دارو از اقلامی است که بیشترین سهم را در بین کالاهای وارداتی در اختیار دارد. ارزش سالانه واردات دارو بالغ بر چندین میلیارد دلار می‌شود. با این وجود تحولات ارزی رخ داده طی چند ماه گذشته باعث شده تا فرایند واردات دارو دچار مشکل شود.

دارو و برخی تجهیزات پزشکی سال قبل در اولویت نخست واردات کالا قرار داشتند و برای واردات نیز ارز مرجع دریافت می‌کردند اما بانک مرکزی از اوایل اردیبهشت امسال ارز مرجع واردات دارو را حذف و اعلام کرد که از این پس دارو صرفا با ارز مبادله‌ای وارد خواهد شد.

سازمان غذا و دارو نیز چندی بعد از آغاز روند اختصاص ارز مبادله‌ای به واردات دارو خبر داد. این در حالی است که بانک مرکزی در سال 1391 بیش از سه میلیارد دلار ارز مرجع به واردات دارو اختصاص داده بود. طی دو ماه نخست امسال هم حدود 500 میلیون دلار به واردات دارو، مواد اولیه دارویی و تجهیزات پزشکی اختصاص یافت.

براساس گزارش‌های منتشر شده مقادیر زیادی دارو و مواد اولیه دارویی به دلیل مشکلات ارزی به وجود آمده در گمرک‌ها انباشت شده و گمرک به آنها اجازه ترخیص نمی‌دهد. اگرچه آمار دقیقی از میزان انباشت دارو در گمرک‌ها در دست نیست اما این نگرانی وجود دارد که انباشت بیش از حد دارو در گمرک‌ها به فاسد شدن و از بین رفتن این داروها منجر شود.

اخیرا رییس کل گمرک از ترخیص کلیه داروهای دپو شده در گمرک‌های کشور خبر داد. اما در عین حال رییس کل گمرک به این سوال پاسخ نداده که چرا با وجود ترخیص کلیه داروها از گمرک هیچ تغییری در قیمت دارو در بازار رخ نداده است.

در همین حال محسن صالحی‌نیا، معاون امور اقتصادی و صنایع وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز در اظهارنظری عجیب با اشاره به اینکه تاکنون گزارشی درباره انباشت گسترده مواد اولیه دارویی در گمرک‌های داخلی به این وزارتخانه ارسال نشده است، گفت: شاید داروی انباشت شده در گمرک داشته باشیم اما مواد اولیه دارویی نداریم. ضمن اینکه گزارشی از کمبود نقدینگی در کارخانه‌های داروسازی و مشکل کمبود مواد اولیه آنها نیز نداریم.

این اظهارنظر در حالی مطرح می‌شود که هاشم تبریزی دانا، یک عضو اتحادیه واردکنندگان دارو در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه ترخیص کلیه داروها و مواد اولیه دارویی از گمرک‌های کشور حرف درستی نیست، افزود: کمبود دارو در کشور به بیش از 100 قلم می‌رسد و در همین حال مسئولان تلاش دارند برای آرام کردم فضا حرف‌هایی بزنند که با واقعیت منطبق نیست. از جمله اینکه همه داروها از گمرک ترخیص شده است اما این موضوع صحت ندارد.

مدیرکل نظارت و ارزیابی دارو و مواد مخدر سازمان غذا و دارو نیز 13 تیر ماه امسال اذعان کرد که کشور در فروردین با کمبود 300 قلمی دارو مواجه بود که این رقم هم‌اکنون به 75 قلم رسیده است.

در همین حال تازه‌ترین آمار منتشر شده از سوی گمرک ایران نشان می‌دهد که واردات برخی از انواع دارو به کشور در سه ماه نخست امسال با کاهش شدیدی مواجه شده است.

به عنوان مثال در سه ماه نخست امسال واردات مکمل‌های دارویی برای خرده‌فروشی که تولید داخلی مشابه ندارند از نظر وزنی و ارزشی به ترتیب 30 و 45 درصد کاهش یافته و به 0.7 تن و 91.1 میلیون دلار رسید. واردات داروهای حاوی آنتی‌بیوتیک که تولید داخلی ندارند نیز از نظر وزنی 20.7 درصد کاهش یافته و به 0.1 تن (100 کیلوگرم) رسید. اگرچه ارزش واردات این دارو با رشد 308 درصدی بالغ بر 35.8 میلیون دلار شد. این نشان می‌دهد که قیمت این نوع از داروها به شدت در بازار داخلی افزایش یافته است. واردات سایر آنتی‌بیوتیک‌ها نیز در سه ماه نخست امسال به 0.2 تن (200 کیلوگرم) به ارزش تقریبی 11.6 میلیون دلار رسید. این میزان واردات از نظر وزنی و ارزشی به ترتیب 56 و 20.5 درصد کاهش یافته است.

کاهش واردات دارو در سه ماه نخست امسال در حالی رخ داده که میزان تقاضا در بازار داخلی برای این نوع از داروها کاهش نیافته است. در چنین شرایطی ایجاد کمبود دارو در بازار اتفاقی طبیعی است. جالب اینجاست که کاهش واردات دارو همزمان با رشد کالاهایی مانند خودرو رخ داده است. مشخص نیست که مسئولان بیشتر به فکر تامین مایحتاج ضروری مردم هستند یا خودروی لوکس ثروتمندان!

به هر حال به نظر می‌رسد دیگر همگان به معضل کمبود دارو در بازار و انباشت دارو و مواد اولیه دارویی در گمرک‌های کشور پی برده‌اند. در این بین مدیرکل نظارت و ارزیابی دارو و مواد مخدر سازمان غذا و دارو از فشار وارده به مردم به دلیل کمبود دارو در بازار عذرخواهی کرده است. اما معاون امور اقتصادی و صنایع وزیر صنعت، معدن و تجارت حتی همین کار ساده را هم انجام نداده و با قطعیت گفته که مشکلی از بابت واردات مواد اولیه دارویی نداریم.