طی سال‌های اخیر، این وزارت عملکرد خوبی در تولید بار اول اقلام راهبردی و تحریمی با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان داشته است؛ تعداد قرارداد‌های تولید بار اول این وزارتخانه در مجموع ۵۱ قرارداد به ارزش ۶۸ میلیون دلار است و هم اکنون ۴۰ شرکت دانش بنیان طرف قرارداد با صنعت نفت هستند، مقدار صرفه‌جویی ارزی با اجرای این طرح‌های دانش‌بنیان در حال اجرا ۳۰۵ میلیون دلار در سال برآورد می‌شود.

عملکرد تولید بار اول در صنعت نفت سال ١٤٠٢

وزارت نفت طی یک سال اخیر ۱۲ قرارداد به ارزش ٣٤ میلیون دلار با شرکت‌های دانش بنیان امضا کرده است، در این میان شرکت ملی نفت ایران با امضای ۶ قرارداد با شرکت‌های دانش بنیان به ارزش ۱۵ میلیون دلار رتبه نخست را از نظر ارزش قراردادی در میان شرکت‌های تابعه صنعت نفت در سال جاری به دست آورده است.

طی یک سال اخیر بیش از ۱۱۰ درصد ارزش قرارداد‌های امضا شده با شرکت‌های دانش‌بنیان نسبت به یک سال پیش از آن افزایش داشته، ضمن آن که سهم ساخت تجهیزات با فناوری‌های پیشرفته در طرح‌های تولید بار اول نیز به شدت افزایش داشته است.

بر اساس برنامه‌های آینده وزارت نفت طی امسال و سال آینده امضای ۲۰ قرارداد به ارزش ۱۳۵ میلیون دلار با شرکت‌های دانش‌بنیان در دستور کار قرار دارد که تا آبان‌‍ماه امسال دو قرارداد امضا شده است.

تولید بار اول، هر کالا و خدمات راهبردی ساخته‌نشده در داخل کشور را در بر می‌گیرد. بر پایه آمار‌های موجود، وزارت نفت ۵۰ مورد طرح تولید بار اول را از مهرماه ۱۴۰۰ تا مهرماه ۱۴۰۱ به دبیرخانه تولید بار اول اقلام راهبردی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری فرستاد که نسبت به دوره مشابه پیش از آن ۲۲ مورد بیشتر بود.

در نخستین دوره ارسال این طرح‌ها که به سال ۱۳۹۹ - ۱۳۹۸ و هم‌زمان با تشکیل کارگروه دبیرخانه تولید بار اول معاونت علمی ریاست جمهوری بازمی‌گردد، مطالعه و ارزیابی ۲۵ طرح از سوی وزارت نفت نهایی و به این دبیرخانه ارسال شد. بر این اساس دوره بعد که مربوط به بازه ۱۲ ماهه مهرماه ۱۴۰۰- ۱۳۹۹ است، وزارت نفت ۲۸ طرح را برای حمایت‌های بعدی اجرا و پیشنهاد کرد. شایان ذکر است مهرماه ۱۴۰۱- ۱۴۰۰ نیز دوره سوم بود که پرونده آن پارسال با ارسال ۵۰ طرح تولید بار اول بسته شد.

در دوره چهارم که از مهرماه ۱۴۰۱ آغاز شده است تا مردادماه ۱۴۰۲، ۶۵ طرح از صنعت نفت به‌عنوان پیشنهاد برای تولید بار اول به دبیرخانه فرستاده شده که تا اینجا رشد ۳۰ درصدی را نسبت به بازه زمانی پیشین ثبت کرده است.

از میان بازو‌های چهارگانه صنعت نفت، شرکت ملی نفت ایران در دوره کنونی با ارسال ۲۹ طرح تولید بار اول پیشگام است و شرکت ملی گاز ایران، تاکنون ۲۱ پیشنهاد از شرکت‌های دانش‌بنیان و سازندگان را برای تخصیص تسهیلات و حمایت‌ها معرفی کرده است.

بر پایه برنامه‌های تدوین‌شده اگر یک شرکت دانش‌بنیان بتواند چنین کالایی را برای نخستین بار در داخل تولید کند از قانون برگزاری مناقصات و از نظام قیمت‌گذاری و قانون مالیات معاف می‌شود، همچنین چنانچه طرحی برای تولید بار اول به مرحله قرارداد برسد تسهیلات ارزان قیمت از منابع تبصره ۱۸ و صندوق‌های دیگر در اختیار کارفرما قرار می‌گیرد، همچنین مصوبه شورای عالی امنیت ملی خرید کالا‌های فناورانه بار اول را تضمین کرده است.

در میان مجموعه‌های دولتی، آن‌گونه که معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری اعلام کرده است، صنعت نفت جایگاه نخست را در پیاده‌سازی برنامه «تولید بار اول» دارد.