در حال حاضر با تولید حدود بیش از ۳۰ میلیون تن فولاد در کشور، ایران در تولید فولاد جهانی رتبه دهم را به خود اختصاص داده است؛ اما هم‌اکنون این صنعت به دلیل متزلزل شدن مزیت‌هایش، به نوعی در معرض خطر از دست دادن تاب‌آوری‌ قرار گرفته و واحدهای فولادسازی را با مشکلات اساسی روبه‌رو کرده است که اگر برای این مسائل چاره‌اندیشی صورت نگیرد، نمی‌توان به آینده این صنعت چندان خوش‌بین بود.

یکی از مسائلی که فولادسازان را در معرض هشدار با تاب‌آوری قرار می‌دهد، حرکت نکردن این واحدها به سمت فناوری‌های جدید است. به زعم کارشناسان این حوزه، اگر صنعت فولاد نتواند به سمت فناوری‌های نو حرکت کند، تاب‌آوری‌اش مورد هدف قرار می‌گیرد و نقش پایدار خود را از دست می‌دهد.

چالش‌های بحران‌زا

محمدحسین بصیری، کارشناس فولاد عنوان کرد: صنعت فولاد در کشور ما با دو چالش اساسی روبه‌رو است که باید تصمیم‌گیران برای رفع این چالش‌ها همت خود را به کار گیرند. در وهله نخست باید به این موضوع توجه کرد که صنعت فولاد در جهان به‌دنبال استفاده از انرژی‌های جدیدتری است، از همین‌رو این تغییر رویه در پی جایگزین کردن سوخت‌های جدید به ‌جای سوخت‌های فسیلی است. در همین راستا به تازگی در کمیته معدن و صنایع معدنی سازمان ملل این مباحث مطرح بود که باید استفاده از انرژی‌های فسیلی (شامل نفت و گاز) کنار زده شود و در مقابل به سمت استفاده از انرژی‌های پاک با آلایندگی‌های کمتر پیش رفت.

بصیری در ادامه با اشاره به این موضوع که این در حالی است که جهان در حال تغییر فناوری و استفاده از فناوری‌ نسل‌های جدیدتر است، گفت: استفاده از فناوری جدید برای بهره‌گیری و بهینه‌سازی در مصارف انرژی و کاهش میزان آلایندگی در این صنعت مورد تاکید جامعه بین‌المللی است و در این راستا در حال گذر در بهره‌گیری از نسل چهارم فناوری و رسیدن به فناوری‌های نسل پنجم است؛ این در حالی است که ما در ایران همچنان از فناوری‌های قدیمی بهره می‌گیریم که هم با آلایندگی و هم قیمت تمام‌شده بالا همراه است و این موضوع طی سال‌های آتی ما را با چالش‌های اساسی در رقابت با بازارهای صادراتی همراه خواهد کرد.

وی در ادامه با تاکید بر این موضوع که مساله اساسی دیگر برای فولادسازان کشور تامین انرژی است، خاطرنشان کرد: از سوی دیگر، یکی از مشکلاتی که طی سال‌های اخیر فولادسازان با آن به صورت یک مشکل اساسی روبه‌رو شده‌اند، تامین انرژی ‌برق و گاز بوده است؛ بنابراین ضروری به نظر می‌رسد که دولت باید به صورت اساسی به فکر تامین این زیرساخت‌ها که جزو وظایف اوست، باشد؛ زیرا با قطع شدن مداوم برق و گاز در فصل‌های تابستان و زمستان و وقفه در کار، قیمت تمام‌شده محصولات فولادی افزایش پیدا می‌کند و به دنبال آن نیز با افزایش قیمت‌ها در بازار مواجه می‌شویم. بنابراین باید دولت به صورت اساسی درصدد رفع تامین انرژی با ایجاد زیرساخت‌ها باشد، نه اینکه خسارت آن را به گردن فولادسازان بیندازد و تامین این زیرساخت‌ها را نیز برعهده آنها بگذارد.

راهکارهای تاب‌آورانه

این کارشناس فولاد در ادامه با اشاره به راهکارهایی برای تاب‌آوری صنعت فولاد در سال‌های آتی تصریح کرد: با توجه به مسائل عنوان شده برای صنعت فولاد کشور، از همین‌رو ضروری به‌نظر می‌رسد که در وهله اول، صنعت فولاد در کشور را مسلح به فناوری‌های جدید در راستای کاهش مصرف انرژی و به دنبال آن قیمت تمام‌شده کرد تا این صنعت بتواند قدرت رقابتی خود را در فضای بین‌المللی حفظ کند. بصیری همچنین در ادامه یادآور شد: از سوی دیگر باید زیرساخت‌های لازم را برای تامین انرژی فولادسازان در کشور فراهم آورد تا با قطع نشدن برق و گاز، این واحدهای صنعتی دچار وقفه در تولید خود و خسارت نشده و به تبع آن محصولات آنها با افزایش قیمت تمام‌شده همراه نخواهد بود.

کلام آخر

در حال حاضر زنجیره ارزش فولاد حدود ۱۲درصد ارزش صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده، به‌طوری که علاوه بر تامین نیاز داخل کشور به محصولات زنجیره فولاد، امکان توسعه بازارهای صادراتی نیز در این زنجیره به وجود آمده است؛ این در حالی است که در دهه ۱۳۸۰، ایران یکی از واردکنندگان شمش فولاد و محصولات فولادی نظیر میلگرد ساختمانی به‌شمار می‌رفت که هم‌اکنون یکی از صادرکنندگان بازار منطقه است. در چشم‌انداز افق ۱۴۰۴ نیز برای این صنعت، رسیدن به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد برنامه‌ریزی شده بود که با نزدیک شدن به این چشم‌انداز، می‌توان مدعی شد که این هدف تا حد قابل قبولی محقق شده است. بنابراین می‌توان اذعان کرد که صنعت فولاد کشور طی دو دهه گذشته با یک جهش قابل‌توجه همراه بوده است که این مهم جز از طریق سرمایه‌گذاری عظیم با تکیه بر مزیت‌های تولید فولاد در کشور انجام نگرفته است؛ بنابراین در وضعیت کنونی برای پیشگیری از هدررفت سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده، باید به صورت جدی درصدد فائق آمدن بر چالش‌های این صنعت مادر در کشور برآمد.