بازار سهام روزهای پرنوسانی را در سه سال گذشته تجربه کرده است؛ این بازار پس از رشدهای بسیار شدید سال ۹۹ روند ریزشی را آغاز کرد، هر چند در مواقعی بازار روند صعودی و با ثبات داشت اما بی اعتمادی شکل گرفته در بورس از دولت قبل همچنان اثر خود را در معاملات بازار نشان می‌دهد. با این حال با وجود تلاش گسترده مسوولان برای بازگشت شاخص بورس به مسیر اصلی خود و نیز خروج این بازار از رکود سه ساله خود اما تاکنون این بازار واکنش چندان مثبتی را از خود نسبت به این اقدامات نشان نداده است.

شاخص بورس در سال جاری و پس از یک روند صعودی (از آبان ماه سال گذشته تا نیمه اردیبهشت ماه امسال) بازدهی بیش از ۱۰۰ درصد داشت و از نیمه اردیبهشت ماه دوباره روند نزولی به خود گرفت به طوری که در روز ۲۶ تیرماه در ادامه مسیر نوسانی خود کانال ۲ میلیون واحد را از دست داد البته روز گذشته (۲۷ تیر ماه) دوباره با رشد ۴۳ هزار واحدی در مرز ورود به کانال ۲ میلیون واحد ایستاد.

نوسان جزیی از ذات بازار سرمایه است اما روند نزولی و نوسانی منجر به ترس دوباره سهامداران نسبت به سرمایه‌گذاری در بورس و خروج سرمایه‌هایشان از این بازار شده و می‌شود.

اکثر کارشناسان علت چنین اتفاقی را در بازار، علاوه بر تصمیمات هیجانی برخی سهامداران برای فروش، بی‌اعتمادی نسبت به بورس عنوان کرده‌اند و معتقدند در صورت بازگشت اعتماد به سهامداران و نیز عدم تصمیمات هیجانی مسوولان می‌توان در انتظار روزهای خوش برای این بازار بود.

فعالان بازار سهام کسب بازدهی مناسب از بورس را در مقایسه با سایر بازارهای موازی پیش‌بینی می‌کنند که در این زمینه «علی جبل عاملی»، کارشناس ارشد بازار سرمایه در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا ضمن بررسی روند فعلی معاملات بورس و نیز مشکلات حاکم در این بازار، آینده بازار سهام و سرمایه‌گذاری در بورس را مورد ارزیابی قرار داد که در ادامه آن را می‌خوانید.

نباید جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد کشور تضعیف شود

چه اقداماتی باید انجام شود تا زمینه شکل‌گیری اعتماد مردم و دید بلندمدت برای یک سرمایه‌گذاری جذاب در بورس فراهم شود؟

جبل عاملی: اول از همه برای جلب اعتماد سرمایه‌گذاران و ایجاد دید بلندمدت نباید اجازه داد که جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد کشور تضعیف شود.

درست است که بازار پول از قدمت بیشتری در ایران برخوردار است، اما اقتصاد ایران نیازمند ۲ بال برای پرواز است، این مسوولیت هم متوجه متولیان و هم متوجه فعالان بازار است که از هویت بازار دفاع کنند و اجازه ندهند که سیاست‌ها و اقدامات مخرب از خارج بازار به بازار ضربه بزند.

نکته دیگر اینکه ما به اندازه کافی با ریسک‌های سیستماتیک دست و پنجه نرم می‌کنیم که عملا بر کل اقتصاد تأثیر می گذارند و نباید کاری انجام دهیم که بازار هم دچار تنش و استرس شود.

استفاده از درس آموخته‌های گذشته نکته دیگر است، در این زمینه باید همواره اتفاقات ناگوار گذشته را که موجب تلاطم بازار و زیان سرمایه‌گذاران در گذشته شده است را همیشه به خودمان یادآوری کنیم و اجازه ندهیم که دوباره تکرار شود، تکرار خطاها و اشتباهات قطعا نتایجی تأسف بار و مشابه گذشته به بار خواهند آورد.

ثبات در تصمیم‌گیری‌ها در کنار شفافیت و اطلاع رسانی به موقع نیز تأثیر به سزایی در تحقق این امر خواهد داشت، همانطور که گفته شد توجه به کارایی بازار می‌تواند بسیاری از موانع را مرتفع کند.

آموزش و فرهنگ‌سازی نیز قطعا در به وجود آمدن اعتماد و همچنین دید بلندمدت در سرمایه‌گذاران موثر خواهد، اعتماد سازی نیاز به زمان زیادی دارد ولی از بین بردن آن به خصوص در بازارهای مالی به یک چشم بر هم زدن اتفاق خواهد افتاد.

نقش اصلی بورس چیست؟

 به اعتقاد شما یک بازار ایده‌آل و مطلوب برای سرمایه‌گذاری عموم مردم باید چگونه باشد؟ سهامداران از چه طریق قادر به کسب بازدهی مناسب از بازار سهام هستند؟

جبل عاملی: بهتر است بازار ایده‌آل و مطلوب را نه بر اساس حرف‌های کلی بلکه براساس تعاریف، استانداردها و مبانی علمی از منظر کارایی تعریف کنیم.

اگر به نقش اصلی بورس توجه کنیم، در می‌یابیم که نخستین فعالیت اصلی این بازار جذب و سپس هدایت نقدینگی سرگردان، منابع مازاد و پس اندازها به سمت دارائی‌های مالی به صورت بهینه است و این بهینه بودن در بازاری کارا صورت می‌پذیرد.

کارایی دارای چندین جنبه است که اگر هریک از جنبه‌های آن در حد اعلای خود قرار گیرد ما در حقیقت ما شاهد یک بازار مطلوب خواهیم بود وایم مساله به معنای آن است که این بازار سرمایه به خوبی سازماندهی شده و طبیعتا توسعه یافته است.

در این بازار قیمت‌ها نه چندان بالا و نه چندان پایین است، به نوعی همه چیز منصفانه بوده و رقابت سرمایه‌گذاران است که موجب کارایی بازار می‌شود.

در این بازار است که تحلیل صورت‌های مالی و وضعیت گذشته شرکت و پیش‌بینی آینده معنی پیدا می‌کند و قیمت‌ها در محدوده ارزش ذاتی واقعی آن قرار دارد، حال ما باید ببینیم چقدر بازار سرمایه در انواع کارایی توسعه یافته است.

نخستین نوع کارایی، کارایی تخصیصی است؛ یعنی بازار بخصوص بازار اولیه چقدر می‌تواند سرمایه موجود را به طرح‌ها و یا شرکت‌هایی تخصیص دهد که در اقتصاد کشور دارای مزیت نسبی هستند.

آیا می‌توانیم با رعایت تناسب ریسک و بازده در پروژه‌هایی سرمایه‌گذاری کنیم که برای کشور بیشترین فایده و کمترین مخاطره و هزینه را داشته باشد؟ لذا برای تخصیص بهینه باید اول سلامت بازار سرمایه ارتقا پیدا کند سپس شرایط رقابتی به معنی ورود و خروح سهل و آزاد برای عموم فراهم باشد و نهایتا آرامش و تعادل نسبی برای بازار وجود داشته باشد.

دومین نوع کارایی که یک بازار ایده‌آل باید حد بالایی از آن را داشته باشد، کارایی عملیاتی است به این معنی که هزینه معاملات در پایین‌ترین سطح و دقت و سرعت معاملات در بالاترین حد خود قرار داشته باشد که علاوه بر کاهش خطا، سرعت نقد شوندگی دارایی‌ها افزایش یابد.

کارایی اطلاعاتی، سومین و آخرین نوع کارایی که به عنوان مهمترین کارایی تلقی می‌شود، یعنی اینکه اطلاعات به سرعت در اختیار عموم سرمایه‌گذاران و فعالان به صورت عادلانه در یک زمان قرار گیرد، بدین معنا که برخی نتوانند با داشتن اطلاعات نهانی و یا پیش از سایرین اقدان به معاملاتی کنند که بقیه به واسطه عدم دسترسی به آن اطلاعات از یک معامله به موقع و صحیح محروم شوند؛ چراکه این اطلاعات است که بر قیمت‌ها تأثیر مستقیم می‌گذارد.

به نظر می‌رسد یک بازارسرمایه ایده‌آل دقیقا به معنی یک بازار سرمایی کارا ست که قیمت‌ها به ارزش ذاتی خود نزدیک هستند و تفاوتی بین دسترسی افراد وجود ندارد، حال باید دید که باید چه کارهایی را انجام بدهیم و چه کارهایی را نباید انجام بدهیم تا به بازار مطلوب برسیم.

قرار نیست همه به صورت مستقیم وارد معاملات سهام شوند

بازار سهام همچنان بازاری ناشناخته در میان سرمایه‌گذاران است و اکنون با احتساب مشمولان سهام عدالت بیش از ۵۰ میلیون سهامدار در بازار حضور دارند که طبق آمارهای ارائه شده فقط تعداد کمی از آنها در این بازار در حال معامله هستند و در اغلب مواقع در معاملات خود به صورت هیجانی رفتار کنند، پیشنهاد شما برای کنترل هیجان سهامداران و معامله درست سهامداران در این بازار چیست؟

جبل عاملی: قرار نیست اگر ۵۰ میلیون فرد دارای کد سهامداری در کشور وجود دارد همه آنها به صورت مستقیم وارد معاملات سهام یا اوراق شوند.

این درست نیست که توقع داشته باشیم همه آحاد جامعه به صورت مستقیم وارد بازار شوند و معاملات انجام دهند، اکنون ابزارهایی چون صندوق‌های درآمد ثابت صدور و ابطالی، انواع صندوق‌های قابل معامله، صندوق‌های سهامی، صندوق طلا، صندوق‌های اهرمی و بسیاری ابزارها در کنار خدمات سبدگردانی وجود دارند که همه سرمایه‌گذاران می‌توانند با سطوح مختلف دانش و همچنین سلایق و ذائقه‌های متفاوت ریسک به آنها مراجعه و از آنها بهره ببرند.

حال اگر می‌خواهیم تعداد بیشتری از مردم به صورت مستقیم وارد بازار شوند در ابتدا باید توسعه نهادها و ابزارها مورد توجه قرار بگیرد تا ضریب نفوذ بازار بیشتر شود همچنین باید توجه بیشتری به تعمیق بازار کرد.

آموزش مستمر نکته دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد اما مهم‌ترین نکته همان اعتمادسازی و جلوگیری از تصمیمات و اقدامات مخرب است، با اینکه همه می‌دانند نوسان ذات بازار است و این جمله بارها تکرار شده است اما واضح است که تنش‌های پی در پی دیگر نوسان نیست و تداوم ضربه‌ها و تکانه‌ها علاوه برافزایش هیجانات غیر طبیعی در بازار مانند زلزله می‌تواند اعتماد را ریشه کن و نابود کند.

پیش‌بینی روند بازار سهام تا پایان تابستان/ وجود نشانه‌های مثبت در معاملات بورس

ایرنا: با توجه به نوسانات شدید ایجاد شده در بازار طی چند وقت گذشته پیش‌بینی شما از وضعیت بازار سهام تا پایان فصل تابستان چیست؟

جبل عاملی: براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته به نظر می‌رسد به طور کلی سال ۱۴۰۲ سالی پر نوسان برای بازار سرمایه باشد؛ بنابراین پیش‌بینی دقیق آن کار چندان آسانی نیست.

با وجود نوسانات و ریزش‌هایی که از نیمه اردیبهشت ماه در بازار آغاز شد، می‌توان شاهد نشانه‌های خوش‌بینی در بازار بود، گرچه همچنان در بازار شاهد تغییر نرخ خوراک و وضعیت نرخ ارز در بازار هستیم و هنوز هم ابهاماتی در سایر گروه‌ها وجود دارد اما با توجه به این مسایل باید به آینده این بازار امیدوار بود.

به نظر نمی‌رسد همچنان خبر جدیدی در حوزه سیاست خارجی وجود داشته باشد که بتواند با تأثیر منفی بر بازار همراه شود اما آن چیزی که مقداری باید مورد توجه قرار گیرد حجم و ارزش معاملات است که اکنون تحت تأثیر فرسایشی شدن شرایط قرار گرفته است.

از سوی دیگر همه بازارهای موازی از جمله مسکن، ارز و طلا نیز در حالت کم نوسان یا به اصطلاح رنج قرار گرفته‌اند و فعالان و سوداگران این بازارها در بلاتکلیفی و تردید به سر می‌برند؛ بنابراین امیدواریم که با کوچکترین خبر مثبت و یا اقبال مجدد سرمایه گذاران به بازار با توجه به قیمت سهم‌ها که در نقطه‌ای از ارزندگی قرار دارند شاهد رشد بازار سهام بیشتر از بازارهای رقیب شاهد باشیم.

با توجه به شرایط فعلی بازار در صورت عدم وجود ریسک‌های سیستماتیک جدید و نیز وجود محدودیت‌هایی از جمله مالیات تراکنش و مالیات بر عایدی بر سرمایه در بازارهای موازی، بازار سرمایه را باید مکان بهتری برای سرمایه‌گذاری دانست؛ چراکه با توجه به ابزارهای متنوع از صندوق‌های درآمد ثابت با پرداخت سود ماهیانه تا معاملات آپشن انواع سلایق و ذائقه‌های ریسک را در این فضا می‌توان پوشش داد؛ چراکه حتی ابزاری چون صندوق در آمد ثابت صدور و ابطالی جذابیت بیشتری از حیث شرایط و نرخ نسبت به سپرده‌های بانکی دارد چه برسد به ابزارهایی مانند اختیار معامله که می تواند در صورت اجرای استراتژی های معاملاتی سودهای جذابی را نصیب سرمایه‌گذاران کند.