نیاز سالانه کشور به شکر بین یک میلیون و ۹۰۰ هزار تا ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تن بوده که حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن آن در داخل تولید می‌شود و باقی از خارج وارد و تأمین می‌شود. در حال حاضر این کالای اساسی در کشور دارای کمترین نوسان قیمتی بوده و در نیمه دوم سال هر کیلو شکر دولتی به مبلغ ۲۳ هزار تومان به فروش می‌رسد.

علیرضا اشرف، عضو هیأت مدیره انجمن صنایع قند و شکر ایران درباره مشکلات تولید شکر در کشور گفت: یکی از چالش‌های تولید شکر در کشور ضعف نظارت بوده و بر واردات کنترل جدی وجود ندارد. مسئله دیگر نوسان نرخ دلار و ارز نیمایی است این امر قیمت تمام شده را در ایران افزایش داده است. در کشورهای رقیب مانند برزیل بهای تمام شده تولید شکر کمتر از ایران بوده زیرا برزیل قیمت تولید را با حجم بالای صادرات جبران می‌کند. البته نرخ تولید شکر در ایران نسبت به کشوری مانند هند پایین‌تر است.

اشرف در ادامه سخنان خود تصریح کرد: حذف ارز دولتی بهای تمام شده تولید را افزایش داده و این مبلغ در قیمت تمام شده بخشی از تولیدات لحاظ نمی‌شود. تفاوت بهای تمام شده در تولید شکر از چغندر قند لحاظ شده اما در حوزه نیشکر هنوز تغییری را شاهد نیستیم. این امر منجر به ضرر کشاورزان فعال در این بخش شده است.

آمار تولید شکر در ۵۰ سال گذشته

آمار وضعیت تولید شکر در کشور از سال ۱۳۵۰ تا ۱۴۰۰ نشان می‌دهد؛ تولید شکر در سال‌های ۵۰ تا ۵۷ کمتر از ۱۰۰ هزار تن در سال بوده است. این عدد پس از انقلاب در سال‌های ۵۷ تا ۶۱ به بیش از ۱۰۰ هزار تن رسید.

روند صعودی تولید شکر در سال‌های ۶۲، ۶۳ و ۶۴ حاکی از تولید بیش از ۲۰۰ هزار تن شکر در سال را نشان می‌دهد. اما در ادامه با افت تولید این ماده قندی در کشور رو به رو هستیم. سال‌های ۶۵ تا ۷۵ و در دوران سازندگی کشور میزان شکر تولید شده کشور به کمتر از ۲۰۰ هزار تن در سال رسید.

بر اساس آمار منتشر شده در انجمن صنفی کارخانه‌های قند و شکر ایرانی، این نوسان آماری ادامه پیدا می‌کند تا در نهایت سال ۹۶ اوج تولید شکر در کشور به ثبت می‌رسد و در این سال تولید شکر به حدود ۹۰۰ هزار تن رسید. اما در ۴ سال اخیر دوباره با افت تولید به دلیل تحریم و مشکلات کم آبی مواجه شدیم و تولید شکر ایران در سال ۱۴۰۰ کمتر از ۶۰۰ هزار تن بود.

وضعیت تولید جهان چه می‌گوید؟

شکر به لحاظ قیمتی سال ۲۰۲۲ میلادی نسبت به سایر اقلام مصرفی دچار تنش بیشتری بود. جنگ روسیه و اوکراین شرایطی را در سطح بین الملل به وجود آورد که سبب شد تا نرخ نیشکر در جهان افزایش چشمگیری داشته باشد. بخشی از این موضوع، به تأمین سوخت خودروها از گیاه نیشکر باز می‌گشت. به گفته دبیر انجمن صنفی کارخانه‌های قند و شکر ایران، نرخ شکر از ۴۷۰ دلار در ابتدای سال ۲۰۲۲ میلادی به ۵۷۰ دلار در انتهای سال رسید. اما هنوز قیمت این کالای اساسی واقعی نشده است.

به گفته کارشناسان و فعالان بازار، شکر کالایی سیاسی بوده و تا حدودی به قیمت نفت وابسته است. بالا و پایین شدن نرخ نفت تا حدودی قیمت شکر را هم دچار نوسان می‌کند. به عنوان مثال بخشی از شکر جهان به وسیله برزیل تأمین می‌شود. آغاز جنگ روسیه و اوکراین و چالش تأمین سوخت، باعث شد تا بخشی از این نیشکر برای تولید اتانول و تأمین سوخت خودرو و… مورد استفاده قرار گرفت. در دوره‌هایی که قیمت نفت رشد می‌کند بازار شکر نیز تحت تأثیر قرار گرفته و نرخ آن صعودی می‌شود.

خشکسالی در برخی کشورها از جمله هند و برزیل نیز باعث شده آمار تولید جهانی نیشکر و چغندر قند کاهش یافته و تعادل بازار از بین برود. به طور قطع هنگامی که ذخایر جهانی کاهشی می‌شود قیمت‌ها در جهت مخالف افزایش می‌یابند.

دامپینگ موجود در این بازار هم سبب جنگ نابرابر بین رقبا شده و قیمت واقعی سرکوب می‌شود. البته کشورهای اروپایی مقهور این دامپینگ و شکر ارزان برزیل نشده و با وجود اینکه تولید شکر برای آنها گران‌تر تمام می‌شود آمار تولیدات خود را حفظ کرده‌اند.

‌در ادامه نموار آمار تولید شکر از نیشکر قابل مشاهده است.

‌