با روی کار آمدن دولت سیزدهم، راهبرد وزارت نفت در صادرات نفت ایران، از تعلل برای توافق با آمریکا برای افزایش فروش به «بازارسازی نفت» تغییر کرد. بازارسازی برای فروش نفت ایران بدین معناست که موضوع تحریم از موضوع دوجانبه آمریکا و ایران به موضوع مورد دغدغه کشور طرف ثالث در تعاملات نفتی ایران تبدیل شود. بدین صورت بازار فروش نفت ایران اثر‌پذیری حداقلی از بازگشت تحریم‌ها داشته و تداوم می‌یابد.

اجرای این راهبرد موجب شد، طبق گزارش تانکر ترکرز (تصویر 1)، صادرات نفت ایران در ماه جاری میلادی به 2.2 میلیون بشکه در روز برسد. یکی از سیاست‌های بازارسازی نفت، خرید تقاضا یا Buy demand از طریق حضور و سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی است. در این روش ایران با نوسازی و بازسازی پالایشگاه‌های کشورهای خارجی و احیای ظرفیت آنها، آن پالایشگاه‌ها را به مقصد صادرات نفت خود تبدیل می‌کند.

* حضور ایران در ۵ پالایشگاه فراسرزمینی در آفریقای جنوبی

روز گذشته سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران پس از شرکت در اجلاس کشورهای عضو بریکس عنوان کرد: ۵ پالایشگاه نفتی و گازی آفریقای جنوبی نیاز به نوسازی و به‌روزرسانی دارند، یکی از خدماتی که ما امروز در کشور داریم، صادرات خدمات فنی مهندسی است. صادرات خدمات فنی مهندسی به آفریقا صورت می‌گیرد و این پنج پالایشگاه به دست متخصصان عزیز ایرانی به چرخه تولید واقعی بازمی‌گردد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در کشور آفریقای جنوبی 6 پالایشگاه نفتی و گازی وجود دارد (تصویر 2) که عبارتند از چورف Chevref، انرف Enref، ساپرف Sapref، ناترف Natref به عنوان چهار پالایشگاه نفت خام، ساسول sasol به عنوان پالایشگاه زغال سنگ و گاز و وپتروسا Petro SA به عنوان پالایشگاه گاز؛ طبق گفته رئیس‌جمهور، ایران برای بازسازی و صدور خدمات فنی و مهندسی به 5 پالایشگاه این کشور توافق کرده است.

محمدامین راد کارشناس انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با اشاره به وضعیت صنعت پالایشی کشور آفریقای جنوبی اظهار داشت: بنزین و گازوئیل بیشترین تقاضا را در بین محصولات نفتی در آفریقای جنوبی دارد. تولید داخلی محدود و ظرفیت پالایشی زیاد، آفریقای جنوبی را به یک واردکننده مهم نفت خام تبدیل کرده است و واردات نفت خام به دلیل عملکرد ضعیف پالایشگاه های آفریقای جنوبی در طول سال 2021 کاهش داشته است.

وی افزود: آفریقای جنوبی بخش عمده‌ای از نفت خام خود را از اعضای اوپک و کشورهای جنوب صحرای آفریقا وارد می‌کند. تامین‌کنندگان عمده عربستان سعودی (43 درصد)، نیجریه (37 درصد) و غنا (9 درصد) هستند. ایران در دوره پیش از تحریم‌ها یکی از تامین‌کنندگان اصلی آفریقای جنوبی بوده است. خلیج سالدانها بین تولیدکنندگان معمولی گرید سنگین در آمریکای لاتین، تولیدکنندگان گرید سبک تر در غرب آفریقا و مراکز اصلی تقاضای نفت خام در آسیا موقعیت خوبی دارد.

* بازار 500 هزار بشکه‌ای آفریقای جنوبی برای صادرات نفت ایران

4 پالایشگاه نفتی آفریقای جنوبی با ظرفیت 508 هزار بشکه تقریبا تعطیل هستند، به عنوان مثال بزرگ‌ترین پالایشگاه آفریقای جنوبی در مارس 2022 تعطیل شد. تعطیلی پالایشگاه‌ها همراه با هزینه‌های بالا برای ارتقا جهت مطابقت با مقررات جدید سوخت از مهم‌ترین معضلات این کشور است.

ایران می‌تواند با احیای این پالایشگاه‌ها نفت خود را به ‎آفریقای جنوبی صادر کند. تا پیش از اعمال تحریم‌ها رقم صادرات نفت ایران به این کشور 380 هزار بشکه‌ در روز بوده است. پیش از این، برنامه نوسازی 8 طرح پالایشی در 3 قاره و 6 کشور خارجی روی میز ایران قرار داشت (تصویر 3).

در دولت سیزدهم، وزارت نفت تلاش کرده با اتکا به توان فنی و مهندسی شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های احیا و احداث پالایشگاه‌های خارجی حضور پیدا کرده و با بازارسازی نفت، این واحدها را مقصد نفت صادراتی خود تبدیل کند. نوسازی پالایشگاه 140 هزار بشکه‌ای ال‌پالیتو ونزوئلا نخستین طرحی‌ است که تکمیل شده و منجر به صادرات روزانه 100 هزار بشکه نفت ایران به ونزوئلا، درآمدزایی سالانه 3 میلیارد دلار و صادرات 3 میلیون تجهیز از 1600 شرکت ایرانی شده است.