«من هم خودم صبح جمعه فهمیدم» جمله‌ای آشنا که از آخرین تجربه افزایش قیمت بنزین در اذهان عمومی حک شده است. نیمه‌شب جمعه 24 آبان‌ماه 1398 بود که خبر افزایش ناگهانی قیمت بنزین در سراسر کشور پیچید و مردم بهت‌زده ایران قبل از اطلاع‌رسانی و اعلام رسمی دولت وقت با حضور در پمپ‌بنزین‌ها تازه متوجه شدند که قیمت بنزین 3 برابر شده است.

از آبان 98 تاکنون و در سایه کاهش اعتماد عمومی، شایعه افزایش قیمت بنزین بیش از ده‌ها بار به بهانه‌های مختلف در رسانه‌ها مطرح شده و البته هر بار غلط از آب درآمده است. اما نکته مهم‌تر تداوم انفعال ساختار حکمرانی انرژی کشور در اجرای یک «برنامه جامع» با تکیه بر سیاست‌های غیرقیمتی و پیشی گرفتن مصرف از تولید بنزین است.

طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، ناترازی بنزین در ایران در سال 1402 به رقم 10 میلیون لیتر در روز رسیده است که سالانه خسارتی 3 میلیارد دلاری به کشور وارد می‌کند؛ معادل درآمد فروش یک ماه نفت ایران.

پیوستن ایران به باشگاه واردکنندگان بنزین در حالی است که براساس آمار گمرک این کشور در سال 99 حدود 3 میلیارد دلار بنزین صادر کرده است. در واقع افت 6 میلیارد دلاری درآمد ارزی بنزین، نیمی از افزایش درآمد دولت از صادرات نفت و بی‌اثرسازی تحریم‌ها را با خود خنثی کرده و از سر سفره مردم برداشته است.

تصویر- آمار گمرک از صادرات 3 میلیارد دلار بنزین

طبق آمار تنها در دو دوره تاریخی مصرف بنزین کاهش یافته که تجربه اول مربوط به اجرای طرح کارت سوخت و هدفمندی یارانه‌ها در سال 86 بوده و تجربه دوم به سال 98 و اتفاقات مربوط به شوک‌درمانی بنزینی و سپس شیوع کرونا بازمی‌گردد؛ دو تجربه کاملا متفاوت از نظر موفقیت و شکست.

با تداوم روند فعلی، ایران در 10 سال آینده نیازمند سالانه 25 میلیارد دلار واردات بنزین خواهد بود؛ معادل نیمی از ظرفیت صادرات نفت خود. با این وجود طرح پتروپالایشگاه شهید سلیمانی برای تولید روزانه 7 میلیون لیتر بنزین بعد از گذشت 2 سال همچنان روی کاغذ باقی مانده است، در حالی که سالانه 15 میلیون لیتر به مصرف روزانه بنزین کشور اضافه می‌شود.