بررسی گزارش‌های فصل بهار چهار شرکت فعال صنعت کاغذ نشان می‌دهد که این صنعت در بحث نرخ فروش نسبت به فصل گذشته به‌طور میانگین رشد 4درصدی و در درآمد نسبت به فصل مشابه سال قبل به‌طور متوسط 17درصد رشد را تجربه کرده است. با این حال در بحث تولید و حاشیه سود در فصل بهار 1402 نسبت به مدت مشابه سال قبل به‌‌‌ترتیب کاهش 10درصدی و 6درصدی رقم خورده است.

عمده افت تولید به موضوع مواداولیه این شرکت‌ها بازمی‌گردد، اما در زمینه حاشیه سود نرخ‌‌‌گذاری دستوری بر این صنعت حاکم نیست و به عرضه‌‌‌وتقاضا بازمی‌گردد؛ به‌طوری که در فصل آغازین سال‌جاری کاهش تقاضا موجب افت حاشیه سود این صنعت شد. تولیدکنندگان کاغذ به‌طور عمده با کمبود آخال مواجه هستند که این وضعیت نامطلوب می‌‌‌تواند با جایگزین‌شدن باگاس نیشکر جبران و این معضل رفع ‌شود. وضعیت عرضه‌‌‌وتقاضا در صنعت کاغذ نشان می‌دهد که همواره در این صنعت مازاد تقاضا برقرار است و این مازاد از طریق واردات صورت می‌گیرد.

مازاد تقاضا در بحث کاغذهای روزنامه و تحریر بحرانی‌‌‌تر است و عمده نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شود.

تولید کاغذ بدون قطع درخت !

محصولات صنعت کاغذسازی در دو بخش چاپ‌‌‌وتحریر و بسته‌‌‌بندی مورد استقاده قرار می‌گیرد. تولید جهانی کاغذ و مقوا بیش از 415میلیون تن در سال ارزیابی می‌شود. بیشترین تولید کاغذ مربوط به بخش بسته‌‌‌بندی کاغذ و تخته است که در سال‌های اخیر به دلیل رونق خرید آنلاین، تقاضای آن روبه افزایش است. دو کشور بزرگ تولیدکننده کاغذ در جهان چین و ایالات‌متحده آمریکا هستند. ماده‌‌‌اولیه صنعت کاغذسازی، ماده‌ای شیمیایی به نام سلولز است.

سلولز در چوب درختان سوزنی‌برگ، چوب درختان پهن‌برگ، کاه گندم، کاه جو، کتان، ساقه ذرت، پنبه، تفاله نیشکر، انواع نی‌‌‌ها، الیاف سنتزی و بازیافتی و... یافت می‌شود. تفاله نیشکر یکی از پسماندهای کارخانه‌های تولید شکر است که درحال حاضر خود منبع محصولاتی با ارزش‌افزوده فراوان و ماده‌اولیه خمیر کاغذ است و این موضوع به این معناست که در این شیوه تولید، هیچ درختی قطع نمی‌شود و در صورت رونق استفاده از آن می‌‌‌تواند نیاز کشور را تا حد زیادی رفع کند.

چهار ضلع 7هزار میلیاردی کاغذسازان

در زمینه تولید محصولات کاغذی 6شرکت فعال در بازار سهام پذیرفته شده‌‌‌اند که دو شرکت آن با توجه به اینکه در بازار پایه فعالیت می‌کنند و صورت‌های مالی شفافی را منتشر نمی‌‌‌کنند، در مقاله ارزیابی بنیادی شرکت‌های این صنعت، بررسی این دو شرکت نادیده گرفته شده است.

چهار شرکت فعال در حوزه کاغذ در مجموع ارزش بازار بیش از 7هزار و 80میلیارد تومانی را تشکیل می‌دهند که بااهمیت‌‌‌ترین آنها به لحاظ ارزش بازار شرکت «چکاپا» با ارزش 3هزار و 250میلیارد تومان است. نسبت قیمت به سود هر سهم این صنعت به‌طور میانگین 15واحد است که با توجه به میانگین 84/ 7واحدی کلیت بازار می‌‌‌توان اذعان کرد سهم‌‌‌های موجود در این صنعت سودمحور نبوده و در دسته صنایع رشدی قرار می‌‌‌گیرند.

کمترین میزان نسبت قیمت به سود کاغذسازان در حال حاضر به شرکت «لطیف» تعلق دارد که عدد 7واحد را به ثبت رسانده است. طی 30روز اخیر صنعت محصولات کاغذی درمجموع بازدهی تعدیل‌شده منفی 12درصد را نصیب سهامداران خود کرده است. با توجه به بازدهی منفی 7درصدی بازار سهام طی این مدت می‌‌‌توان گفت ضرر تحمیل‌شده به سهامداران صنعت کاغذ بیشتر از عموم بازار بوده است. کمترین میزان افت را شرکت «لطیف» با منفی 9درصد نصیب سهامداران خود ساخته و بیشترین زیان را شرکت «چکارن» با منفی 16درصد به سرمایه‌گذاران تحمیل کرده است.

واردات گسترده کاغذ تحریر و چاپ

بنا بر گفته رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ، در داخل کشور تولید کاغذ در بخش بسته‌‌‌بندی تا حدودی موفقیت‌آمیز بوده، اما این صنعت در بحث فروش و درآمدزایی هنوز جامانده است. با این حال کشور در زمینه تولید کاغذ روزنامه‌‌‌ و کاغذ تحریر با کمبود مواجه است و همچنان این نوع کاغذهای موردنیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شوند. سالانه حدود یک‌میلیون و 600هزار تن انواع کاغذ بسته‌‌‌بندی در کشور تولید می‌شود.

نیاز سالانه کشور به کاغذ به‌طور متوسط 360هزار تا 370هزار تن است که در شرایط خوب 70هزار تا 80هزار تن از آن در داخل تولید و بقیه از محل واردات تامین می‌شود. سرانه مصرف کاغذ در ایران که شامل دستمال‌‌‌های کاغذی و بهداشتی نیز می‌شود، در حدود 22کیلوگرم است که این عدد در اروپا 55کیلوگرم و در آمریکا و بعضی از کشورهای اسکاندیناوی حدود 170کیلوگرم است. بر این اساس در ایران مصرف کاغذ نسبت به سرانه مصرف جهانی پایین‌‌‌تر است و این خود نشان‌دهنده پایین بودن شاخص‌‌‌های توسعه اقتصادی در ایران است. کشور از لحاظ تولید کاغذ تحریر در چند سال اخیر رشد خوبی داشته است، اما هنوز کمبود وجود دارد و به طور کامل خودکفایی شکل نگرفته است.

در سال‌های اخیر با استقبال از کشت نیشکر جهت برداشت شکر، کارخانه‌های تولید محصولات کاغذی می‌توانند از باگاس جامانده از نیشکر، کاغذ تحریر تولید کنند. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر کارخانه‌‌‌های تولید کاغذ از نیشکر بیش از 50درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌‌‌اند و می‌‌‌توان در آینده با بهره‌‌‌برداری از این کارخانه‌ها امید داشت که نیاز کشور به تولید کاغذ جبران شود و میزان کاغذ وارداتی با ارز ترجیحی به حداقل برسد.

افت 7درصدی حاشیه سود در بهار

بررسی روند سودآوری فصلی صنعت محصولات کاغذی نشان می‌دهد که طی 10فصل اخیر میانگین حاشیه سودهای ناخالص، عملیاتی و خالص 24، 20 و 18درصد به ثبت رسیده است. روند این سه حاشیه سود نوسان زیادی را در بازه فصلی تجربه کرده و طی بهار 1402 میانگین سه‌حاشیه سود یادشده 7درصد کاهش داشته است. عمده دلیل افت بالای سودآوری صنعت را می‌‌‌توان معضلات تولیدی به سبب کمبود ماده اولیه دانست که به‌‌‌دنبال این موضوع تولید افت و سودآوری صنعت کاهش یافته است. با این حال در بازه سالانه حاشیه سودها روند باثبات‌‌‌تری را به ثبت رسانده‌‌‌اند و میانگین حاشیه سود ناخالص 24درصد طی 10سال اخیر تحقق یافته است. شرکت «لطیف» با ثبت حاشیه سود ناخالص 32درصد و حاشیه سود خالص 27درصد بیشترین میزان سود را طی اولین فصل سال 1402 محقق کرده است.

کمبود ماده‌‌‌اولیه؛ معضل کاغذی‌‌‌ها

در بازه سالانه روند تولیدات صنعت محصولات کاغذی توانسته است طی دهه اخیر هر سال به‌طور متوسط افزایش 12درصدی را محقق کند. با این حال در بازه فصلی با توجه به عدم‌ثبات در تولیدات محصولات کاغذی به‌طور میانگین در هر فصل تنها 3درصد افزایش یافته است. همان‌طور که در بخش حاشیه سود اشاره شد، از آنجا که شرکت‌های فعال در این صنعت با معضل ماده‌‌‌اولیه مواجه هستند، در نتیجه در بازه فصلی تولیدات این شرکت‌ها با کاهش مواجه بوده است. بر این اساس طی بهار 1402 متوسط افت 9درصدی در تولیدات چهار شرکت فعال این صنعت به ثبت رسیده، اما در سال 1401 افزایش 4درصدی به وقوع پیوسته است. بیشترین سهم تولید این صنعت به شرکت «چکاپا» تعلق دارد که طی بهار سال‌جاری توانسته است 58درصد تولیدات کل را از آن خود کند.

شاگرد ممتازی «چکارن» در نرخ فروش

از آنجا که تنوع محصولات تولیدی در صنعت کاغذ بالاست، بهتر است ابتدا با محصولات اصلی شرکت‌های فعال این صنعت که بیشترین درآمد را برای شرکت‌ها به دنبال داشته‌اند آشنا شویم. بر این اساس مهم‌ترین محصول شرکت «چکاپا» خمیر ویرچین است که عمده کاربرد این محصول در تولید کاغذ کرافت، تست لاینر و کاغذ فلوتینگ است. در شرکت «چکاپا» اصلی‌‌‌ترین محصول تولیدی فلوتینگ 130گرمی است که این محصول عمدتا به‌‌‌عنوان لایه میانی در کارتن‌‌‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهم‌ترین محصول تولیدی شرکت «لطیف» تیشو است که در واقع همان دستمال‌کاغذی قبل از برش و شکل‌گیری است که در جهت تولید دستمال کاغذی، کاغذ توالت، حوله آشپزخانه و دستمال سفره مورد استفاده قرار می‌گیرد. آخرین شرکت این صنعت «چکارن» است که عمده تولیدات آن انواع کارتن و ورق است که ماده‌اولیه ورق کارتن بسته‌‌‌بندی در کارخانه‌های کارتن‌‌‌سازی است.

در فصل بهار 1402، بیشترین افزایش نرخ را شرکت «چکارن» تجربه کرده و در این مدت توانسته است نرخ فروش مهم‌ترین محصول خود یعنی کارتن و ورق را 9درصد نسبت به میانگین سال 1401 افزایش دهد و با ثبت این رشد توانسته است رکورد افزایش نرخ بهار را در بین هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود ثبت کند. با این حال در بازه ماهانه، براساس گزارش مردادماه شرکت‌های صنعت کاغذ، در این مقیاس نیز «چکارن» با ثبت رشد 15درصدی نرخ فروش محصول اصلی خود توانسته است رتبه برتر را در میان کاغذسازان دیگر کسب کند. استقبال از کارتن‌‌‌ جهت بسته‌‌‌بندی محصولات تولیدشده در فصل اول سال‌جاری موجب شد تا تقاضا برای محصول اصلی «چکارن» افزایش یابد و به دنبال آن رشد نرخ فروش رقم بخورد.

واگرایی میان رشد فصلی و رشد سالانه فروش کاغذسازان

روند درآمد کاغذسازان نشان می‌دهد که در بازه فصلی طی 10فصل اخیر به‌طور میانگین رشد 7درصدی در درآمد شرکت‌های این صنعت رقم خورده که بیشترین ‌درصد افزایش مربوط به فصل پاییز 1400 بوده که این صنعت توانسته است فروش خود را 24درصد افزایش دهد. در این بین، ارزیابی درآمد سالانه این صنعت از رشد 46درصدی کاغذسازان در بازه 10سال اخیر حکایت دارد. جهش درآمد کاغذی‌‌‌ها در سال 97 با رشد 104درصدی به ثبت رسید که با این عدد رکود 10ساله شکسته شد. درآمد کاغذسازها در فصل بهار رشد 17درصدی را نسبت به مدت مشابه سال 1401 تجربه کرده‌‌‌ و در بازه سالانه 33درصد جهش درآمدی رقم خورده است. بر این اساس می‌‌‌توان گفت در بازه سالانه با وجود میانگین درآمد خوب شرکت‌های کاغذساز عدد خوبی به ثبت نرسیده، اما در فصل بهار با در نظر گرفتن متوسط 7درصدی افزایش خوبی نسبت به سال گذشته به ثبت رسیده است.