دوران یکجانبه‌گرایی در عرصه اقتصاد جهانی به سر آمده و اقتدار دولت‌هایی که خود را قدرت بلامنازع اقتصادی در جهانی می دانستند، اکنون افول کرده است. تیغ تحریم که زمانی به عنوان ابزاری کارامد و موثر برای جنگ اقتصادی علیه کشورها محسوب می‌شد، اکنون کند شده و مانند گذشته، کارامد نیست. توسل کشورهای تحت تحریم به ابزار مختلف برای دور زدن تحریم‌ها و ظهور قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی اقتصادی، نشانه های شکست سیاست تحریم و پایان دوران یکجانبه‌گرایی اقتصادی در عرصه جهانی هستند.

در این بین، گسترش منطقه‌گرایی و ظهور اقتصادهای منطقه‌ای، باعث ایجاد نظام چند قطبی در عرصه اقتصاد شده است. بر این اساس، از یک سو شاهد شکل‌گیری و تقویت پیمان‌های منطقه‌ای با اتکا به سیاست‌های تجاری مستقل و از سوی دیگر شکل‌گیری نظام‌های پولی میان کشورها هستیم که تلاش دارند، دلار که ابزار سلطه اقتصادی آمریکا به شمار می‌رود را به حاشیه برانند.

در این راستا، دولت سیزدهم، سیاست خارجی خود را بر محور توسعه مناسبات همسایگی و منطقه‌ای و نوسازی روابط اقتصادی با کشورهای منطقه قرار داده است. مشارکت در پیمان‌های تجاری منطقه‌ای مانند شانگهای و بریکس، مشارکت در پیمان‌های پولی، توافق با سایر کشورها برای استفاده از پول‌های ملی و کنار گذاشتن دلار و جذب سرمایه‌گذاری خارجی از جمله سیاست‌های اقتصادی ایران در دولت سیزدهم محسوب می‌شود که با اتکا به آنها، تحریم‌ها دور زده شده و کم اثر شده است.

«سید احسان خاندوزی» وزیر امور اقتصادی و دارایی در مصاحبه با دو رسانه معتبر بین‌المللی «فایننشال تایمز» و «اسپوتنیک» که در روزهای نخست سال ۱۴۰۲ منتشر شد، ابعادی از دیپلماسی اقتصادی، همکاری‌های منطقه‌ای اقتصادی، مشارکت ایران در پیمان‌های منطقه‌ای و پولی و اتصال شبکه‌های بانکی، دور زدن تحریم‌ها و ... را تشریح کرده است.

وزیر اقتصاد در گفت وگو با فایننشال تایمز: اقتصاد ایران را نمی‌توان منزوی کرد

وزیر امور اقتصادی و دارایی در روزهای آغازین سال ۱۴۰۲ در گفت وگو با فایننشال تایمز گفت: علیرغم تحریم‌های ظالمانه آمریکا، ایران به بالاترین سطح صادرات نفت خود در حداقل دو سال گذشته دست یافته و از رکورد قبلی یعنی ۱.۳ میلیون بشکه در روز پیشی گرفته است.

سید احسان خاندوزی افزود: صادرات غیرنفتی ۵۳ میلیارد دلاری نیز در ۱۱ ماه سال گذشته، ۱۲ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است. واردات هم در همین بازه زمانی ۶۰ میلیارد دلار بوده که نشان می‌دهد «اقتصاد ایران را نمی‌توان منزوی کرد.»

روزنامه فایننشال تایمز در تحلیل خود در حاشیه این مصاحبه آورده است: به گفته مقام های ایرانی، دو کشور ایران و روسیه که تحت تحریم‌های سنگین قرار دارند همکاری‌های خود را افزایش داده اند و در این راستا، روسیه به بزرگترین سرمایه گذار خارجی در ایران طی چند دهه گذشته تبدیل شده است.

خاندوزی همچنین به فایننشال تایمز گفته که روسیه در مدت یک سال، ۲.۷۶ میلیارد دلار در پروژه‌های صنعتی، معدنی و حمل‌ونقل ایران سرمایه‌گذاری کرده است.

وزیر اقتصاد در این مصاحبه تاکید کرد: ما روابط خود با روسیه را استراتژیک دانسته و در بسیاری از جنبه ها به ویژه روابط اقتصادی با یکدیگر همکاری می‌کنیم. چین و روسیه دو شریک اصلی اقتصادی ما هستند و ایران با اجرای توافقات راهبردی، روابط خود را با آنها گسترش خواهد داد.

خاندوزی با بیان اینکه مناقشه اوکراین تاسف بار است، ادامه داد: روسیه و برخی از کشورهای دیگر علاقه‌مند به استفاده از مکانیسم هایی مانند قراردادهای پولی متقابل یا سواپ های تجارت محور هستند. ما نه تنها با روسیه بلکه با چین و دیگر شرکا از جمله ترکیه در این زمینه مذاکره کرده‌ایم.

به نظر روزنامه فایننشال تایمز، از نظر فنی، این شبکه مالی بین ایران و روسیه وضعیت بهتری نسبت به شبکه‌های دیگر دارد.

خاندوزی در گفت وگو با اسپوتنیک: اتصال پیام‌رسان بانکی ایران و روسیه و انسجام نظام بانکی و پولی

وزیر امور اقتصادی و دارایی در مصاحبه دیگری که در اول فروردین سال جدید منتشر شد، ابعاد دیگری از همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای را تشریح کرد. وی در گفت وگو با خبرگزاری اسپوتنیک روسیه به تبیین برنامه‌های ایران برای توسعه مناسبات اقتصادی و مالی در چهارچوب همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی پرداخت.

سید احسان خاندوزی به خبرنگار اسپوتنیک درباره همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه در دوران تحریم، گفت: ایران و روسیه خیلی پیشتر از اینکه تحریم‌ها علیه دو کشور تشدید شود، شرکای تجاری یکدیگر بوده‌اند و در حوزه های مختلفی با یکدیگر تعاملات و تبادلات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی داشته اند. در سفر آیت‌الله رییسی به مسکو که مربوط به پیش از تشدید تحریم‌های غرب علیه روسیه بود، پایه های همکاری‌های بلندمدت میان ایران و روسیه به شکلی مستحکم پی ریزی شد.

وزیر اقتصاد با ذکر خاطره ای، یادآور شد: هنگامی که آیت الله رییسی از دیدار با رییس جمهور روسیه برگشت از وی سوال کردم که ملاقات چطور بود؟ وی در حد بسیار زیادی ابراز رضایت کرد که توافقات خوبی طبق آنچه که دو کشور انتظار داشتند در نشست روسای جمهور حاصل شده است.

وی افزود: ارتباطات ما وابسته به شرایط تحریمی نبوده است. اما روشن است که وقتی محدودیت‌های بین‌المللی از طرف نظام سلطه و آمریکا علیه کشورهای مستقل وضع می‌شود، حتما ظرفیت همکاری‌های این کشورها افزایش پیدا می‌کند و ما هم امیدواریم با توجه به اینکه دولت جدید ایران رسما دیپلماسی خود را بر محور همسایگان و کشورهای همسو قرار داده است، بتوانیم از این نزدیکی رویکرد دو دولت، بیشترین استفاده را برای منفعت دو ملت ببریم.

وزیر اقتصاد با بیان اینکه دو دولت، اراده جدی برای افزایش مناسبات تجاری و اقتصادی و سرمایه‌گذاری دارند، گفت: یکی از شرایط و لوازم آن، مساله مناسبات پولی است. برای اینکه کشورهای ثالث نتوانند در روابط اقتصادی ایران و شرکا مانع ایجاد کنند، ما ناچار بودیم که نظامات پولی متقابل میان ایران و شرکایش را گسترش دهیم. بر این اساس، امروز سیستم‌های پیام رسان بانکی دو کشور کاملا به یکدیگر متصل شده‌اند و بانک‌های دو طرف با ایجاد زیرساخت‌های قانونی به زودی می‌توانند نزد یکدیگر گشایش حساب انجام دهند.

خاندوزی اضافه کرد: در این راستا، امکان استفاده از کارت‌های بانکی شبکه بانکی ایران در روسیه و کشورهای مرتبط و همچنین استفاده از کارت‌های بانک‌های روسی در ایران برای تجار، گردشگران و مردم دو کشور در ماه های آینده و در سال ۲۰۲۳ فراهم خواهد شد.

وی خاطرنشان کرد: ما در حال کنار گذاشتن موانع بانکی و ارزی بین ایران و روسیه هستیم و می‌توانیم از یک انسجام بانکی و پولی در یک بستر امن برای مبادلات خود استفاده بهره بگیریم، بدون آنکه نیاز باشد از سوییفت و سایر پیام‌رسان‌های مالی و شبکه‌های مشابه استفاده کنیم.

وزیر اقتصاد درباره مشارکت روسیه در ساخت راه آهن رشت- آستارا نیز اظهار داشت: بخشی از هزینه این مسیر از طرف روسیه و بخش دیگر از طرف شرکت ایرانی تامین مالی خواهد شد. ما حتی در وزارت اقتصاد این پیشنهاد را داده ایم که صندوق توسعه ملی ایران به این پروژه ورود کرده و به عنوان شریک این پروژه اقدام کند.

خاندوزی خاطر نشان کرد: با توجه به تاکیدی که روسای جمهور دو کشور بر بازگشایی این کریدور داشته اند ما امیدوار هستیم قبل از پایان دولت سیزدهم بتوانیم شاهد افتتاح این پروژه باشیم.

وی درباره اجرای سایر پروژه‌های مشترک با شرکت‌های روسی، گفت: ما چند پروژه دیگر با طرف های روس در حوزه راه آهن و نیروگاهی داشتیم که در سفر رئیس جمهور به مسکو قطعی شده و مورد توافق قرار گرفتند. امیدواریم همه این پروژه‌ها که بخشی از آنها از طریق فایننس خارجی و بخشی هم از سوی ایران تامین مالی می‌شود هر چه زودتر مورد بهره برداری قرار گیرد.

وزیر اقتصاد درباره تاثیر عضویت ایران در سازمان شانگهای و گروه کشورهای بریکس بر رشد اقتصادی کشور و مقابله با تحریم‌های اقتصادی غرب، اظهار داشت: این فرصت برای گسترش روابط اقتصادی ما با کشورهای اوراسیا وجود دارد؛ اساسا در جهان آینده، شاهد منطقه‌گرایی و فضای چندقطبی در عرصه اقتصاد جهانی خواهیم بود.

خاندوزی یادآور شد: در دهه‌های آینده، اقتصاد دنیا بر دوش پیمان‌های منطقه‌ای از جمله شانگهای یا بریکس به پیش خواهد رفت. ایران به غیر از روسیه و چین با دو عضو دیگر این اتحادیه‌ها یعنی برزیل و آفریقای جنوبی هم روابط خوبی دارد که کمک می‌کند تا تعامل با آنها با هدف تغییر نظم اقتصاد جهانی به نفع اقتصادهای نوظهور به خوبی پیش برود.

وی درباره انتقال تجربیات ایران برای دور زدن تحریم‌ها به سایر کشورها، گفت: با توجه به اینکه ما در سال‌های طولانی، تجربه اداره اقتصاد در ذیل محدودیت‌های تحریمی را داریم، کاملا آماده ایم که این نقطه نظرات را با سایر شرکای راهبردی در میان بگذاریم.

خاندوزی در خصوص سرمایه‌گذاری عربستان در ایران و بالعکس نیز گفت: دولت ما بر اساس سیاست همسایگی کاملا آماده نوسازی روابط اقتصادی با تمام کشورهای منطقه است و تحکیم روابط همسایگی را عامل قوی شدن منطقه‌ می‌داند. ما در فناوری‌های جدید می‌توانیم منبع صادرات و سرمایه‌گذاری باشیم و کشورهایی مانند عربستان هم فرصت تعاملات اقتصادی را خواهند داشت.

وزیر اقتصاد ادامه داد: در سال جاری میلادی، میزان صادرات غیر نفتی ما بیش از تمام سال‌های گذشته بوده و صادرات نفت ما هم در ماه های اخیر نسبت به سه سال اخیر، بیشتر بوده است، البته علی رغم اینکه توانسته ایم رکوردهای جدید را در تجارت خارجی و برون‌گرایی و همکاری‌های اقتصادی ثبت کنیم، همچنان اصرار داریم که از ظرفیت‌های کشورهای همسایه و همسو استفاده کنیم تا با سرعت بیشتری به رشد اقتصادی کشور کمک کنیم.