری مسـتقیم خارجـی انجـام شـده در جهـان در سـال ۲۰۲۱ نزدیـک بـه ۵۲.۸۷ درصـد برابـر بـا ۸۳۶ میلیـارد و ۵۷۱ میلیـون دلار بـوده اسـت. ایـن رقـم در سـال ۲۰۲۰ برابـر بـا ۶۶.۳ درصـد بـود. کشـور‌های توسـعه یافتـه ۷۴۵ میلیـارد و ۷۳۹ میلیـون دلار سـرمایه‌گذاری مسـتقیم خارجـی جـذب کردنـد کـه ۴۷.۱۲ درصـد کل سـرمایه‌گذاری مسـتقیم خارجـی در جهـان اسـت. ایـن رقـم در سـال ۲۰۲۰ برابـر بـا ۳۱.۲ درصـد بـود. بـه نظـر مـی رسـد، آغـاز شـیوع کرونـا در سـال ۲۰۲۰ بـر میـزان جـذب سـرمایه گـذاری مسـتقیم خارجـی کشـور‌های توسـعه یافتـه بـه شـدت تاثیـر گذاشـته اسـت و ایـن رونـد همچنـان ادامـه دارد.

بررســی میــزان انباشــت ســرمایه ســرمایه‌گــذاری مســتقیم خارجــی طــی دو دهــه گذشــته در جهــان و منطقــه و مقایسـه وضعیـت ایـران نیـز نشـان مـی دهـد وضعیـت ایـران از نظـر میـزان رشـد جـذب سـرمایه طـی ایـن سـال‌ها در مقایسـه بـا کشـور‌های منطقـه مناسـب اسـت به‌طوری‌کـه رشـد انباشـت سـرمایه در ایـران در سـال ۲۰۱۰ نسـبت بـه سـال ۲۰۰۰ حـدود ۱۱ برابـر و در سـال ۲۰۲۱ نسـبت بـه ۲۰۱۰ حـدود ۲ برابـر شـده اسـت. در میـان کشـور‌های منطقـه، امـارات متحـده عربـی چنیـن وضعیتـی دارد و سـایر کشـور‌ها نتوانسـته انـد در هـر دو دوره چنیـن رکـوردی بـه ثبـت برسـانند.

بـا ایـن وجـود، میـزان انباشـت سـرمایه خارجـی ۶۰ میلیـارد دلاری ایـران در سـال ۲۰۲۱ نسـبت بـه عمـده کشـور‌های منطقـه بسـیار پاییـن تـر اسـت و در ایـن خصـوص کشـور‌های امـارات، عربسـتان، ترکیـه و مصـر بـا انباشـت سـرمایه بیـن ۱۲۰ تـا ۲۶۰ میلیـارد دلار پیشـتازند.

چالش‌های سرمایه‌گذاری در ایران

مهمتریـن چالـش سـرمایه گـذاری در ایـران ناشـی از چالـش هـای سـاختاری اقتصـاد ایـران اسـت. ریسـک بـالای اقتصادی کشور عمدتا به‌دلیــل تحریــم هــای خارجــی، عــدم ثبــات اقتصــادی، عــدم درک درســت ســرمایه گــذاران از جایگاه اقتصادی ایران، موانع حقوقی و ضعف ناکارآمدی سیستم قضایی کشور در حمایت از سرمایه و سرمایه‌گذاری خارجی از جمله موانع عمده جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران برشمرده می‌شود.