با این حال روند حاشیه سود این صنعت مسیر کاهش را در پیش گرفته، به‌‌‌طوری که به‌صورت میانگین ۲واحد درصد از هر سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص این صنعت نسبت به زمستان ۱۴۰۱ کاهش یافته است.

بررسی نرخ فروش مهم‌ترین محصول هر شرکت لبنی نشان می‌دهد که به‌رغم عملکرد ضعیف فصل بهار، طی پنجمین ماه سال 1402 توانسته‌‌‌اند متوسط افزایش 30درصدی را نسبت به میانگین 1401 تجربه کنند. مشوق‌‌‌های صادراتی برای شرکت‌های لبنی از جمله حذف عوارض صادراتی دو محصول شیرخشک صنعتی و خامه فله‌‌‌ای، موجب شده است تا شرکت‌های این صنعت به سمت صادرات سوق پیدا کنند. ژاپن اخیرا نام ایران را در فهرست واردات مجاز محصولات لبنی به این کشور قرار داد که در فاز اول یک‌هزار و 500تن شیرخام و فرآورده‌‌‌های لبنی به این کشور صادر شد. چین از دیگر کشورهایی بود که طی توافقات با مقامات ایرانی خواستار صادرات لبنیات به این کشور شد. موارد مذکور موجب شده است تا شرکت‌های لبنیاتی ایران به سمت تولید محصولات مطابق با استانداردهای روز دنیا و قابلیت ماندگاری بالا همچون شیرخشک و محصولات پودری سوق پیدا کنند که این امر می‌‌‌تواند موجب افزایش حاشیه سود و رونق و بهبود در اوضاع شرکت‌های لبنی ایران شود.

تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اصلی شیر گاو

بررسی جایگاه کشورها در زمینه لبنیات نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا با 28عضو از تولیدکنندگان اصلی شیر گاو است و در این بین سه‌چهارم تولیدات اتحادیه اروپا توسط کشورهای آلمان، فرانسه، انگلیس، هلند، لهستان، ایتالیا و ایرلند انجام می‌شود. ایالات‌متحده آمریکا در جایگاه دوم تولیدکنندگان لبنیات قرار دارد و با تولید 99میلیون تن شیر در سال، در صدر بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده شیر گاو است. آمریکا به‌رغم تقاضای داخلی بالا، بیشترین صادرات را به‌‌‌ترتیب به کشورهای مکزیک، جنوب شرقی آسیا و کانادا دارد. در این بین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده شیر گاو، کشور هند است که بیش از 85میلیون تن در سال شیر گاو مصرف می‌کند. پس از هند، کشورهای اتحادیه اروپا و آمریکا به‌ترتیب 24 و 21میلیون تن در سال شیرگاو مصرف می‌کنند.

گرایش لبنی‌‌‌ها به تولید شیرخشک

براساس داده‌‌‌های مرکز آمار، میزان تولید شیر گاو در کشور حدود یک‌میلیون و 800‌هزار تا یک‌میلیون و 900هزار تن است. بیشترین میزان صادرات لبنیات در سال 1401 مربوط به شیرخشک صنعتی بوده است. از آنجا که تولید شیرینی، بیسکویت و پودرهای پروتئین نیازمند شیرخشک صنعتی است، در نتیجه تقاضا برای این محصول افزایش و تولید و صادرات آن گسترش یافته است. بنابر آمار ماهانه حدود 20هزار تن شیرخشک در کشور تولید می‌شود که این میزان 15هزار تن مازاد بر نیاز مصرف داخل است. با توجه به افزایش تولید شیرخشک در نیمه‌دوم سال، دپوی کنونی محصول در کارخانه‌‌‌های تولیدی از مرز 25هزار تن گذشته که این امر به آن معناست که به دلیل مشکلاتی مثل نوسان نرخ ارز و کاهش قیمت جهانی شیرخشک، تجار کشورهای منطقه حاضر نیستند شیرخشک را با قیمت بالایی خریداری کنند و صادرات با مشکل روبه‌روست. از طرفی قابل حمل بودن شیر خشک صنعتی موجب شده است تا تولیدکنندگان لبنیات به تولید این محصول بپردازند و تولید محصولاتی همچون پنیر و ماست را کاهش دهند. در این میان، مبلغ فروش حاصل از صادرات محصول شیرخشک صنعتی طی سال 1401 رشد چشمگیری داشته و بیش از 250هزار دلار به ثبت رسیده است که عمده دلیل آن به افزایش نرخ شیرخشک جهانی بازمی‌گردد. در خوش‌بینانه‌ترین حالت، سرانه مصرف لبنیات در ایران حدود 70کیلوگرم و در حال حاضر قطعا کمتر از این میزان است. این در حالی است که عدد استاندارد سند چشم‌‌‌انداز که باید محقق می‌‌‌شد حدود 160کیلوگرم در سال است. در کشورهای توسعه‌یافته سرانه مصرف بالای 200کیلوگرم است. در ایران رکورد مصرف در میانه دهه 80 به‌ثبت رسید و سرانه مصرف کشور 90 تا 95کیلوگرم بود.

عضو تازه‌وارد 6هزار میلیاردی گروه لبنی

شرکت‌های فعال در حوزه لبنیات بازار سهام شامل 11نماد هستند که در مجموع بیش از 22هزار و 500میلیارد تومان از ارزش بازار سهام را تشکیل می‌دهند. در میان این 11شرکت، نماد «عالیس» که به‌تازگی به جمع گروه لبنیات بورسی افزوده شده است، با ارزش بازار 6هزار و 700میلیارد تومانی مهم‌ترین نماد این صنعت به لحاظ ارزش بازار محسوب می‌شود. میانگین نسبت قیمت به سود هر سهم صنعت لبنیات در حال حاضر عدد 11واحد است که کمترین میزان نسبت مذکور را شرکت «عالیس» با عدد 8واحد نصیب خود کرده است که این موضوع نشان‌دهنده پتانسیل بالای سهم تازه‌نفس گروه لبنیات در جهت افزایش قیمت است. طی 30روز اخیر که کام عمده فعالان بازار سهام تلخ بوده است، سرمایه‌گذاران در صنعت لبنیات از این قاعده مستثنا نبوده‌اند و طی این ماه به‌طور میانگین 11شرکت، منفی 9درصد بازدهی را به سهامداران خود تحمیل کرده‌اند. در میان شرکت‌های گروه لبنی «غالبر» و «عالیس» تنها سهم‌هایی بوده‌اند که به‌ترتیب با ثبت بازدهی 25 و 13درصد توانسته‌اند برخلاف عمده سهم‌های هم‌گروه خود بازدهی مثبت را نصیب سهامدارانشان کنند. بیشترین زیان این گروه را شرکت «غفارس» تجربه کرده و بیش از 30درصد سرمایه سهامداران خود را طی این مدت از بین برده است.

تداوم افت حاشیه سود در فصل بهار

معیار بااهمیت برای سنجش میزان سود هر صنعت تولیدی-خدماتی، میزان سود آن صنعت است. برای ارزیابی آن می‌‌‌توان از سه نسبت حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص بهره برد. بر این اساس طی 10فصل اخیر میانگین سه‌حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص لبنی‌‌‌ها به‌‌‌ترتیب 12، 7 و 4درصد به ثبت رسیده است.

بیشترین میزان سود ناخالص طی 10فصل اخیر طی سه‌ماه تابستان سال 1401 رقم خورده که حاشیه سود ناخالص 17درصد و خالص 9درصد در لبنی‌‌‌ها محقق شده است. کمترین میزان سود خالص و ناخالص طی 10فصل اخیر هم در زمستان 1400 به وقوع پیوسته که حاشیه سودهای ناخالص 9درصد و خالص صفر درصد به ثبت رسیده است. در بهار 1402 حاشیه سودهای ناخالص، عملیاتی و خالص به‌ترتیب 9، 6 و 4درصد به ثبت رسیده است، در حالی که حاشیه سودهای مذکور نسبت به مدت مشابه سال قبل 2درصد افت را تجربه کرده‌‌‌اند.

مهم‌ترین عامل کاهش سودآوری شرکت‌های لبنی در فصل بهار را می‌‌‌توان ابلاغ افزایش نرخ شیر خام در این شرکت‌ها دانست. براساس افزایش نرخ شیر خام، شرکت‌های لبنی مجوز رشد نرخ محصولات خود را دریافت کردند؛ اما برخی از محصولات پرمصرف این شرکت‌ها همچون پنیر 400گرمی، شیر بطری 900گرمی، شیر نایلونی و ماست ساده 5/ 2کیلوگرمی اجازه رشد نرخ دریافت نکردند که این عوامل موجب تداوم افت در حاشیه سودهای این صنعت شد. طی اولین فصل سال 1402، بیشترین میزان حاشیه سود ناخالص و خالص را سهم تازه‌وارد گروه لبنی یعنی شرکت «عالیس» به‌‌‌ترتیب با 36 و 28درصد به ثبت رسانده است. طی مدت مذکور شرکت «غپاک» با ثبت حاشیه سود ناخالص 3درصد و حاشیه سود خالص صفر درصد کمترین سودآوری را طی این فصل از آن خود کرده است.

افزایش 30درصدی تولید در فصل بهار

با توجه به اینکه جنس محصولات تولیدی شرکت «عالیس» متفاوت است، واحد شمارش محصولات آن نیز برحسب‌ هزار لیتر است. از آنجا که واحد اندازه‌گیری تولیدات در هم‌‌‌گروهی‌‌‌های نماد «عالیس» برحسب تن است، بر این اساس برای محاسبات روند تولیدات کل صنعت لبنیات شرکت عالیس درنظر گرفته نشده است. ارزیابی روند تولیدات صنعت لبنیات نشان می‌دهد که طی 10سال اخیر به‌طور میانگین هر سال یک‌درصد به تولیدات شرکت‌های فعال آن افزوده شده است. بیشترین میزان تولید محصولات لبنی در سال 1393 با رشد 18درصدی به ثبت رسیده و کمترین میزان مربوط به سال 1401 با افت 10درصدی تولیدات شرکت‌های لبنی بوده است. عامل اصلی افت تولیدات را می‌‌‌توان معضلات مربوط به تهیه شیرخام توسط شرکت‌های تولیدی صنعت لبنیات دانست. با این حال در بهار 1402 روند افت تولیدات متوقف شده است، به‌طوری که رشد تولید در فصل آغازین سال نسبت به مدت مشابه سال قبل 31درصد به ثبت رسیده است. بیشترین میزان رشد تولید نسبت به فصل مشابه سال قبل توسط شرکت «غشاذر» به وقوع پیوسته که در فصل بهار توانسته است 78درصد تولید خود را افزایش دهد. نماد «غگلپا» تنها شرکتی بوده که در فصل بهار در تولیدات خود افت یک‌درصدی داشته است.

رکورد 10ساله رشد درآمد

درآمد محقق‌شده توسط شرکت‌های صنعت لبنیات طی 10سال اخیر، به‌طور میانگین رشد 41درصد را در هر سال تجربه کرده است. بیشترین میزان کاهش درآمد در شرکت‌های لبنیاتی بازار سهام طی دهه اخیر، در سال 1395 رقم خورد که شرکت‌ها رشد صفر درصدی را تجربه کردند. با این حال، طی سال 1401 با توجه به آزادسازی نرخ عمده محصولات این صنعت، شرکت‌های لبنی با ثبت فروش 17هزار میلیارد تومان و ثبت رشد 81درصدی توانستند رکورد 10ساله رشد درآمدی خود را به ثبت برسانند. جهش خیره‌‌‌کننده درآمد به هیمن‌جا ختم نشد و شرکت‌های لبنی توانستند طی فصل بهار 1402 درآمد حاصل از فروش خود را نسبت به مدت مشابه سال قبل 64درصد افزایش دهند. در این بین «غپاک» با فروش یک‌هزار و 438میلیارد تومانی بیشترین سهم از درآمد کل صنعت را تشکیل داده است.

پوشش عملکرد ضعیف گزارش‌های بهار در تیرماه

در بحث ارزیابی و بررسی نرخ فروش، مهم‌ترین محصول تولیدی هر شرکت که بیشترین درآمد را برای آن شرکت به ارمغان آورده، در نظر گرفته شده است. بر این اساس رشد نرخ فروش مهم‌ترین محصول از منظر گزارش فصل بهار و تیرماه نسبت به میانگین کل سال 1401 در نظر گرفته شده است. طی فصل بهار عمده شرکت‌های لبنی بازار سهام عملکرد ضعیفی به لحاظ نرخ فروش از خود به نمایش گذاشتند. با این حال امید بر این بود تا در تیرماه این عملکرد ضعیف پوشش داده شود. ارزیابی گزارش‌های تیرماه شرکت‌های لبنیات نشان می‌دهد که این شرکت‌ها عمدتا توانستند نسبت به فصل بهار عملکرد مطلوب‌‌‌تری را از خود به نمایش بگذارند و مرهمی بر زخم برجای‌مانده از گزارش‌های فصل بهار شوند.

بررسی شرکت «عالیس» که به‌تازگی به گروه لبنیات بازار سهام پیوسته است نشان می‌دهد که این شرکت در فصل بهار توانسته است مهم‌ترین محصول خود یعنی گروه محصولات شیر طعم‌‌‌دار را 27درصد بیشتر از میانگین کل سال 1401 به فروش برساند و با ثبت این عدد در مقیاس فصلی رکورددار بیشترین رشد نرخ فروش شود.

در بازه ماهانه «عالیس» یک‌بار دیگر عرض اندام کرده و توانسته است طی چهارمین‌ماه از سال 1402، با افزایش 42درصدی نرخ فروش محصول اصلی خود نسبت به میانگین سال گذشته بیشترین ‌درصد افزایش نرخ فروش را تجربه کند. طی فصل بهار شرکت «غالبر» مهم‌ترین محصول خود یعنی انواع پنیر را 4درصد کمتر از میانگین سال 1401 به فروش رسانده و با ثبت این عدد کمترین میزان رشد در میان هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود را تجربه کرده است.

پیشرفت 90درصدی خط تولید شیرخشک «غشاذر»

در میان 11شرکت لبنی بازار سهام، دو شرکت طرح‌‌‌های توسعه مهمی در برنامه آتی خود دارند که موجب ارتقای درآمد و سودآوری آنها خواهد شد. شرکت «غگلستا» براساس توضیحات پیوست صورت‌های مالی خود در نظر دارد تا محصولات پودری نظیر پودر خامه گیاهی و حیوانی، پنیر کره‌‌‌ای، کشک خشک و انواع دوغ را تولید کرده و توسعه دهد. همچنین این شرکت قصد دارد پنیر اولیه و انواع پنیرهای پیتزا و همین‌طور خامه فروزن را جهت توسعه فروش صادراتی خود به سبد محصولات تولیدی بیفزاید. شرکت «غشاذر» در نظر دارد تا خط تولید شیر خشک را راه‌‌‌اندازی کند که تا به‌‌‌حال 93درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. این طرح برآورد شده که در انتهای شهریور 1402 به بهره‌‌‌برداری برسد. طرح یادشده موجب تولید محصولات پودری می‌شود که با توجه به حاشیه سود بالای این محصول می‌‌‌تواند در کنار رشد تولیدات شرکت، موجب افزایش سودآوری آن شود. از دیگر برنامه‌‌‌های «غشاذر» می‌‌‌توان به افزایش ظرفیت تولید پنیر سنتی، تولید محصولات جدید با حاشیه سود بالا از جمله خامه منجمد، محصولات پودری و شیرخشک، تولید آبمیوه‌‌‌های گازدار و بدون گاز بطری، تولید کره در انواع اوزان و بسته‌‌‌بندی‌‌‌های مختلف، تولید پنیر رسیده در آب نمک و تولید روغن زرد اشاره کرد.